مطالعه رابطه نگرش زیست‌محیطی و مصرف پایدار در میان شهروندان اصفهانی

نویسندگان

1 استاد جامعه‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز

3 استادیار جامعه‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی رابطه نگرش زیست‌محیطی و مصرف پایدار است. بدین‌منظور با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای، پیمایشی در بین 981 نفر از ساکنان 18 ساله و بالاتر شهر اصفهان انجام شده است. برای سنجش نگرش زیست‌محیطی از مقیاس پارادایم جدید زیست‌محیطی (NEP) و برای سنجش مصرف پایدار از ده گویه استفاده شده است. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهایSPSS  وAMOS  مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. نتایج نشان‌دهنده اعتبار مقیاس پاردایم جدید زیست‌محیطی در ارزیابی نگرش زیست‌محیطی بزرگسالان شهر اصفهان است. یافته­ها نشان داده که همبستگی معناداری به میزان 295/0 بین نگرش زیست‌محیطی و مصرف پایدار وجود دارد. هرچه نگرش زیست‌محیطی افراد بهتر باشد کنش‌های از لحاظ زیست‌محیطی مناسب‌تری انجام می‌دهند. هم‌چنین افراد با سطح تحصیلات دانشگاهی نسبت به افراد با تحصیلات دیپلم و پایین‌تر کنش‌های مصرفی پایدارتری دارند و زنان کنش‌های مصرفی پایدارتری نسبت به مردان انجام می‌دهند. افرادی که مالک منزل شخصی هستند، نسبت به مستأجران کنش‌های مصرفی پایدارتری دارند. نتایج رگرسیون خطی چندمتغیره نشان داده که متغیر نگرش زیست‌محیطی بیشترین تأثیر را بر مصرف پایدار دارد و پس از آن به‌ترتیب متغیرهای وضعیت تصرف مسکن، جنسیت و تحصیلات بیشترین تأثیر را بر مصرف پایدار دارند. ضریب تعیین تعدیل‌شده این متغیرها 102/0 است و این متغیرها درمجموع، 2/10 درصد از واریانس متغیر مصرف پایدار را تبیین می‌کنند. آلودگی هوا و خشکسالی و کمبود آب از مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی شهر اصفهان هستند. اهمیت کنش‌های مصرفی پایدار افراد در حفاظت از محیط‌زیست و نقش نگرش‌های زیست‌محیطی آن‌ها در این کنش‌ها، بیان‌گر نیاز به انجام مطالعات بیشتر در این زمینه است. آگاه ساختن افراد نسبت به مشکلات زیست‌محیطی و نقش آن‌ها در حفاظت از محیط‌زیست، تغییر نگرش آن‌ها نسبت به محیط‌زیست و ترغیب آن‌ها به انجام کنش‌های (مصرفی) پایدار، و هم‌چنین ایجاد بسترهای مناسب برای کنش‌های (مصرفی) پایدار، نیازمند سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری بیشتر در این حوزه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Study of the relationship between environmental attitudes and sustainable consumption among citizens of Isfahan

نویسندگان [English]

  • Habib Ahmadi 1
  • Navid Nafisi 2
  • Mahrokh Rajabi 3
  • Serajeddin Mahmoudiani 3
1 Professor of sociology, department of sociology and social planning, Shiraz university
2 PhD candidate in sociology, department of sociology and social planning, Shiraz university
3 Assistant professor of demography, department of sociology and social planning, Shiraz university
چکیده [English]

The purpose of this study is to investigate the relationship between environmental attitudes and sustainable consumption. By random multi-stage cluster sampling, a survey is conducted in the city of Isfahan among 981 residents 18 years old and older. To measure environmental attitudes, the NEP scale is used here. Software SPSS and Amos are used to analyze the data. Results show that the scale of New Ecological Paradigm is an appropriate instrument to measure environmental attitudes of adults in Isfahan. Results show significant relationship, r = 0.295, between environmental attitudes and sustainable consumption. Individuals with higher environmental attitudes do more sustainable consumption acts. People with university education have more sustainable consumption acts in comparison with ones who have diploma and lower education. Women do more sustainable consuming acts than men. Individuals who are the owner of the house are more sustainable than tenants in consumption acts. Results of the multi-variable linear regression show that environmental attitudes has the most powerful effect on sustainable consumption and then respectively, ownership of the house, gender and education has the most powerful effects on sustainable consumption. The adjusted R square of the model is 0.102 and these variables together explain 10.2 percent of the variation of sustainable consumption. Air pollution, drought and water shortage are some of the most important environmental issues of the city of Isfahan. Importance of consuming acts of individuals and the role of their environmental attitudes in it shows that it is needed for further research in this field. Informing people about environmental issues and their role in environmental protection, changing their environmental attitudes and encouraging them to do sustainable (consuming) acts, and also providing suitable grounds for sustainable (consuming) acts need further investment and policymaking in the field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sustainable consumption
  • environment
  • environmental attitudes
  • new ecological paradigm
  • Isfahan

