تحلیل زمینه‌ای شکست کارکردهای تعاونی مرزنشینان استان کردستان در بستر اقتصاد غیررسمی مرزی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه کردستان

2 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه خوارزمی

3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشکدۀ اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تحلیل زمینه‌ای سازوکارهای شکست کارکردهای تعاونی‌های مرزنشین استان کردستان انجام گرفته است. برای تحقق این امر، با از اشباع نظری حاصل از داده‌های مصاحبۀ نیمه‌ساخت‌یافته، با ۴۱ نفر از اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل تعاونی‌های مرزنشین چهار شهرستان مرزی استان کردستان مصاحبه به‌عمل آمد. نتایج نشان از وجود شرایط توسعه‌نیافتگی مرزی ناشی از ضعف زیرساخت‌های ارتباطی و اقتصادی دارد. شرایط علی و مداخله‌ای شکست تعاونی‌ها در اقتصاد غیررسمی مرز نشان داد سیطرۀ سیاست‌های متناقض نهادهای دولتی و مشارکت‌نداشتن و ناآگاهی اعضا از تعاونی‌ها، شرایط این شکست را فراهم آورده است. این وضعیت، ناکارایی و ضعف تعاونی‌ها را نشان می‌دهد که در پیامدها و آسیب‌های اجتماعی اقتصادی پیش‌رو قابل‌بحث است. شکست کارکردی تعاونی‌ها سبب پیامدهایی از جمله شکست طرح کارت مرزنشینی و کارت سوخت، بی‌توجهی به اشتغال مرزنشینان، کولبری و آسیب‌های آن، کاهش ماندگاری روستانشینان در مناطق مرزی، اضمحلال اقتصاد محلی و مشکلات شدید اقتصادی و همچنین کاهش اعتماد اجتماعی در دو بعد نهادی و مردمی شده است؛ بنابراین می‌توان برای ماندگاری و ارتقای جایگاه و نقش تعاونی‌ها، به اتخاذ راهکارهای حمایتی و نظارتی دولتی، تقویت مشارکت عمومی جامعۀ روستایی و تقویت بنیۀ مالی تعاونی پرداخت

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Contextual Analysis of the Failure of Cooperative Functions of Border Dwellers in Kurdistan Province in the Context of Informal Border Economy

نویسندگان [English]

  • Hossein Daneshmehr 1
  • Alireza Karimi 2
  • Osman Hedayat 3
1 Associate Professor, Department of Sociology, University of Kurdistan
2 Assistant Professor, Department of Sociology, Kharazmi University
3 PhD Candidate, Department of Sociology, Management and Social Sciences, Shiraz University
چکیده [English]

This study is based on the analysis of the mechanisms of failure of cooperatives in the border areas of Kurdistan province. To achieve this, using the theoretical saturation obtained from the semi-structured interview data with 41 members of the board The board and CEO of border cooperatives of four border towns of Kurdistan province came to this end. The results show the existence of conditions of border underdevelopment due to weak communication and economic infrastructures. The causal and intervening conditions for the failure of cooperatives in the informal economy of the border showed that the dominance of the contradictory policies of state institutions and the lack of participation and knowledge of members about the cooperatives provided the conditions for this failure. This situation shows the lack of efficiency and weakness of the cooperatives, which is reflected in the consequences and socio-economic damages. The functional failure of the cooperatives has consequences such as the failure of the border resident’ card and the fuel card plan, the neglect of the employment of border residents, cultism and its damage, the reduction of the life expectancy of villagers in border areas, the collapse of the local economy and serious economic problems, and a decline in trust. It has become social in two dimensions: institutional and popular. Therefore, in order to maintain and improve the position and role of cooperatives, it is possible to apply government support and monitoring strategies, strengthen the general participation of the rural community, and improve the financial base of the cooperative.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Border Residents Cooperative
  • Function of Cooperatives
  • Border Economics
  • Metood Theory
  • Rural areas
  • Kurdistan Province
باینگانی، بهمن و جلائی‌پور، حمیدرضا (1399). برساخت تاریخ اجتماعی و بسترهای تکوین و تداوم اقتصاد غیررسمی (بازار و تجارت مرزی در بانه)، مجلۀ جامعهشناسی ایران، سال بیست‌ویکم، شمارۀ 1: 32-70.
حیدری، حسین، علی‌بیگی، امیرحسین و بینائیان، اکرم (1394). موانع و راهکارهای فعال‌سازی تعاونی‌های مرزنشین استان کرمانشاه، فصلنامۀ تعاون و کشاورزی، سال چهارم، شمارۀ 14: 89-109.
خانزادی، آزاد و صادقی‌نسب، شبنم (1396). رشد متوازن اقتصادی در چارچوب آمایش سرزمین (مطالعۀ موردی استان کردستان)، اولین همایش بین‌المللی برنامه‌ریزی اقتصادی، توسعۀ پایدار و متوازن منطقه‌ای رویکردها و کاربردها، دانشگاه کردستان و دانشگاه پلی‌تکنیک سلیمانی).
خیرالدین، رضا و رازپور، مهدی (۱۳۹۸). پیامدهای فضایی اقتصاد غیررسمی مرزی در شهرستان مرزی بانۀ کردستان، دوماهنامۀ اقتصاد پنهان، شمارۀ ۳۱: ۱۰۲-۱۲۴.
دانش‌مهر، حسین، خالق‌پناه، کمال و هدایت، عثمان (1399). توسعۀ مرز محور و اضمحلال ظرفیت‌ها و فرصت‌های اجتماعات مرزی؛ با تأکید بر نقد بازارچه‌های مرزی (مورد مطالعه: بازارچه‌های مرزی ننور شهرستان بانه و خاو و میرآباد شهرستان مریوان)، برنامهریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، سال دوازدهم، شمارۀ 43: 241-278.
دانش‌مهر، حسین، کریمی، علیرضا و محمودی، جهانگیر (1400). اتنوگرافی نهادی سیاست خودگردانی در تعاونی‌های تولید روستایی (مورد مطالعه: تعاونی‌های تولید روستایی استان کردستان)، فصلنامۀ تعاون و کشاورزی، سال دهم، شمارۀ 37: 38-62.
دانش‌مهر، حسین، کریمی، علیرضا و هدایت، عثمان (1398). زیست‌جهان مرزنشینان و سیاست‌های گمرکی مطالعه‌ای در باب کولبران شهرستان مریوان، مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، سال سیزدهم، شمارۀ 2: 55-79.
دانش‌مهر، حسین و هدایت، عثمان (1397). تحلیل روایت ذی‌نفعان از فروپاشی سرمایۀ اجتماعی در میان تعاونی‌های تولید روستایی (مورد مطالعه: تعاونی‌های تولید روستایی استان کردستان)، توسعۀ محلی (روستایی-شهری)، سال دهم، شمارۀ 2: 207-230.
زرقانی، سید هادی (۱۳۸۶). عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر نقش و کارکرد مرزها با تأکید بر مرزهای ایران، فصلنامۀ ژئوپلیتیک، سال سوم، شمارۀ 2: 116-۱۴۷.
سایت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان، بخش آمار و اطلاعات، دسترسی در: https://www.mimt.gov.ir/fa/general_content/478327
شایگان‌فرد، فرهاد، محسنی تبریزی، علیرضا، نایبی، هوشنگ، جلایی‌پور، حمیدرضا و نوربخش، یونس (1400). برساخت پدیدۀ نابرابری اجتماعی-سیاسی در استان کردستان، توسعۀ محلی (روستایی-شهری)، سال سیزدهم، شمارۀ 2: 481-509.
doi: 10.22059/jrd.2021.331083.668674
صادقی، حسین، وفایی یگانه، رضا و غفاری، محمدحسن (۱۳۸۹). گسترش اقتصاد غیررسمی و تهدید فرهنگ اقتصادی، ماهنامۀ مهندسی فرهنگی، ۲(۱۲): ۷۳-۸۹.
فراستخواه، مقصود (۱۳۹۸). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر نظریۀ برپایۀ» گراندد تئوری GTM»، تهران: آگاه.
کوهسار، فاطمه، محمدی، رضا و گزمه، علیرضا (1395). بررسی نقش بازارچه‌های مرزی در امنیت، اشتغال و توسعۀ مناطق مرزی (مطالعۀ موردی: بازارچۀ مرزی میلک زابل)، پژوهشنامۀ مطالعات مرزی، سال چهارم، شمارۀ 3: 79-101.
محمدپور، اعظم (۱۳۹۶). تأثیر درآمدهای نفتی بر اقتصاد زیرزمینی در ایران: رهیافت فضا-حالت، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی.
نانکلی‌کل‌آبادی، مصطفی، عباسی سمنانی، علیرضا و اسدیان، فریده (1400). تحلیلی بر اقتصاد غیررسمی در توسعۀ اقتصاد روستایی (مطالعۀ موردی: استان کردستان)، جغرافیایی سرزمین، سال هجدهم، شمارۀ 69: 61-80.
هدایت، عثمان و باسیتی، شهرام (1399). مرزنشینی، اقتصاد مرزی و آسیب‌های خانواده (مورد مطالعه: شهرهای مرزی بانه و مریوان)، رفاه اجتماعی، سال بیستم، شمارۀ 77: ۱۴۱-۱۸۰.
هدایت، عثمان و باسیتی، شهرام (1400). عوامل مؤثر بر کاهش زیست‌پذیری اجتماعی-اقتصادی در روستاهای مرزی شهرستان بانه، اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، سال دهم، شمارۀ 37: ۱۲۹-۱۵۲.
هدایت، عثمان و باسیتی، شهرام (1400). مرزنشینان و وابستگی به نهادهای حمایتی: مردم‌نگاری نهادی سیاست‌های حمایتی در روستاهای مرزی دهستان خاو و میرآباد شهرستان مریوان، پژوهش‌های روستایی، سال دوازدهم، شمارۀ 1: 80-93.
 
 
Andersson, C. M., Bjärås, G., Tillgren, P., & Östenson, C. G. (2005). A longitudinal assessment of inter-sectoral participation in a community-based diabetes prevention programme. Social Science & Medicine61(11), 2407-2422.
 Charmes, J., Gault, F., & Wunsch-Vincent, S. (2013). Formulating an Agenda for the Measurement of Innovation in the Informal Economy. The informal economy in developing nations: Hidden engine of innovation22, 336-66.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007), Research Methods in Education, (6th Ed). Routledge.
Henley, A., Arabsheibani, G. R., & Carneiro, F. G. (2009). On defining and measuring the informal sector: Evidence from Brazil. World Development37(5), 992-1003.
Http: //marzneshinan.blog.ir (2021).
ILO. (2015). Formalization of the informal economy: Area of Critical Importance (GB.325.POL.1.1). Geneva: ILO, 2015.
Leebouapao, L., Phonesaly, S., Phetsamone, S., Souphith, D., & Vanthana, N. (2004). Lao PDR cross border economy, case study in Dansavanh, Savannakhet, and Houaysai/Tonpheung, Lao PDR.
Niebuhr, A., & Stiller, S. (2002). Integration effects in border regions-A survey of economic theory and empirical studies (No. 879-2016-64210).
 Nwankwo, F., Ewuim, N., & Asoya, N. P. (2012). Role of cooperatives in small and medium scale enterprises (SMEs) development in Nigeria: challenges and the way forward. African Research Review6(4), 140-156.
Romero, R. (2009). The Dynamic of Informal Economy, London: Oxford University Press.