صورت‌بندی تجربی شاخص‌های پایداری اجتماعی و فرهنگی شهر تهران

نویسنده

دانشیار گروه آموزشی جامعه شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی

چکیده

مقدمه: با عنایت به اهمیت معرفت و توجه به ماهیت و نوع شاخص‌های پایداری اجتماعی و فرهنگی شهر تهران در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری از سوی مسئولان و متولیان امر، مطالعۀ حاضر با ابتنا بر چارچوب مفهومی ترکیبی، به تدوین و اولویت‌بندی شاخص‌های سازۀ پایداری اجتماعی و فرهنگی شهر تهران با توجه به نقش شورای شهر و شهرداری تهران پرداخته است.
روش: این پژوهش با استفاده از روش‌شناسی کمی (روش پیمایش با تکنیک پرسشنامه مشتمل بر چک‌لیست شاخص‌ها) و تکنیک‌های تحلیل عامل اکتشافی، تأییدی و فرایند تحلیل شبکه‌ای انجام شده است. در این روش، 30 صاحب‌نظر و کارشناس مرتبط که با ابتنا بر نمونه‌گیری هدفمند و استراتژی‌های گلوله‌برفی و افراد مهم انتخاب شده بودند، شاخص‌ها پس از تدوین فهرست اولیه، پالایش، اعتباریابی و وزن‌دهی نهایی شدند.
یافته­ ها: اولویت شاخص‌های پایداری اجتماعی به‌ترتیب مربوط به برابری و عدالت، مشارکت اجتماعی، مسئولیت اجتماعی، پایداری اجتماعات محلی، تصدیق گروه‌های اجتماعی، حفظ و بهبود طبیعت شهری، پایداری جمعیت و سازمان‌دهی مجدد کار است. در بعد پایداری فرهنگی شهر تهران نیز شاخص‌های تنوع فرهنگی، مشارکت فرهنگی، برابری فرهنگی، هویت فرهنگی، میراث فرهنگی، شکوفایی و فعلیت‌بخشی و نوآوری به‌ترتیب در اولویت قرار داشتند.
نتیجه ­گیری: نتایج نشان می‌دهد پایداری اجتماعی و فرهنگی کلیتی است که بر مبنای منطق دیالکتیکی خود از سیالیت، پویایی و دگرگونی برخوردار است و درنتیجه نمی‌توان قائل به شاخص‌های ایستایی برای آن شد. همچنین نمی‌توان شاخص‌های آن را از این کلیت منتزع و جدا کرد؛ درواقع همۀ این مؤلفه‌ها مفهومی منتزع و مستقل از سایر مؤلفه‌ها نیستند و در کنار یکدیگر کلیت پایداری اجتماعی و فرهنگی شهر تهران را برمی‌سازند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Empirical Formation of the Indicators of Social and Cultural Sustainability of Tehran City

نویسنده [English]

  • Karam Habibpour Gatabi
Associate Professor of Sociology Education Department. Faculty of Literature and Humanities, kharazmi University
چکیده [English]

Introduction: In view of the importance of knowledge and attention to the nature and type of indicators of social and cultural sustainability of Tehran city in urban policy and planning by the officials and trustees, this study, based on a hybrid conceptual framework, compiles and prioritizes the indicators of the construct of social and cultural sustainability of Tehran city in view of the role of Tehran City Council and Municipality.
Method: This research was conducted using a quantitative method (survey method with questionnaire and a checklist of indicators) and exploratory and confirmatory factor analysis and network analysis. In this method, the indicators were finalized after the initial list was compiled, refined, validated, and weighted by 30 relevant experts selected based on purposive, snowball, and key person sampling strategies.
Findings: The priority of social sustainability indicators related to equity and justice, social participation, social responsibility, sustainability of local communities, recognition of social groups, preservation and improvement of urban nature, sustainability of population, and reorganization of labor. In the dimension of cultural sustainability of Tehran city, the indicators of cultural diversity, cultural participation, cultural equality, cultural identity, cultural heritage, prosperity and realization, and innovation were ranked.
Conclusion: The results indicate that social and cultural sustainability is a totality which, on the one hand, is fluid, dynamic and changing due to its dialectical logic and, therefore, no static indicators can be given for it, and, on the other hand, its indicators cannot be derived from this totality. In fact, all these components are not an isolated concept and independent of other components, and all these components together form the totality of Tehran’s social and cultural sustainability.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • Sustainable Development
  • Social and Cultural
  • Sustainability
  • Tehran