مراجع

آقایاری‌هیر، توکل؛ علیزاده‌اقدم، محمدباقر و هنرور، حسین (1395). بررسی سواد محیط‌زیستی و مصرف مسئولانه و پایدار (مورد مطالعه: شهروندان ارومیه). فصلنامه آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، دوره 5،  شماره 1، 65-53.
افراسیابی، حسین و خرم‌پور، یاسین (1394). مطالعه بازاندیشی اجتماعی در میان جوانان شهر یزد. جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 26، شماره 3، 38-23.
بک، اولریش (1397). جامعه خطر: به سوی مدرنیته‌ای نوین. ترجمه رضا فاضل و مهدی فرهمندنژاد، تهران: نشر ثالث.
پازوکی‌نژاد، زهرا و صالحی، صادق (1393). تحلیل عوامل اجتماعی مؤثر بر نگرش و عملکرد زیست-محیطی دانشجویان. جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 25، شماره 3، 88-71.
پورجمشیدی، حدیث؛ مهدی‌زاده، حسین؛ غلام‌رضایی، سعید و شیری، نعمت الله (1395). عوامل مؤثر بر گرایش به رفتار مصرف پایدار: مورد مطالعه شهر خرم‌آباد. فصلنامه آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، دوره 4، شماره 4، 64-55.
حبیب‌پور گتابی، کرم و صفری شالی، رضا (1391). راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی (تحلیل داده‌های کمی). تهران: لویه.
حقیقتیان، منصور (1393). تحلیلی بر رفتار زیست‌محیطی شهروندان اصفهان و عوامل مؤثر بر آن. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. دوره 6، شماره 23، 144-133.
حمایت‌خواه جهرمی، مجتبی؛ ارشاد، فرهنگ، دانش، پروانه و قربانی، مهدی (1396). تاملی جامعه‌شناختی در مناسبات دانش، نگرش و رفتار زیست‌محیطی (مطالعه دانشجویان دانشگاه تهران). دوفصلنامه مسایل اجتماعی ایران، دوره 8، شماره 1، 25-5.
دسترس، فرناز و خواجه‌نوری، بیژن (1398). بررسی رابطه بین عوامل جامعه‌شناختی و رفتار زیست‌محیطی شهروندان شهر شیراز. جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 30، شماره 4، 58-35.
رحمتی‌غفرانی، یلدا؛ طالقانی، محمد و چیرانی، ابراهیم (1396). گرایش‌های ارزشی مصرف‌کننده و تمایل به رفتار خرید. نشریه کاوش‌های مدیریت بازرگانی، دوره 9، شماره 17، 147-125.
رستگار خالد، امیر؛ مشکینی، قاسم و صالحی، صادق (1396). بررسی رابطه جهت‌گیری ارزشی با شهروندی زیست‌محیطی در بین شهروندان مناطق 3، 11 و 19 تهران. فصلنامه توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)، دوره 12، شماره 1، 58-37.
سیدمن، استیون (1395). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
صالحی، صادق (1399). سنجش وضعیت مسئولیت‌پذیری جامعه روستایی نسبت به محیط‌زیست و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: استان مازندران). توسعه محلی (روستایی-شهری)، دوره 12، شماره 1، 20-1.
صالحی، صادق (1389). نگرش جدید نسبت به محیط‌زیست و مصرف انرژی. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره 6، شماره 20، 248-225.
صالحی، صادق و امام‌قلی، لقمان (1391). مطالعه تجربی رابطه آگاهی و رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه مناطق شهری و روستایی شهرستان سنندج). دوفصلنامه مسایل اجتماعی ایران، دوره 3، شماره 1، 147-121.
صالحی، صادق؛ کبیری، افشار و کریم‌زاده، سارا (1395). بررسی نقش جنسیت در جهت‌گیری‌های زیست‌محیطی (مورد مطالعه: شهر ارومیه). علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره 18، شماره 1، 161-149.
عباسی، جواد و رضایی، عاطفه (1396). بررسی عوامل تأثیرگذار بر رفتار مصرفی سبز پایدار. مجله مدیریت توسعه و تحول، دوره 1396، شماره 31، 81-71.
عباسی، عباس؛ یدالهی، شهربانو و بیگی، جمال (1397). بررسی قصد مصرف‌کننده برای خرید محصولات سبز با استفاده از نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده، نگرانی‌های زیست‌محیطی و دانش زیست‌محیطی. فصلنامه تحقیقات بازاریابی نوین، دوره 8، شماره 31، 130-111.
عبدالهی، عظیمه‌السادات؛ زاهدی مازندزانی، محمدجواد؛ صالحی، صادق و ذکایی، محمدسعید (1395). نظام معنایی پدیده خشکسالی در میان کشاورزان استان اصفهان. توسعه محلی (روستایی-شهری)، دوره 8، شماره 2، 294-271.
عزتیان، ویکتوریا و هاشمی‌نسب، سادات (1392). انتشار آلاینده‌های جوی چالش زیست‌محیطی شهر اصفهان. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، دوره 4، شماره 16، 160-145.
قادری، ناصح؛ چوپانی، سامان؛ صالحی، صادق و خوش‌فر، غلامرضا (1394). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتار زیست‌محیطی در شهرستان مریوان در سال 1392. مجله علوم پزشکی زانکو، دانشگاه علوم پزشکی کردستان، دوره 16، شماره 48، 18-10.
قربانیان‌گزافرودی، محمدصادق؛ خیری، بهرام؛ اسماعیل‌پور، حسن و علیقلی، منصوره (1398). شناسایی ابعاد ساختار ذهنی آگاهانه به‌عنوان یکی از وجوه مصرف آگاهانه. مدیریت بازرگانی، دوره 11، شماره 4، 991-965.
کریمی‌علویجه، محمدرضا و فروغی‌اصل، محمدجواد (1394). بخش‌بندی مصرف‌کنندگان سبز با استفاده از متغیرهای سبک زندگی (مورد مطالعه: مصرف‌کنندگان محصولات ارگانیک در شهر شیراز). فصلنامه تحقیقات بازاریابی نوین، دوره 5، شماره 19، 184-163.
گیدنز، آنتونی (1397). پیامدهای مدرنیت. ترجمه محسن ثلاثی. چاپ نهم. تهران: نشر مرکز.
محمدیان، محمود و ختائی، امیر (1390). رابطه میان عوامل روانی، اجتماعی و رفتار مصرف‌کننده سبز (حامی محیط‌زیست). مدیریت بازرگانی، دوره 3، شماره 7، 160-143.
مختاری ملک‌آبادی، رضا؛ عبدالهی، عظیمه‌السادات و صادقی، حمیدرضا (1393). تحلیل و بازشناسی رفتارهای زیست‌محیطی شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان سال 1391). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 5، شماره 18، 20-1.
موحد، مجید؛ عباسی‌شوازی، محمدتقی و مرحمتی، ندا (1389). رسانه، جنسیت و مصرف‌گرایی: مطالعه رابطه استفاده از رسانه‌های جمعی با تمایلات مصرف‌گرایانه دختران و پسران جوان در شهر شیراز. مطالعات راهبردی زنان، دوره 12، شماره 47، 40-7.
نصیری، روح‌الله (1396). بررسی نقش رسانه‌ها در مصرف پایدار. مجله نخبگان علوم و مهندسی، دوره2، شماره 4، 26-13.
هنرور، حسین؛ آقایاری‌هیر، توکل و علیزاده‌اقدم، محمدباقر (1397). مطالعه ارتباط بین جهت‌گیری ارزشی اجتماعی و مصرف پایدار در بین شهروندان ارومیه. فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، دوره 10، شماره 4، 108-79.
Bauman, Z. (2007). Consuming life. Polity press.
Beck, U., Bonss, W., & Lau, C. (2003). The theory of reflexive modernization: Problematic, hypotheses, and research programme. Theory, culture and society, 20 (2), 1-33.
Bostrom, M., Lidskog, R., & Uggla, Y. (2017). A reflexive look at reflexivity in environmental sociology. Environmental sociology, 3 (1), 6-16.
Chokriensukchai, K., & Tamang, R. (2010). Thai youths and global warming: Media information, awareness, and lifestyle activities. Applied environmental education and communication, 9, 198-208.
Dunlap, R. E. (2002). Paradigms, theories and environmental sociology. In: Dunlap, R.E., Buttel, F. H., Dickens, P., & Gijswijt, A. (Eds.). Sociological theory and the environment: Classical foundations, contemporary insights (pp 329-350). Rowman and Littlefield publishers.
Dunlap, R. E., & Van Liere, K. D. (1978). The new environmental paradigm: A proposed measuring instrumental and preliminary results. Journal of environmental education, 9, 10-19.
Dunlap, R.E., Van Liere, K.D., Mertig, A.G., & Jones, R.E. (2000). Measuring endorsement of the New Ecological Paradigm: A revised NEP scale. Journal of social issues, 56 (3), 425-442.
Elling, B. (2008). Rationality and the environment: Decision-making in environmental politics and assessment. Earthscan.
Garcia-Ruiz, P., & Rudriguez-Lluesma, C. (2010). Reflexive consumers: A relational approach to consumption as a social practice. In: Archer, M. S. (Eds.). Conversations about reflexivity (pp 223-242). Routledge.
Harraway, J., Broughton-Ansin, F., Deaker, L., Jowett, T., & Shephard, K. (2012). Exploring the use of the revised New Ecological Paradigm scale (NEP) to monitor the development of students’ ecological worldviews. The journal of environmental education, 43 (3), 177-191.
Jafari, A., & Goulding, C. (2013). Globalization, reflexivity, and the project of the self: A virtual intercultural learning process. Consumption, markets and culture, 16(1), 65-90.
Jaiswal, D., & Singh, B. (2017). Toward sustainable consumption: Investigating the determinants of green buying behavior of Indian consumers. Business strategy and development, 1, 64-73.
Junior, J. J. (2017). The influence of sustainability beliefs in sustainable consumption behavior: A study with students from Brazil and Paraguay. Rebrae, Curitiba, 10 (2), 313-328.
Middlemiss, L. (2018). Sustainable consumption: Key ideas. Routledge.
Mont, O., & Plepys, A. (2008). Sustainable consumption progress. Journal of cleaner production, 16, 531-537.
Ntanos, S., Kyriakopoulos, G., Skordoulis, M., Chalikias, M., & Arabatzis, G. (2018). An application of the New Environmental Paradigm (NEP) scale in a Greek context. Energies, 12, 239.
Pagiaslis, A., & Krontalis, A. K. (2014). Green consumption behavior antecedents: Environmental concern, knowledge, and beliefs. Psychology and marketing, 31(5), 335-348.
Reid, L., Hunter, C., & Sutton, P. W. (2011). Rising to the challenge of environmental behavior change: Developing a reflexive diary approach. Geoforum, 42, 720-730.
Sener, A., & Hazer, O. (2008). Values and sustainable consumption behavior of women: A Turkish sample. Sustainable development, 16, 291-300.
Stern, P.C. (2000). Toward a coherent theory of environmentally significant behavior. Journal of social issues, 56 (3), 407-424.
Tanner, C., & Kast, S. W. (2003). Promoting sustainable consumption: Determinants of green purchases by Swiss consumers. Psychology and marketing, 20(10), 883-902.
Thogersen, J. (2017). Sustainable food consumption in the nexus between national context and private lifestyle: A multi-level study. Food quality and preference, 55, 16-25.
Thogersen, J., & Olander, F. (2002). Human values and the emergence of a sustainable consumption pattern: A panel study. Journal of economic psychology, 23, 605-630.
Trudel, R. (2019). “Sustainable consumer behavior.” Consumer psychology review, 2 (1), 85-96.
Vikan, A., Camino, C., Biaggio, A., & Nordvik, H. (2007). Endorsement of the New Ecological Paradigm (A comparison of two Brazilian samples and one Norwegian sample). Environment and behavior, 39 (2), 217-228.
Yarimoglu, E., & Binboga, G. (2019). Understanding sustainable consumption in an emerging country: The antecedents and consequences of the ecologically conscious consumer behavior model. Business strategy and the environment, 28 (4), 642-651.
Young, W., Hwang, K., McDonald, K., & Oates, C. J. (2010). Sustainable consumption: Green consumer behavior when purchasing products. Sustainable development, 18, 20-31.           
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 26
بهار و تابستان 1401
شهریور 1401
صفحه 111-139

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار