بررسی تأثیر سرمایه های معیشتی بر نگرش زیست محیطی خانوارهای روستایی (مورد مطالعه: شهرستان سلسله)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

2 استادیار گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

چکیده

عامل فقر به واسطه­ فشار بر منابع محیطی و بهره­ برداری غیراصولی و ناپایدار از آن یکی از عوامل مهم تخریب محیط­ زیست در کشورهای در حال توسعه محسوب می ­شود. راه­ حل بحران­ های زیست­ محیطی در تغییر رفتار انسان­ ها به سمت و سوی ابعاد طبیعت­ گرایانه نهفته است. دستیابی به تغییرات رفتاری در ارتباط با محیط زیست، نیازمند شناخت نگرش افراد و توانمندسازی آنان است. بنابراین، هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر سرمایه­ های معیشتی بر نگرش زیست‌محیطی مردم روستایی شهرستان سلسله بود. این تحقیق کاربردی و به روش توصیفی -همبستگی انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان سلسله بودند (10888=N) که با استفاده از جدول کرجسی- مورگان، حجم نمونه­ی آماری 379 نفر محاسبه گردید. به منظور دستیابی به نمونه ­ها در این پژوهش، از روش نمونه­ گیری چند مرحله ­ای استفاده گردید. نتایج پژوهش حاکی از وجود نگرش زیست­ محیطی ضعیف در بین روستاییان بود. نتایج ضریب همبستگی حاکی از وجود رابطه­ی مثبت و معنی­داری بین سرمایه ­های معیشتی با نگرش زیست­م حیطی روستاییان بود. بنابراین مشخص شد که تقویت سرمایه ­های معیشتی منجر به شکل­ گیری بیشتر رفتارهای مسئولانه زیست­ محیطی خواهد شد. نتایج حاصل از رگرسیون خطی چندگانه نشان داد که از بین سرمایه­ های معیشتی، سرمایه­ مالی و فیزیکی مهم­ترین تبیین ­کننده ­­های نگرش زیست­ محیطی روستاییان بودند. به عبارتی، با افزایش میزان سرمایه ­های مالی و فیزیکی رفتارهای زیست­ محیطی مسئولانه ترویج یافته و در پی آن از تخریب محیط ­زیست در نواحی روستایی کاسته خواهد شد. براساس یافته­ های پژوهش پیشنهاد می­ شود به منظور بهبود نگرش زیست­ محیطی روستاییان، از طرف سازمان­های ذی ربط نسبت به اجرای برنامه ­های آموزشی در زمینه بحران­ های زیست­ محیطی و چگونگی محافظت از آن برگزار شود. همچنین با توجه به اینکه شبکه­ های اجتماعی در حال حاضر توسط اکثریت روستاییان استفاده می­ شود لذا می ­توان از پتانسیل­ های این شبکه­ ها نهایت استفاده را برد. بنابراین نیاز است که در این زمینه برنامه ­ریزی و تمهیدات لازم اتخاذ شود. سرمایه­ های مالی و فیزیکی، از مهم­ترین عوامل تاثیرگذار بر نگرش زیست­ محیطی روستاییان بودند. از این رو وضعیت دسترسی خانوارهای روستایی به منابع مالی از قبیل اختصاص وام­ هایی با بهره­ کم و اقساط بلندمدت باید مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Impact of Living Capital on the Environmental Attitude of Rural Households (Case of Study: Selseleh County)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Asadolahi 1
  • Asma Eidi 1
  • Fatemeh Kazemiyeh 2
1 Ph.D. Student of Agricultural Development, Dept. of Extension and Rural Development, Faculty of Agriculture University of Tabriz, Iran
2 Assistant Professor Dept. of Extension and Rural Development, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Iran
چکیده [English]

The aim of this study was to investigate the effect of livelihood capital on the environmental attitude of rural people in Selseleh. This applied research was conducted by descriptive correlation method. The statistical population of the study was the heads of rural households in Selseleh (N = 10888). The statistical sample size using Krejcie Morgan table was 379 people. Multi-stage sampling method was used for sampling in this study. The results showed that there was a weak environmental attitude among the villagers. The results of correlation coefficient showed that there is a positive and significant relationship between livelihood capital and environmental attitudes. The results of multiple linear regression showed that among the livelihood capital, financial and physical capital were the most important explanators of the environmental attitude of the villagers. Based on the research findings, it is suggested that in order to improve the environmental attitude of the villagers, the relevant organizations should hold training programs on environmental crises and how to protect them. Also, considering that social networks are currently used by the majority of villagers, so the potentials of these networks can be used to the fullest. Therefore, it is necessary to take the necessary planning and measures in this regard. Financial and physical capital were among the most important factors influencing the environmental attitude of the villagers. Therefore, the access of rural households to financial resources such as low-interest loans and long-term installments should be considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attitudes
  • Environmental Development
  • Lorestan Province
  • Sustainable Livelihood
بسحاق، محمدرضا، تقدیسی، احمد و تقوایی، مسعود (1394)، طراحی مدلی برای فقر روستایی و اثر آن بر روی ناپایداری محیط­زیست (مطالعه موردی: استان چهارمحال و بختیاری)، مسکن و محیط روستا، شماره 159: 133-145.
بنی فاطمه، حسین، روستایی، شهرام و علیزاده اقدم، محمد باقر و حسین نژاد، فهیمه (1392)،  بررسی نگرش محیط زیستی شهروندان شهر تبریز براساس پارادایم محیط­زیستی نو، پژوهش­های محیط زیست، سال چهارم، شماره 7: 173- 186.
پورقاسم، فاطمه (1396). طراحی الگویی برای ترویج سواد زیست­محیطی زنان روستایی استان کرمانشاه، رساله دکتری، دانشگاه رازی ،دانشکده کشاورزی.
جهانی شکیب، فاطمه و بخشی، دلارام (1398)، تحلیل رگرسیونی عوامل موثر بر رفتارهای محیط­زیستی گردشگران در جاذبه­های طبیعی و فرهنگی بیرجند، محیط­زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره 73، شماره 2: 271-283.
خدری، زهره (1397)، بررسی و تحلیل اخلاق زیست­محیطی ساکنان نواحی روستایی (مطالعه موردی روستاهای بخش مرکزی شهرستان همدان)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه پیام نور مرکز ملایر.
خیاطی، مهدی (1396)، تحلیل اثرات تغییر اقلیم بر نظام­های معیشت روستایی در ایران، رساله دکتری، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده کشاورزی.
دربان آستانه، علیرضا، مطیعی لنگرودی، سید حسن و قاسمی، فرزانه (1396)، شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر معیشت پایدار کشاورزان (مورد مطالعه شهرستان شازند)،  پژوهش­های روستایی، دوره 9، شماره 2: 326- 337.
رحیمی، زینب و کرمی دهکردی، مهدی (1399)، ارزیابی دینامیک وضعیت معیشت جوامع روستایی با استفاده از رهیافت SLF و بهره­مندی از الگوی CIPP (مورد مطالعه: روستاهای شهرستان دره­ شهر)، فصلنامه توسعه محلی (شهری- روستائی)، دوره 12، شماره 1: 271-303. 
رومیانی، احمد، عنابستانی، علی اکبر و ولائی، محمد (1394)، تحلیلی بر اثرات سرمایه اجتماعی بر روی توسعه پایدار روستایی دهستان رومشگان غربی شهرستان کوهدشت، فضای جغرافیایی، سال 15، شماره 52: 97-115.
ریاحی، وحید، جمشیدی، علیرضا، جمینی، داوود و چراغی، رامین (1392)، بررسی و ارزیابی سرمایه اجتماعی و عوامل موثر بر آن در بین روستاییان، پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، سال اول، شماره چهار: 1-24.
زارع، ابوذر، احمدوند، مصطفی و ریگی، فهیمه (1397)، عوامل تبیین کننده نگرش و رفتار محیط­زیستی هنرجویان هنرستان کشاورزی شهید مطهری شیراز، آموزش محیط­زیست و توسعه پایدار، سال هشتم، شماره سوم: 53-68.
سجاسی قیداری، حمدالله، صادقلو، طاهره و پالوج، مجتبی (1392)، اولویت­بندی راهبردهای توسعه معیشت پایدار روستایی با مدل ترکیبی سوات- تاپسیس- فازی: مطالعه موردی شهرستان خدابنده، روستا و توسعه، سال 16، شماره 2: 85-110.
شبیری، سیدمحمد، میبودی، حسین و سرادی­پور، عادله (1393)، بررسی عوامل موثر بر ایجاد اخلاق زیست­محیطی در شهروندان جهان، مجله معرفت، سال 23، شماره 201: 83-95.
شربتیان، محمد حسن، بخارایی، احمد و طوافی، پویا (1394)، مطالعه تأثیر سرمایه اجتماعی بر توسعه روستایی (مطالعه موردی: روستای اسد آباد شهرستان تربت حیدریه)، نگرش­های نو در جغرافیا انسانی، سال هفتم، شماره 4: 139-163.
شریفی، ز. نوری­پور، م. و شریف­زاده، م. (1396)،  تحلیل آسیب­پذیری خانوارهای روستایی بخش مرکزی شهرستان دنا کاربرد چارچوب معیشت پایدار، تحلیل فضایی مخاطرات طبیعی، سال چهارم، شماره 2: 19-36.
شریفی، زینب و نوری­پور، مهدی (1395)، تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و نگرش زیست­محیطی مردم روستایی (موردمطالعه بخش مرکزی شهرستان دنا)، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره چهارم: 8-18.
صالحی، صادق (1399)، سنجش وضع مسئولیت­پذیری جامعه روستایی نسبت به محیط­زیست و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: استان مازندران)، فصلنامه توسعه محلی (شهری- روستائی)، دوره 12، شماره 1: 1-20.
صالحی، صادق و پازوکی­نژاد، زهرا (1394)، تحلیل عوامل اجتماعی- فرهنگی موثر بر گرایش روستاییان به کشاورزی پایدار (مطالعه موردی روستاهای شهرستان بابلسر)، پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، سال پنجم، شماره1: 67-81.
صفا، لیلا و محمدیان سقین­سرا، ویدا (1397)، عوامل تعیین کننده رفتارهای حفاظت از محیط­زیست در مناطق روستایی شهرستان تبریز، آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، سال هشتم، شماره سوم: 97-116.
عباس­زاده، محمد، بنی­فاطمه، حسین، علیزاده اقدم، محمد باقر و علوی، لیلا (1395)، تأثیر مداخله مسؤولانه زیست محیطی بر رابطه بین دلبستگی مکانی و رفتار مسؤلانه زیست محیطی، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، سال 27، شماره 2: 61-80.
غزانی، عزت اله و بیژنی، مسعود (1394)، کاربرد نگرش­های ارزشی زیست­محیطی در تحلیل رفتار زیست­محیط­گرایانه کشاورزان به منظور حفاظت از خاک (موردمطالعه کشاورزان شالیکار بخش مرکزی شهرستان ساری)، دوره 2-47، شماره 1: 81-91.
فیروزآبادی، سید احمد و عظیم­زاده، دلارام (1391)، فقر روستایی و تخریب محیط­زیست، مجله توسعه روستایی، دوره چهارم، شماره 2: 100-120.
قبادی علی آبادی، سارا، چیذری، محمد و صدیقی، حسین (1394)، واکاوی رفتار و نگرش­های زیست­محیطی روستاییان در هنگام مواجهه با خشکسالی(مورد مطالعه: شهرستان کرمانشاه)، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال ششم، شماره پیاپی 21: 144-154.
قدیری، مجتبی، رضوانی، محمدرضا، جمعه­پور، محمود و باغبانی، حمید رضا (1393)، سطح­بندی سرمایه­های معیشتی در روستاهای گردشگری کوهستانی مورد: دهستان بالا طالقان در شهرستان طالقان، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال چهارم، شماره 2: 1-18. 
معتمدی­نیا، زهره، پاپزن، عبدالحمید و مهدی­زاده، حسین (1393)، عوامل مؤثر بر نگرش زیست­محیطی مالکان و مدیران SMEهای کشاورزی استان­های کرمانشاه و ایلام. محیط­زیست طبیعی منابع طبیعی ایران، دوره 67، شماره 1: 91-103.
منتی­زاده، میثم، زمانی، غلامحسین و غلامرضایی، سعید (1394)، واکاوی هنجارهای اخلاقی زیست محیطی کشاورزان موردمطالعه کشاورزان شهرستان شیراز، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 11، شماره2: 49- 65.
نوری پور، مهدی و احمدوند، مصطفی (1390)، تحلیل مقایسه­ای نگرش زیست محیطی دانشجویان کشاورزی دانشگاه یاسوج، پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، شماره 18: 29-44.
 
Brick C, Sherman D and Kim H. (2017). Green to be seen and brown to keep down visibility moderates the effect of identity on pro-environmental Behaviour, Journal of Environmental Psychology, 51(1), 226-238.
Chen M. (2015). An examination of the value-belief-norm theory model in predicting pro-environmental behaviour in Taiwan. Asian Journal of Social Psychology, 18 (2), 145-151.
Chiu YH, Lee W and Chen T. (2014). Environmentally responsible behavior in ecotourism: Antecedents and implication. Tourism Management, 40, 321–329.
Derckx J. (2015). Pro-environmental behavior: Identifying determinants that could predict different types of pro-environmental behavior. Master Thesis, Department of Communication Studies, Faculty of Behavioral sciences, University of Twente.
Forsyth T, Leach M and Scoones I. (1998). Poverty and environment: priorities for research and policy an overview study. Retrieved from http://eprints.lse.ac.uk/4772/Poverty_and_environment priorities_for_research_and_study pdf.
Kaida K and Kaida N. (2017). Wake up for the environment: An association between sleepiness and pro- environmental Behaviour, Journal of Personality and Individual Differences, 104 (10), 12-17.
Mensah I and Dei Mensah R. (2013). International Tourists’ Environmental Attitude towards Hotels in Accra, Research in Business and Social Sciences, 3(5), 444-455.
Tariq, B. (2001). Vision 2020: A Sustainable Livelihoods Perspective, Tellus Institute, Paper Prepared for the 2020 Glaobal Architecture Vision Conference, Center for Glaobal Studies, University of Victoria August 29-31.