مراجع

  • ارمغان، سیمین (1398). ارزیابی شاخص‌های اجتماعی-فرهنگی در پایداری گردشگری روستاهای شهرستان نور. فصلنامۀ راهبردهای توسعۀ روستایی، 6(3)، 347-362. https://doi.org/10.22048/rdsj.2020.169619.1776
  • پورطاهری، مهدی، زال، ابوذر و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا (1390). ارزیابی و اولویت‌بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی؛ مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان خرم بید استان فارس. فصلنامۀ روستا و توسعه، 14(3)، 19-49.
  • توانا، مصطفی و نوریان، فرشاد (1395). سنجش پایداری اجتماعی در محلات پراکنده‌رو (مطالعۀ موردی: محلۀ شادآباد تهران). فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 49(4)، 885-900. https://doi.org/10.22059/jhgr.2016.59455
  • تیموری، ایرج، فرهودی، رحمت‌الله، رهنمایی، محمدتقی و قرخلو، مهدی (1391). ارزیابی پایداری اجتماعی با استفاده از منطق فازی (مطالعۀ موردی: شهر تهران). فصلنامۀ جغرافیا، 10(35)، 19-39.
  • جمعه‌پور، محمود، نجفی، غلامرضا و شفیعا، سعید (1391). بررسی رابطۀ تراکم و پایداری اجتماعی در مناطق شهرداری تهران. فصلنامۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی (مجلۀ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، 23(4)، 185-200.
  • حسین‌پور، بتول، ظهیری، هوشنگ و موسائی، میثم (1399). ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی در محلات منطقۀ 15 کلان‌شهر تهران. مجلۀ جغرافیای اجتماعی شهری، 7(2)، 217-237. https://doi.org/10.22103/JUSG.2020.2027
  • حسینی، سیدهادی (1393). ارزیابی و تحلیل سطح پایداری اجتماعی در شهر نوشهر. فصلنامۀ جغرافیا و پایداری محیط، 12، 57-71.
  • خاکپور، براتعلی، شریف‌زاده اقدم، ابراهیم و شیخی، عبدالله (1397). ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در پایداری اجتماعی-فرهنگی محلات شهر پیرانشهر (با توجه به زیرگروه‌های جمعیتی). فصلنامۀ مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 8(28)، 133-164.
  • دیوسالار، اسدالله، فنی، زهره، فرهودی، رحمت‌الله و برزگر، صادق (1393). روش‌شناسی انتخاب شاخص‌های سنجش پایداری در شهرهای کوچک با تأکید بر استان مازندران. فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 4(16)، 17-32.
  • زیاری، کرامت‌الله، ملکی، رباب و معمری، ابراهیم (1398). تحلیل و ارزیابی پایداری اجتماعی با رویکرد توسعۀ پایدار شهری (مورد مطالعه: شهرستان‌های استان خراسان شمالی). فصلنامۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی خراسان، 14(2)، 78-102. https://doi.org/10.22034/fakh.2020.198708.1354
  • صالحی میلانی، ساسان و محمدی، مریم (1389). اهداف و شاخص‌های تحقق پایداری فرهنگی. نامۀ معماری و شهرسازی، 3(5)، 81-98. https://doi.org/10.30480/aup.2011.183
  • صالحی میلانی، ساسان و محمدی، مریم (1390). تدوین شاخص‌های سیاست‌گذاری با هدف تحقق پایداری فرهنگی؛ موردپژوهی: منطقۀ کلان‌شهری تهران. مجلۀ مدیریت شهری، 9(27)، 41-58.
  • عبداله‌زاده، مهدی، رهنما، محمدرحیم، اجزاء شکوهی، محمد و موسوی، میرنجف (1399). ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی در شهرهای استان آذربایجان غربی. فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 52(4)، 1257-1273. https://doi.org/10.22059/jhgr.2019.276093.1007878
  • کاظمی محمدی، سیدمهدی موسی و شکویی، حسین (1381). سنجش پایداری اجتماعی توسعۀ شهر قم. فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیایی، 34(43)، 27-41.
  • مافی، عزت‌اله و عبدالله‌زاده، مهدی (1394). ارزیابی پایداری اجتماعی کلان‌شهر مشهد. دوفصلنامۀ پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 8(15)، 65-78. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25383930.1396.8.15.4.5
  • مختاری ملک‌آبادی، رضا، مرصوصی، نفیسه، حسینی، سیدعلی و غلامی، محمد (1393). سنجش و ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی-فرهنگی در شهرهای استخراجی (مطالعۀ موردی: شهر استخراجی عسلویه). فصلنامۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5(19)، 91-110. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1393.5.19.6.9
  • مشکینی، ابوالفضل، برهانی، کاظم و شعبان‌زاده نمینی، رضا (1392). تحلیل فضایی سنجش پایداری اجتماعی شهری (مورد مطالعه: مناطق 22گانۀ شهر تهران). فصلنامۀ جغرافیا، 11(39)، 186-211.
  • معمار، ثریا (1394). توسعۀ پایدار محله‌ای. تهران: جامعه‌شناسان.
  • نسترن، مهین و بصراوی، نرگس (1395). نگاهی به تجارب جهانی درخصوص پایداری اجتماعی. ششمین کنفرانس بین‌المللی توسعۀ پایدار و عمران شهری. 1-13.
  • نسترن، مهین، قاسمی، وحید و هادی‌زاده زرگر، صادق (1392). ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی با استفاده از فرایند تحلیل شبکه (ANP). فصلنامۀ جامعه‌شناسی کاربردی، 24(3)، 155-173. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085745.1392.24.3.9.3
  • نوری، محمودرضا و رییسی، محمدکریم (1395). سنجش و اولویت‌بندی توسعۀ شهری با توجه به شاخص‌های پایداری (مطالعۀ موردی: شهرهای استان سیستان و بلوچستان). همایش ملی فرهنگ گردشگری و هویت شهری. مهراندیشان ارفع، دانشگاه کرمان.

 

  • Abdollahzadeh, M., Rahnama, M., Ajza Shokouhi, M., & Mousavi, M. (2020). Assessment of social sustainability Indicators in Cities of West Azerbaijan province. Human Geography Research, 52(4), 1257-1273. doi: 10.22059/jhgr.2019.276093.1007878 (In Persian)
  • Armaqan, S. (2019). Evaluation of Cultural and Social Characteristic of the Nour Township in Stability of Tourist Villages. Rural Development Strategies, 6(3), 347-362. doi: 10.22048/rdsj.2020.169619.1776 (In Persian)
  • R., Angelstam, P., Degerman, E., & Teitelbaum, S. (2013). Social and Cultural Sustainability: Criteria, Indicators, Verifier Variables for Measurement and Maps for Visualization to Support Planning. AMBIO, 42, 215-228. https://doi.org/10.1007/s13280-012-0376-0
  • Baffoe, G., & Mutisya, E. (2015). Social sustainability: a review of indicators and empirical application. Environmental Management and Sustainable Development, 4(2), 242-262. http://dx.doi.org/10.5296/emsd.v4i2.8399
  • Baines J., & Morgan B. (2004). Sustainability Appraisal: A Social Perspective. In B. Dalal-Clayton & B. Sadler (Eds.). Sustainability appraisal: a review of international experience and practice. London: International Institute for Environment and Development.
  • Barron, L., & Gauntlet, E. (2002). WACOSS housing and sustainable communities indicators project. In Sustaining our Communities International Local Agenda 21 Conference, Adelaide (pp. 3-6). 
  • Biczynska, E. (2015). Measuring the social Component of Sustainable Development in the Cities. Barometre Regional, 13(1), 119-126.
  • G. H. (1987). Report of world commission on environment and development: our common future. United Nations.
  • Clausen, R., & Clark, B. (2005). The Metabolic Rift and Marine Ecology: An Analysis of the Ocean Crisis Within Capitalist Production. Organization & Environment, 18, 422-444. https://doi.org/10.1177/1086026605281187
  • Colantonio, Andrea (2007). Measuring Social Sustainability: Best Practice from Urban Renewal in the EU. EIBURS Working Paper Series, Oxford Institute for Sustainable Development (OISD), International Land Markets Group Oxford Brookes University.
  • Divsalar, A.A., Fani, Z., Farhoudi, R.A., & Barzegar, S. (2013). Methodology for selecting indicators of sustainability in small cities with emphasis on Mazandaran province. Regional Planning Quarterly, 4(16), 17-32. (In Persian)
  • Doğu, F. U., & Aras, L. (2019). Measuring social sustainability with the developed MCSA model: güzelyurt case. Sustainability, 11(9), 2503. https://doi.org/10.3390/su11092503
  • Duxbury, N., & Jeannotte, M. S. (2015). Making it real: Measures of culture in local sustainability planning and implementation. In Making culture count(pp. 145-161). Palgrave Macmillan, London.
  • Eizenberg, E. & Jabareen, Y. (2017). Social sustainability: a new conceptual framework. Sustainability, 9(1), 68. http://dx.doi.org/10.3390/su9010068.
  • Hans-Boeckler-Foundation (Ed.) (2001). Pathways towards a sustainable future. Setzkasten: Düsseldorf.
  • Hoseinpour, B., Zahiri, H., & Musai, M. (2020). Evaluating of social sustainability indicators in district 15 of Tehran. Journal of Urban Social Geography, 7(2), 217-237. doi: 10.22103/JUSG.2020.2027 (In Persian)
  • Hosseini, H. (2014). Analysis and Assessment of Urban Social Sustainability in Nowshahr City. Geography and Environmental Sustainability, 4(3), 57-71. (In Persian)
  • Jomehpoor, M., Najafi, G., & Shafia, S. (2013). Extended abstract: Evaluation of relationship between density and social sustainability in Tehran Municipality regions. Geography and Environmental Planning, 23(4), 185-200. (In Persian)
  • Kazemi Mohammadi, S.M.M., & Shakoui, H. (2002). Assessing the social sustainability of Qom city development. Geographical Research Quarterly, 34(43), 27-41. (In Persian)
  • Khakpour, B.A., Sharifzadeh Aghdam, I., & Sheikhi, A.A. (2018). Evaluation of urban management performance in social-cultural sustainability of Piranshahr neighborhoods (according to population subgroups). Urban Sociological Studies, 8(28), 133-164. (In Persian)
  • Larimian, T., & Sadeghi, A. (2021). Measuring urban social sustainability: scale development and validation. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 48(4), 621–637. https://doi.org/10.1177/2399808319882950
  • Littig, B. & Griessler, E. (2005). Social sustainability: a catchword between political pragmatism and social theory. Journal of Sustainable Development, 8(1-2), 65-79.
  • Maclaren, V. (1996). Urban sustainability reporting. Journal of the American planning Association, 62(2), 184-202, http://dx.doi.org/1080/01944369608975684
  • Mafi, E.A., & Abdoulahzadeh, M. (2017). Assessment of Social sustainability in Mashhad Metropolis. Journal of Urban Ecology Researches, 8(15), 65-78. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25383930.1396.8.15.4.5 (In Persian)
  • Memar, S. (2014). Sustainable neighborhood development. Tehran: Sociologists. (In Persian)
  • Meshkini, A., Burhani, K., & Shabanzadeh Nemini, R. (2012). Spatial analysis of measuring urban social sustainability (case study: 22 districts of Tehran). Geography Quarterly, 11(39), 186-211. (In Persian)
  • Mokhtari Malekabadi, R., Morsoosi, N., Hosseini, S.A., & Gholami, M. (2015). Measurement and evaluation of socio-cultural sustainability indicators in extractive cities (case study: Asalouye extractive city). Quarterly Journal of Urban Planning and Research, 5(19), 91-110. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1393.5.19.6.9 (In Persian)
  • Nastaran, M., Ghasemi, V., & Hadizadeh, S. (2013). Assessment of Indices of Social Sustainability by Using Analytic Network Process (ANP). Journal of Applied Sociology, 24(3), 155-173. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085745.1392.24.3.9.3 (In Persian)
  • M., & Basravi. N. (2016). Take a look at global experiences about social sustainability. The 6th International Conference on Sustainable Development and Urban Development, 1-13. (In Persian)
  • Nouri, M.R., & Raisi, M.K. (2015). Measuring and prioritizing urban development according to sustainability indicators (case study: cities of Sistan and Baluchistan province). National conference of tourism culture and urban identity. Mehrandishan Arfa, University of Kerman. (In Persian)
  • Omann, I., & Spangenberg, H. J. (2002). Assessing Social Sustainability, Sustainable Europe Research Institute SERI. Proceedings of the 7th Biennial Conference of the International Society for Ecological Economics, Sousse, 6-9.
  • Polese, M., & Stren, R. (Eds.). (2000). The social sustainability of cities: diversity and the. management of change. Toronto: University of Toronto Press.
  • Portahari, M., Zal, A., & Ruknuddin Eftekhari, A.R. (2018). An Evaluation and Prioritization of Social Sustainability in Rural Areas: A Case Study of Villages in Khorrambid County of Fars Province. Village and Development, 14(3), 19-49. (In Persian)
  • Salehi Milani, S., & Mohammadi, M. (2011). Developing policy indicators with the aim of realizing cultural sustainability; Case study: Tehran metropolitan area. Journal of Urban Management, 9(27), 41-58. (In Persian)
  • Salehi Milani, S., & Mohammadi, M. (2011). The Objectives and Indicators towards Cultural Sustainability. Journal of Architecture and Urban Planning, 3(5), 81-99. doi: 10.30480/aup.2011.183 (In Persian)
  • Schneiburg, M., & Clemens, E. (2006). The Typical Tools for the Job: Research Strategies in Institutional Analysis. Sociological Theory, 34(3), 195-227.
  • Scientific Quarterly of Social-Cultural Studies of Khorasan, 14(2), 78-102. doi: 10.22034/fakh.2020.198708.1354 (In Persian)
  • Shirazi, R., & Keivani, R. (2017). Critical reflections on the theory and practice of social sustainability in the built environment- a meta-analysis. Local Environment: The International Journal of Justice and Sustainability, 22(12), 1526-1545. https://doi.org/10.1080/13549839.2017.1379476
  • Soini, K., & Birkeland, I. (2014). Exploring the scientific discourse on cultural sustainability. Geoforum, 51, 213-223. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2013.12.001
  • Tavana, M., & Nourian, F. (2017). Assessment of Social Sustainability in Sprawl Urban Neighborhoods (Case Study: Shadabad, Tehran). Human Geography Research, 49(4), 885-900. doi: 10.22059/jhgr.2016.59455 (In Persian)
  • Teimouri, I., Farhudi, R., Rahnemaei, M.T., & Gharakhlu, M. (2012). Evaluating Social Sustainability Using Fuzzy Logic (Case Study: Tehran). Geography, 10(35), 19-39. (In Persian)
  • Throsby, D. (2003). A Handbook of culture Economics. In Ruth Towse (Ed.), The Netherlands and joint Editor). Journal of Cultural Economics from 1993-2002, Edward Elgar Cheltenham UK, Northampton.
  • Ziari, K.A., Maleki, R., & Moamri, I. (2020). Analysis and evaluation of social sustainability with the approach of sustainable urban development (case study: North Khorasan province cities).
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 27
پائیز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 371-394

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار