بررسی طرح‌های توسعۀ شهری از منظر رویکردهای دموکراتیک

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

3 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

چکیده

امروزه دموکراسی به عنوان الگویی که دارای جاذبه و مشروعیت جهانی است به یک ایدئولوژی پاسخگو در مقیاس جهانی بدل شده است. بر همین اساس نظریه های شهرسازی نیز در جهت تطبیق و دستیابی به مشروعیت زمینه ای و محتوایی، در بنیان های دانشی خود تحولاتی همسو با نظریه نظریه های دمکراسی یافته اند. با این وجود سطوح نظری برنامه ریزی در ایران نتوانسته همسویی فکری و زمانی متناسب با تحولات پارادیمیک دمکراسی داشته باشد. پژوهش حاضر تلاش کرده از طریق شیوه تحلیلی توصیفی و روش فرا تحلیل و تحولات پاردایمی به بررسی و میزان همگرایی نظام برنامه‌ریزی شهری ایران با نظریه هایدموکراسی بپردازد. در همین راستا با بهره گیری از ویژگی‌های ذاتی نظریه هایدمکراتیک و بویژه نظریه اخیر دموکراسی شورایی لایه‌های مختلف نظام برنامه‌ریزی ایران و به عنوان نمونه طرح توسعه‌ی شهری مهاباد تحلیل شده است. جامعه‌ی آماری این پژوهش شامل سه گروه هدف نخست 50 نفر از ذی‌نفعان و کارشناسان مرتبط با طرح‌های توسعه‌ی شهری شناسایی و فرایند مصاحبه و پرسش انجام گرفته است. گروه دوم شامل 25 نفر از مدیران شهری و گروه سوم 140 نفر از شهروندان به طور تصادفی انتخاب و مورد آزمون قرار گرفته شده‌اند. داده‌هـای بدست آمده از پرسشنامه و مصاحبه در این پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شده است. یافته‌های پژوهش در سه سطح 1)ارتباط برنامه‌ریزی و دموکراسی در ایران، 2) مقایسه ویژگی‌های نظریه پشتیبان طرح‌های توسعه شهری در انطباق با رویه‌های دمکراتیک، 3) ارزیابی مراحل تهیه سند طرح‌های توسعه شهری، نشان می‌دهد که نه تنها از منظر نظریه‌ای انطباق فکری و همزمانی پارادایمی بین نظریه هایدموکراسی و رویه‌های برنامه‌ریزی در ایران وجود نداشته بلکه در‌ مراحل سه‌گانه فرایند، درونداد، برونداد طرح‌های توسعه شهری نیز هم افزایی چشمگیری با هنجارهای دمکراتیک نمود عینی پیدا نکرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Review of Urban Development Plans from the Perspective of Democratic Theories

نویسندگان [English]

  • Davoud Karimzadeh 1
  • Zohre Davoudpour 2
  • Seyd Mohammadreza Khatibi 3
1 PhD. Student of Urban Planning, Department of Architect & Urban planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
2 Associate Professor Urban Planning, Department of Architect & Urban planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
3 Assistant Professor Urban Planning, Department of Architect & Urban planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
چکیده [English]

Nowadays, democracy as a paradigm that has universal appeal and legitimacy has become a responsive ideology on a global scale. We have recently seen significant improvements in the field of democracy paradigms. Accordingly, urban planning theories have also developed in line with theories of democracy in order to accommodate contextual and substantive legitimacy. However, theoretical levels of planning in Iran have not been able to match the appropriate intellectual and temporal alignment with the paradigm shifts in democracy. The present study has attempted to evaluate the degree of convergence of Iran's urban planning system with theories of democracy by using a descriptive-analytical method and a meta-analysis. In this regard, an attempt has been made to use the main features of democratic theories and especially the recent theory of deliberative democracy, to analyze the different layers of urban development plans in Iran and as a case study the development plan of Mahabad city. The statistical population of this study includes three target groups; first, 50 stakeholders and experts related to Mahabad city development plans have been selected to identify existing procedures and the interview and questioning process has been done. The second group, consisting of 25 city managers, and the third group, 140 citizens, were randomly selected and tested. Findings of research in three levels include; 1) Relationship between planning and democracy in Iran, 2) Comparison of theoretical attributes of urban development plans in accordance with democratic procedures, 3) Evaluation of the steps of preparing the document of urban development plans, shows not only there are no paradigm symmetry between theories of democracy and content and procedure’s Iran planning, but also It has not found at the three stages of the process, outputs and outcomes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Democracy
  • Planning Theory
  • Urban Development Plans
  • Democratic Evaluation Framework
افتخاری رکن‌الدین، بهزاد نسب جانعلی (1383). برنامه‌ریزی ارتباطی رویکردی انتقاد. فصلنامه مدرس علوم انسانی. دوره­ 8، شماره 1 (پیاپی 32)، صفحه 1 تا صفحه 22.
پویا نقش شهر و بنا مهندسین مشاور (1390). طرح جامع شهر مهاباد (سند طرح جامع شهر مهاباد).
ترکمه آیدین (1394). تبیین ارتباط بین برنامه‌ریزی و دموکراسی در ایران. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
رورتی ریچارد (1385). پیشامد، بازی و همبستگی. ترجمه: پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
زیستا مهندسین مشاور(1372). طرحارزیابیجامعشهریایران (مراغه،اراک، یزد، بندرعباس، شیراز، زاهدان، رشت)، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.
شارمند  مهندسین مشاور (1379). شیوه‌هایتحققطرح‌هایتوسعهشهری. جلد سوم. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.
عبادی محمدحسین، رضایی محمدجواد (1396). آسیب‌شناسی جایگاه نظارت و ارزیابی در برنامه‌ریزی توسعه ایران. فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان. سال ششم، شماره بیست و یکم، بهار 1397 /صفحه 23-1.
وحیدی گلدیس، نوریان فرشاد، عزیزی مهدی (1396). شناسایی علل عدم تحقق کاربری‌های پیشنهادی در طرح‌های توسعۀ شهری ایران با استفاده از نظریه زمینه‌ای. نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی. 1 (22).
نفیسی مشرف (1326). گزارش برنامه هفت ساله ی قبل از انقلاب. انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
 
Agger, A., & Löfgren, K. (2006). How Democratic are Networks Based on Citizen Involvement? A Framework for Assessing the Democratic Effects of Networks. Roskilde: Roskilde Universitet.
Allmendinger, Phillip, and Tewdwr Mark Jones. (2002) Planning Futures: new Direction for Planning Theory. London: Routledge.
Amos, F.J. (1986) Plans, Policies and Pragmatism. A Review of the Century of Physical Planning. Habitat Int. 10(4), 135-146.
Azizi, M. (1995) The provision of urban infrastructure in Iran: an empirical evaluation. Urban Studies 32(3), 507-522.
Bäcklund, P., & Mäntysalo, R. (2010). Agonism and institutional ambiguity: Ideas on democ­racy and the role of participation in the develop­ment of planning theory and practice – the case of Finland. Planning Theory, 9(4), 333–350
Chambers, S. (2009). “Rhetoric and the Public Sphere: Has Deliberative Democracy Abandoned Mass Democracy?” Political Theory, 37(3): 323-350.
Dryzek, J. (2010). Foundations and Frontiers of Deliberative Governance. Oxford University Press.
Elstub, S. (2010). “The Third Generation of Deliberative Democracy” The Journal of Political Studies Review, Volume: 8 issue: 3, page(s): 291-307 Article first published online: June 8, 2010; Issue published: September 1, 2010, Environment and planning B: planning and design, 24(6), 881-888.
Faludi, A. (1973) A Reader in Planning Theory, Oxford: Pergamon.
Flyvbjerg, B. (1998). Rationality and power. Democracy in practice. Chicago, IL: The University of Chicago Press.
Gunder, M. (2003). ‘Passionate Planning for the Others’ Desire: An Agonistic Response to the Dark Side of Planning’ , Progress in Planning 60(3): 235-319
Hanberger, A. (2006). ‘Evaluation of and for Democracy’ in Evaluation Vol. 12 (1):17- 37
Hillier, J. (2002). Shadows of Power. London: Routledge.
House, E. R., & Howe, K. R. (2000). Deliberative Democratic Evaluation Checklist. Retrieved from
Innes, J., & Booher, D. (2000). Planning Institutions in the Network Society: Theory for Collaborative Planning. In Sallet,W and Faludi,A (eds); The Revival of Strategic and Spatial Planning. Amsterdam
King, L.A (2003). Deliberation, Legitimacy, and Multilateral Democracy, The Journal of Governance, (16)1, 23-50
Knutsen, CH (2010) Investigating the Lee Thesis: How bad is democracy for Asian economies. European Political Science Review 2(3): 451–473.
Laurian, L., & Shaw, M. M. (2009). Evaluation of public participation: the practices of certified planners. Journal of Planning Education and Research, 28(3), 293–309
Lindblom, C. E. (1959). The science of muddling through. Public Administration Review, 19(2), 79–88. doi:10.2307/973677
Mansbridge, J.; Bohman, J.; Chambers, S.; Christiano, T.; Fung, A.; Parkinson, J.; Thompson, D. and Warren, M.E. 2012. “A Systemic Approach to Deliberative Democracy.” In Deliberative Systems – Deliberative Democracy at the Large Scale, 1-26. Cambridge: Cambridge University Press
Mäntysalo R, Rajaniemi J (2003) Vallan ulottuvuuksia maankäytön suunnittelussa. Synteesi 22(3): 117–136.
Mäntysalo, R. (2005). “Approaches to Participation in Urban Planning Theories”, Diploma workshop in Florence.
Mastop, H., & Needham, B. (1997). Performance studies in spatial planning: the state of the art.
Mendonça, R.F. 2008. “Representation and Deliberation in Civil Society.” Brazilian Political Science Review, 2(2): 117-137.
Mouffe, Chantal (2000). Deliberative Democracy or agonistic pluralism, institute fur Hoherstudien (Ihs)., Wien institute for advanced studies, Vienna
Mouffe, Chantal (2007). ‘Artistic activism and agonistic space’, Art and research, a journal of ideas, context and Methods, Vol. 1, No. 2.
Niemenmaa V (2005) Helsingin paikallisagenda. Tarina suunnittelun subjektiivisuudesta ja osal­listumisesta, Espoo: Yhdyskuntasuunnittelun tutkimus- ja koulutuskeskuksen julkaisuja A 31.
Oliveira, V and Pinho, P. (2010). Evaluation in Urban Planning: Advances and Prospects, Journal of Planning Literature 24(4) 343 –361
Parkinson, J. (2006) ''Holistic Democracy and Physical Public Space'' British Journal of Political Science Conference, London, British Academy.
Pløger, J.  (2004). Strife: Urban planning and agonism. Planning Theory 3(1): 71–92.
Purcell, M. (2009). Resisting neoliberalization: communicative planning or counter-hegemonic movements? Planning Theory Journal, Vol 8(2): 140–165
Ricoeur P. (1976). Interpretation theory, discourse and surplus of meaning. Fort Worth: University of Texas Press.
Sager T (1994) Communicative Planning Theory. Aldershot: Avebury.
Stevens, M.R. (2013) Evaluating the Quality of Official Community Plans in Southern British Columbia. J. Plann. Educ. Res. 33(4), 471-490
Thompson, D. )2008(. Deliberative Democratic Theory and Empirical Political Science. Annual Review of Political Science, 11: 497-520.