مطالعۀ تجربۀ زیستۀ شهروندان از کنترل اجتماعی در مگامال‌های شهر تبریز

نویسندگان

1 گروه علوم اجتماعی و عضو گروه مطالعات زنان و خانواده موسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تبریز، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 گروه جامعه‌شناسی، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

3 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

امروزه مگامال‌ها یکی از مراکز تأثیرگذار بر زندگی شهروندان به‌شمار می‌روند که در کنار ایجاد فضای شاد و مفرح با اعمال سیاست‌های متنوع در پی دستیابی به اهداف تجاری و مصرفی خود هستند. مقالۀ پیش‌رو به ابعاد مختلف کنترل اجتماعی در این مراکز پرداخته که سیاست‌های مذکور از خلال آن پی‌ریزی و دنبال می‌شوند.
روش تحقیق، کیفی و از نوع پدیدارشناسی است و 31 مصاحبه در شهر تبریز در چهار مرکز بزرگ تجاری اطلس، لاله پارک، ستاره‌باران و ایپک پالاس در نیمۀ اول سال 1403 انجام شده است. شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند است. فرایند انجام مصاحبه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و سپس نتایج به روش کدگذاری سه‌مرحله‌ای (باز، محوری و انتخابی) تجزیه و تحلیل شدند.
یافته‌ها در دو مقولۀ کلی کنترل جمعی در مگامال‌ها شامل کدهای محوری کنترل ارتباطات اجتماعی، کنترل مصرف و کنترل تردد و کنترل فردی در مگامال‌ها شامل کدهای محوری کنترل پوشش، کنترل رفتار و جهت‌دهی به سلایق افراد دسته‌بندی و مشخص شد سیاست‌های کنترل اجتماعی که این مراکز اعمال می‌کنند تأثیرات مثبت و منفی فراوانی بر اقشار مختلف جامعه دارد.
با درنظرگرفتن اهداف تجاری و مصرفی مگامال‌ها باید نسبت به پیامدهای سوء هدایت شهروندان به مکان‌های سرپوشیده تحت لوای ایدئولوژی سرمایه‌داری هشیار بود و روند مذکور را به‌جد مورد بازبینی علمی و اصولی قرار داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of the lived experience of Social Control in Megamalls of Tabriz city

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Golabi 1
  • Ali Boudaghi 2
  • Hadi Semsarieh 3
1 Professor of Sociology and Member of the Women and Family Studies Department, Institute of Social Research, University of Tabriz, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 , Department of Sociology, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
3 Master of Science in Sociology, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Today, megamalls are regarded​ as centers that influence the lives of citizens. They implement a variety of policies to accomplish their commercial and consumer objectives, in addition to fostering a fun and enjoyable environment. This paper examines the diverse aspects of social control in these institutions, which are responsible for the establishment and implementation of the aforementioned policies.
The research method is qualitative and phenomenological, and 31 interviews were conducted in 2024 at four large retail centers in Tabriz, Iran: Atlas, Laleh Park, Setareh Baran, and Ipak Palace. The interview procedure was conducted until theoretical saturation was achieved, and the results were analyzed using a three-stage coding method (open, axial, and selective). The sampling method was purposeful.
Mass control in megamalls, which encompasses the axial codes of social communication control, consumption control, and traffic control, and individual control in megamalls, which includes the axial codes of dressing control, behavior control, and reorientation of individual tastes, were the two general categories into which the findings were split. It was determined that the social control policies implemented by these institutions have many positive and negative effects on different segments.
One must be cautious of the repercussions of deceiving citizens into indoor locations under the guise of capitalist ideology, given their commercial and consumer objectives. Additionally, the aforementioned process must be subjected to a rigorous scientific and principled review.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behavior
  • Consumption
  • Mega Mall
  • Norms
  • Social Control

مراجع

اذانی، مهری، مهدی‌زاده، زهره و حاج نبیان، صباح‌الخیر (1392). بررسی نقش فضاهای شهری در ایجاد هویت در شهرهای جدید، مجله سپهر، 22(85)، 51-56. 20.1001.1.25883860.1392.22.851.8.7
استراوس، انسلم وکربین، جولیت (1396). مبانی پژوهش کیفی. ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
بودریار، ژان (1401). جامعه مصرفی. ترجمه پیروز ایزدی، تهران: نشر ثالث.
بهار، مهری (1390). مصرف و فرهنگ، تهران: نشر سمت.
پوررضا کریم سرا، ناصر و دهقان، حسین (1398). نقش مگامال‌ها و مغازه‌های محلی در سرمایه اجتماعی محلی شهروندان تهرانی، مجله توسعه محلی (روستایی-شهری)، 11، 2(21)، 387- 408 .  10.22059/jrd.2019.76753
توکلی راد، مهرداد(1400). ادراک احساسات تجربه شده روستائیان از فروش زمین به غریبه ها ، توسعه محلی(روستایی - شهری)، 13، 2(26)، 347-370. 10.22059/jrd.2021.333566.668689
حسن نژاد امجدی، مسعود، پورمحمدی، محمدرضا و زالی، نادر (1400). بررسی و تحلیل نقش مجتمع‌های تجاری و مال‌ها در تغییر نقش شهرها به سمت مصرفی‌شدن (مطالعه موردی کلانشهر تبریز)، نشریه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 8، 29(29)، 70- 96.
راستاد بروجنی، مرضیه، روستایی، شهریور و قورچی، مرتضی (1401). نگرشی انتقادی به تاثیر سرمایه‌داری رانتیر بر فضاهای شهری ‌(مطالعه موردی:مگامال‌های شهر تهران)، نشریه علمی باغ نظر، 19(108)، 29-40.
  ربیعی، علی و رفیعی، ملکه (1395). مصرف‌گرایی: از اجبار تا لذت مطالعه‌ای جامعه‌شناختی پیرامون مصرف‌گرایی در میان ساکنان شهر تهران، مجله جامعه‌شناسی ایران، 17(1و 2)، 144- 166.
 ریتزر، جورج (1400). نظریه جامعه شناسی. ترجمه هوشنگ نائبی، تهران: نشر نی.
رحمانی، محمد و  آدینه لو فرد، میثم (1401). مقایسه تطبیقی حس مکان در شهرهای جدید تهران (نمونه موردی: شهرهای جدید پردیس، پرند و اندیشه). آمایش محیط، 15(58)، 103-118. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2676783.1401.15.58.6.9
رحیمی، لیلا و جعفری، فیروز (1396). بررسی تطبیقی سرزندگی در فضاهای تجاری تاریخی و مدرن شهر تبریز (مطالعۀ موردی: بازار تاریخی و برج بلور تبریز). برنامه ریزی فضایی، 7(4)، 41-56. 10.22108/sppl.2018.102165.1080
رویان، سمیرا، سامانیان، صمد و علیا، مسعود(1395). نسبت رویت پذیری با قدرت در اندیشه فوکو، مجله حکمت و فلسفه، 12(48)، 85-104. https://doi.org/10.22054/wph.2017.7509
شیلینگ، کریس و ملور، فیلیپ ای (1397). جاه طلبی جامعه شناسی. ترجمه میلاد رستمی و طاها عشایری، تهران: نشر جامعه شناسان.
شیعه، اسماعیل و حاجیانی، مهسا (1398). پیامدهای مگامال‌ها بر هویت محله‌ای در شهر تهران (مطالعه موردی: اطلس مال نیاوران)، فصلنامه علمی- پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، 9(36)، 69- 80. 20.1001.1.2228639.1398.9.36.6.5
غفاری نسب، اسفندیار و محمدتقی نژاد اصفهانی، رعنا( 1400). مصرف فضا و بازتعریف زنانگی؛ مطالعۀ تجربۀ کافه‌‌نشینی زنان در شیراز. جامعه شناسی کاربردی، 32، 2(82)، 49-70. 10.22108/jas.2020.124438.1964
غفوری، عطیه، وبر، کریستین (1399). فضاهای شهری جندعملکردی راهکاری برای افزایش کیفیت زندگی شهری در شهرهای متراکم، مجله منظر، 12 (51)، 36- 47.  10.22034/manzar.2020.214183.2023
مرکزی، آیدا، جمیلی کهنه شهری، فاطمه و شهریاری، ابوالقاسم (1397). جهت‌گیری نسبت به کنترل اجتماعی (نمونه پژوهی: نوع‌شناسی جهت‌گیری نسبت به مقررات پوشش در بین زنان دانشجو دانشگاه فردوسی مشهد)، نشریه مطالعات زن و خانواده، 6، 1(11)، 149- 176 .  10.22051/jwfs.2017.12297.1264
وریج کاظمی، عباس و امیر ابراهیمی، مسرت (1400). مگامال‌ها و مجتمع‌های بزرگ تجاری در تهران: مطالعه‌ای جامعه‌شناختی. تهران: انتشارات مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
 
Azani, M., Mehdizadeh, Z., & Hajnabian, S. (2013). Investigating the Role of Urban Spaces in Creating the Identity of New Towns. Journal of Geographical Data (SEPEHR), 22(85), 51-56. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25883860.1392.22.851.8.7
Bahar, M. (2011). Consumption and Culture. Tehran: SAMT. (In Persian)
Baudrillard, J. (2021). Consumer Society. Translated by: P. Izadi. Tehran: Saless Pub. (In Persian)
Ghafarinassab, E., & Mohammadtaghinejad Esfahani, R. (2021). Space consumption and redefining femininity; Study of women's cafe experience in Shiraz. Journal of Applied Sociology, 2(82), 49-70.  10.22108/jas.2020.124438.1964 (In Persian)
Ghafouri, A., & Weber, C. (2020). Multifunctional Urban Spaces: A Solution to Increase the Quality of Urban life in Dense Cities. Manzar, 12(51), 36-47. https://doi.org/10.22034/manzar.2020.214183.2023 (In Persian)
Hassannejad Amjadi, M., Pourmohammadi, M., & Zali, N. (2021). Assessing the Role of Malls and Commercial Centres for Changing Urban Regions in Terms of Consumerism: A Case Study on Tabriz Metropolis. Urban Structure and Function Studies, 29(29), 70-96. https://doi.org/10.22080/usfs.2021.3447 (In Persian)
Manzo, J. (2005). Social control and the management of “personal” space in shopping malls. Space and Culture, 8(1), 83-97. http://dx.doi.org/10.1177/1206331204265991
Markazi, A., Jamili Kohneh Shahri, F & Shahryari, A. (2018). Orientations Towards Social Control (Case study: Typology of orientation towards the rules of Hijab amongst female students of Ferdowsi University of Mashhad). Journal of Woman and Family Studies, 6, 1(11), 149-176.
10.22051/jwfs.2017.12297.1264 (In Persian)

Poorreza Karimsara, N., & Dehqan, H. (2020). The Role of Megamalls and Local Stores in the Local Social Capital of Tehran Citizens. Community Development (Rural-Urban), 11(2), 387-408. https://doi.org/10.22059/jrd.2019.76753 (In Persian)

Rabie, A., & Rafiee, M. (2016). Consumerism: From Compulsion to Pleasure A Sociological Study of Consumerism Among Residents of Tehran. Iranian Journal of Sociology, 16(1-2), 144-166. (In Persian)
Rahmani, M., & Adinehlou Fard, M. (2022). A Comparative Investigation on Sense of Place in New Towns of Tehran, Case Studies of Pardis, Parand, and Andisheh. Environmental-based Territorial Planning (JETP), 15(58), 103-117. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2676783.1401.15.58.6.9 (In Persian)
Rahimi, L., & Jafari, F. (2018). Comparative study of vitality in historical and modern commercial spaces in Tabriz city (Case study: Tabriz historical bazaar and Blour Commercial Center). Journal of Spatial Planning, 4(27), 41-56. https://doi.org/10.22108/sppl.2018.102165.1080 (In Persian)
Rastad Boroujeni, M., Roustaei, Sh., & Ghourchi, M. (2022). A Critical Approach to the Impact of Rentier Capitalism on Urban Spaces (Case Study: Megamalls of Tehran). Bagh-e Nazar, 19(108), 29-40. https://doi.org/10.22034/bagh.2022.299905.4982 (In Persian)
Ritzer, G. (2022). Sociological Theory. Translated by: H. Naebi. Tehran: Ney. (In Persian)
Royan, S., Samanian, S., & Olia, M. (2017). Visibility-Power Relations in Foucault s Thought. Wisdom and Philosophy, 12(48), 85-104. https://doi.org/10.22054/wph.2017.7509
Shilling, C., & Mellor, Ph. A. (2001). The Sociological Ambition, Elementary Forms of Social and Moral Life, Translated by: M. Rostami & T. Ashayeri. Tehran: Sociologists. (In Persian)
Shiee, E., & Hajiani, M. (2020). The Impact of Megamalls on the Neighborhood Identity in Tehran; Case study: Atlas Mall. Iranian Islamic City, 10(36), 69-80. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2228639.1398.9.36.6.5
Strauss, A., & Corbin, J. M. (2017). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Translated by: E. Afshar. Tehran: Ney. (In Persian)
Tavakoli Rad, M. (2022). Perception of the Experienced Feelings of the Villagers at the Sale of the Land to Strangers. Journal of Community Development (Rural-Urban), 13(2), 347-370. https://doi.org/10.22059/jrd.2021.333566.668689 (In Persian)
Varij Kazemi, A., & Amir Ebrahimi, M. (2021). Megamalls and Large Commercial Complexes in Tehran: A Sociological Study. Tehran: Tehran Urban Planning and Studies Center Publication. (In Persian)
 
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 32
بهار و تابستان 1404
تیر 1404
صفحه 81-97

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار