مطالعۀ درک معنایی کشاورزان از تغییر اقلیم در واحدهای بهره‌برداری کوچک‌مقیاس در استان همدان

نویسندگان

1 دکتری توسعۀ کشاورزی، گروه مدیریت و توسعۀ کشاورزی، دانشگاه تهران

2 استاد گروه مدیریت و توسعۀ کشاورزی، دانشگاه تهران

چکیده

در سال‌های اخیر، تغییر اقلیم، تأثیرات عمیق و بسیاری بر محیط روستا و به‌ویژه کشاورزان کوچک‌مقیاس گذاشته است و سبب شده واحدهای بهره‌برداری کوچک‌مقیاس آسیب بیشتری ببینند. این مسئله به کاهش تولیدات کشاورزی، به‌خطر‌انداختن معیشت و رفاه کشاورزان کوچک‌مقیاس، و درنهایت کاهش سازگاری واحدهای بهره‌برداری کوچک‌مقیاس انجامیده است. این تحقیق با هدف بررسی ادراک کشاورزان کوچک‌مقیاس (با سطح زیرکشت تا ده هکتار) از تغییر اقلیم، بررسی تجربۀ زیسته و درک معنایی آن‌ها از تغییر اقلیم در واحدهای بهره‌برداری کوچک‌مقیاس در استان همدان انجام شد. همچنین شیوۀ مدیریت این پدیده با به‌کارگیری روش تحقیق پدیدارشناسی به اجرا درآمد. بدین‌منظور تعدادی سؤال در قالب مصاحبۀ نیمه‌ساختارمند و ژرفانگر تنظیم شد و با به‌کارگیری روش کلایزی و نمونه‌گیری هدفمند از نوع حداکثر واریانس، با سی نفر از کشاورزان مصاحبه به‌عمل ‌آمد و درنهایت داده‌ها گردآوری و تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد بیشتر کشاورزان وقوع پدیدۀ تغییر اقلیم را درک کرده‌اند و آن را با شاخص‌های مختلفی مانند کاهش بارندگی، بحران در ذخایر آب‌های زیرزمینی، افزایش بارش‌های سیل‌آسا، افزایش درجه‌حرارت و جابه‌جایی فصول می‌شناسند. از دیدگاه آن‌ها وقوع بحران کم‌آبی در سطح مزرعه، مهم‌ترین نشانۀ تغییر اقلیم است. کشاورزان شرکت‌کننده در این مطالعه، کاهش کمیت و کیفیت تولیدات کشاورزی، گسترش بحران کم‌آبی، شیوع آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز در مزرعه، سرمازدگی محصول، افزایش مصرف نهاده‌های شیمیایی برای جبران خسارت آفات یا بهبود حاصلخیزی خاک و افزایش هزینۀ تولید را مهم‌ترین پیامدهای منفی تغییر اقلیم دانستند که مدیریت مزارع، آن‌ها را با مشکلات جدی مواجه ساخته است. طبق یافته‌های این مطالعه، کشاورزان رفتارهای پیشگیرانه و واکنشی، و عدم واکنش برای مقابله با پیامدهای تغییر اقلیم از خود نشان می‌دهند. مهم‌ترین اقدامات مورد توجه کشاورزان برای مقابله با تغییر اقلیم، بهینه‌سازی مدیریت آب در سطح مزرعه، ایجاد تنوع در معیشت کشاورزان، تغییر الگوی کشت، تغییر الگوی دامداری و شیوۀ مدیریت آن، و توسعۀ خدمات ترویجی و مشاورۀ کارشناسی بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A study of semantic perception farmers about climate change in small-scale farming units in Hamadan province

نویسندگان [English]

  • Mahsa Motaghed 1
  • Ali Asadi 2
  • Hossein Shabanalifami 2
  • Khalil Kalantari 2
1 PhD in Agricultural Development, Department of Agricultural Development and Management, University of Tehran
2 Professor, Department of Agricultural Development and Management, University of Tehran
چکیده [English]

In recent years, climate change has had severe and far-reaching impacts on rural areas, especially on smallholder farmers, causing small farms to suffer more, produce less, and putting agriculture at risk. The fragility of smallholder livelihoods and well-being has complicated the response of smallholders to climate change. The aim of this study was to investigate smallholder farmers' perceptions of climate change and their lived experiences and semantic understanding of this phenomenon in smallholder farms in Hamadan province, as well as how they deal with it, using the phenomenological research method. For this purpose, a series of questions in the form of semi-structured and in-depth interview protocols were designed and 30 farmers were interviewed using Colaizzai method and Maximum Variation Sampling technique). Most farmers recognized climate change and associated it with numerous signs, such as decreasing rainfall, groundwater depletion, increasing heavy rainfall, rising temperatures, and shifting seasons, according to the data. The most important indicator of climate change, they say, is the occurrence of water shortages on farms. Farmers who participated in this study are reducing the quantity and quality of agricultural goods produced, increasing their use of chemicals to control pests or improve soil fertility, and increasing their expenses. Climate change has brought serious problems to agricultural management, with production being one of the most important negative impacts. The results of this study show that farmers have been both proactive and reactive in responding to the impacts of climate change, as well as non-responsive. The main responses of farmers to climate change included improving water management, diversifying livelihoods, changing cropping patterns, changing livestock and management practices, and expanding extension services and expert advice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate change
  • Phenomenology
  • Small scale farming unit
  • adaptation
  • Hamedan province
  • اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی همدان (1401). معرفی استان همدان. موجود در وب‌سایت: hccim.com/hamedan.php
  • اسدی، محمدتقی، زارع ابیانه، حمید، دلاور، نسرین و اسدی، آذر (1398). اثر پدیدۀ تغییر اقلیم بر فراسنجه‌های اقلیمی همدان، مجلۀ علوم و فناوری محیط‌زیست، دورۀ بیست‌ویکم، شمارۀ 9: 1-14.
  • اسلامی، پگاه (1390). نقش گازهای گلخانه‌ای ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی در رابطه با تغییر اقلیم، همایش ملی تغییر اقلیم و تأثیر آن بر کشاورزی و محیط‌زیست، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی.
  • جمشیدی، امید، اسدی، علی و کلانتری، خلیل (1396). سازوکارهای سازگاری با تغییر اقلیم کشاورزان خرده‌پای استان همدان، مجلۀ علوم ترویج و آموزش کشاورزی، سال سیزدهم، شمارۀ 2: 109-130.
  • حاجی بیگلو، محمدهادی (1398). رویکرد هم‌بستی به آب، انرژی و غذا (در تعریف چالش‌ها و طراحی راه‌حل‌ها)، ترجمه و انتشار حاجی بیگلو، مدیریت هیربدان.
  • حیدری، نادر (1398). رویکردها و راهکارهای سازگاری با تغییر اقلیم از جنبه‌های مدیریت آب کشاورزی و امنیت غذایی، مجلۀ مدیریت آب در کشاورزی، سال ششم، شمارۀ 1: 23-36.
  • خالقی، سعیده، بزازان، فاطمه و مدنی، شیما (1394). اثر تغییر اقلیم بر تولید بخش کشاورزی و بر اقتصاد ایران، مجلۀ تحقیقات اقتصاد کشاورزی، سال هفتم، شمارۀ 1: 113-135.
  • زارع ‌ابیانه، حمید، بیات ورکشی، مریم و یزدانی، وحید (1390). تحلیل روند تغییرات سالانه و فصلی دما، بارش و خشکسالی‌های استان همدان، مجلۀ مهندسی آبیاری و آب، سال اول، شمارۀ 3: 47-58.
  • سواری، مسلم و سوختانلو، مجتبی (1398). مطالعۀ درک معنایی روستاییان از مفهوم امنیت غذایی، فصلنامۀ توسعۀ محلی، دورۀ یازدهم، شمارۀ 1: 239-269.
  • سواری، مسلم و شوکتی آمقانی، محمد (1398). شناسایی راهکارهای سازگاری کشاورزان کوچک‌مقیاس در مقابله با خشکسالی در استان آذربایجان غربی، مجلۀ برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال نهم، شمارۀ 4: 141-166.
  • شهرکی، محمدرضا، عابدی سروستانی، احمد و لطفی، عبدالرحیم (1401). آسیب‌پذیری معیشت روستاییان از تغییر اقلیم (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز اوغان استان گلستان)، فصلنامۀ مهندسی و مدیریت آبخیز، دورۀ چهاردهم، شمارۀ 1: 89-101.
  • شیخ بیگلو اسلام، بابک (1397). تأثیرات تغییر اقلیم و خشکسالی بر جوامع انسانی فلات ایران از نوسنگی تاکنون، سیزدهمین کنگرۀ جغرافیایی ایران، 806-822.
  • طهماسبی، اصغر، قادرمرزی، حامد، رحیمی، فردین و عزیزی، سمیه (1400). درک و راهبرد سازگاری جوامع محلی شهرستان مشکین‌شهر درزمینۀ تغییرات اقلیمی، فصلنامۀ توسعۀ محلی، دورۀ سیزدهم، شمارۀ 2: 609-637.
  • عبداللهی، عظیمه‌السادات، زاهدی، محمدجواد، صالحی، صادق و ذکایی، محمدسعید (1395). نظام معنایی پدیدۀ خشکسالی در میان کشاورزان استان اصفهان، توسعۀ محلی (روستایی-شهری). دورۀ هشتم، شمارۀ 2: 271-294.
  • عبداللهی، عظمیه‌السادات، صالحی، صادق، زاهدی مازندرانی، محمدجواد و ذکایی، محمدسعید (1398). برساخت اجتماعی خشکسالی در میان کشاورزان (مورد مطالعه: بخش مرکزی و غربی استان اصفهان). فصلنامۀ پژوهش‌های روستایی، دورۀ دهم، شمارۀ 1: 117-129.
  • عزیزی خالخیلی، طاهر و زمانی، غلامحسین (1393). سازگاری با تغییرات اقلیمی: کاربرد تئوری بنیادی (مورد مطالعه: کشاورزان شهرستان مرودشت)، مجلۀ جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست‌ویکم، شمارۀ 4: 183-199.
  • علیجانی، بهلول (1398). اقلیم‌شناسی سینوپتیک سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). موجود در وب‌سایت: https://adinebook.com
  • غلامی، مصیب، علی‌بیگی، امیرحسین و سواری، مسلم (1393). پدیدارشناسی ادراک کشاورزان از خشکسالی (مطالعۀ موردی شهرستان سرپل ذهاب)، مجلۀ تحقیقات اقتصاد و توسعۀ کشاورزی ایران، سال چهل‌وششم، شمارۀ 3: 436-456.
  • کرمی، صادق (1399). بازکاوی پیامدها و شیوه‌های مدیریت تغییرات اقلیمی (نمونۀ موردی: حوضۀ آبریز مرکزی ایران)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، دورۀ بیستم، شمارۀ 50: 19-37.
  • محمدی، پروین (1397). تحلیل ظرفیت سازگاری جوامع روستایی در مواجهه با تغییر اقلیم (منطقۀ مورد مطالعه: شهرستان قصرشیرین). سیزدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری و سومین همایش ملی از صیانت از منابع طبیعی و محیط‌زیست با محوریت آبخیزداری و صیانت از منابع طبیعی و محیط‌زیست.
  • مریانجی، زهره، عباسی، حامد و حسینی، اکبر (1395). ناحیه‌بندی و پیش‌بینی پتانسیل انرژی باد در استان همدان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. مجلۀ اطلاعات جغرافیایی، سال بیست‌وششم، شمارۀ 104: 186-197.
  • مریانجی، زهره و عباسی، حامد (1394). پهنه‌بندی احتمال رخداد بیشینۀ بارش روزانه در استان همدان، مجلۀ اطلاعات جغرافیایی، سال بیست‌وپنجم، شمارۀ 101: 89-96.
  • معززی، فاطمه، یاوری، غلامرضا، موسوی، حبیب‌الله و باقری، مهرداد (1400). ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر کشاورزی دشت همدان-بهار با تأکید بر بهره‌وری آب و امنیت غذایی، مجلۀ اقتصاد و توسعۀ کشاورزی، سال سی‌وچهارم، شمارۀ 3: 305-323.
  • مؤسسۀ تحقیقات آب (1395). تدوین راهبردها و برنامۀ ملی سازگاری با تغییر اقلیم در بخش آب، گزارش 1: مفاهیم، تجارب و رویکردهای سازگاری با تغییر اقلیم. پژوهشکدۀ منابع آب، مؤسسۀ تحقیقات آب، معاونت آب و آبفا دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا، وزارت نیرو.
  • نظری ‌پویا، هادی، کردوانی، پرویز و فرجی‌راد، عبدالرضا (1395). بررسی و ارزیابی تأثیرات تغییر اقلیم بر پارامترهای هیدرواقلیمی حوضۀ سد اکباتان (استان همدان)، مجلۀ اکوهیدرولوژی، سال سوم، شمارۀ 2: 181-194.
  • نوری، حمید، ایلدرمی، علیرضا، نادری، مهین، آقابیگی، امین و زینی‌وند، حسین (1397). مقایسۀ اثر تغییر کاربری اراضی و اقلیم بر رواناب یک حوضۀ آبخیز کوچک کوهستانی (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز گرین)، مجلۀ پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال پنجاهم، شمارۀ ۴: ۷۷۵-۷۹۰.

یزدی، محمد (1397). چشم‌انداز تغییرات اقلیمی بر محیط‌زیست ایران و جهان، مجلۀ نشاء علم، سال هشتم، شمارۀ 2: 89-98.

 

Adzawla, W., & Baumüller, H. (2021). Effects of livelihood diversification on gendered climate vulnerability in northern Ghana. Environment, Development and Sustainability, 23(1), 923-946.

Ahmad, Z., Guha, G. S., Shew, A. M., & Alam, G.M. (2021). Climate change risk perceptions and agricultural adaptation strategies in vulnerable riverine char islands of Bangladesh. Journal of Heliyon Land Use Policy, 103, 105295.

Amiri, M. J., & Eslamian, S. S. (2010). Investigation of climate change in Iran. Journal of Environmental Science and Technology, 3(4), 208-216.

Asravor, R. K. (2018). Livelihood diversification strategies to climate change among smallholder farmers in Northern Ghana. Journal of International Development, 30(8), 1318-1338.

Bates, B. C., Z. W., Kundzewicz, S. W., & Palutikof, J. P. (Eds.) (2008). Climate Change and Water. Technical Paper of the Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC Secretariat, Geneva, 210 pp. Available at: https://archive.ipcc.ch/pdf/technical-papers/climate-change-water-en.pdf.

Belay, A., Recha, J. W., Woldeamanuel, T., & Morton, J. F. (2017). Smallholder farmers’ adaptation to climate change and determinants of their adaptation decisions in the Central Rift Valley of Ethiopia. Agriculture & Food Security, 6(1), 1-13.

Cannon, T. (2014). Rural livelihood diversification and adaptation to climate change. Community-Based Adaptation to Climate Change; Ensor, J., Berger, R., Huq, S., Eds, 55-76.

Chukwuone, N. A., & Ameachina, E. C. (2021). Factors affecting climate change coping strategies used by smallholder farmers under root crop farming systems in derived savannah ecology zone of Nigeria, Environmental Development; Available Online, 39, 100627.

Creswell, J. W., Hanson, W. E., Clark Plano, V. L., & Morales, A. (2007). Qualitative research designs: Selection and implementation. The counseling psychologist, 35(2), 236-264.

Cui, X. (2020). Climate change and adaptation in agriculture: Evidence from US cropping patterns. Journal of Environmental Economics and Management, 101, 102306.

Das, S., & Mitra, A. (2021). Does climate change perception make livelihood diversification more effective? evidence from the consumption mobility study of rural households. Delhi, Institute of Economic Growth.

Deressa, T. T., Hassan, R. M., & Ringler, C. (2011). Perception of and adaptation to climate change by farmers in the Nile basin of Ethiopia. The Journal of Agricultural Science, 149(1), 23-31.

Duku, C., Zwart, S. J., & Hein, L. (2018). Impacts of climate change on cropping patterns in a tropical, sub-humid watershed. PloS one, 13(3), e0192642.

Ghorbani, M., Eskandari-Damaneh, H., Cotton, M., Ghoochani, O. M., & Borji, M. (2021). Harnessing indigenous knowledge for climate change-resilient water management–lessons from an ethnographic case study in Iran. Climate and Development, 13(9), 766-779.

Ho, T. D., Tsusaka, T. W., Kuwornu, J. K., Datta, A., & Nguyen, L. T. (2022). Do rice varieties matter? Climate change adaptation and livelihood diversification among rural smallholder households in the Mekong Delta region of Vietnam. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 27(1), 1-33.

IPCC. (2007a). Climate Change, Impacts, Adaption and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) in Parry, M.L., Caziani, O.F., Palutikof, J.P., van der Linan, P.J.and HANSONC.E. (Eds.), Cambridge University Press, Cambridge, UK.

IPCC. (2014). Climate Change: Synthesis Report. Intergovernmental Panel on Climate Change. https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/05/SYR_AR5_FINAL_full_wcover.pdf.

Kaur, B. (2011). Impact of climate change and cropping pattern on ground water resources of Punjab. Indian Journal of Agricultural Economics, 66(902-2016-67312).

Mequannt, M., Fikadu, Y., Mebrahtu, H., & Filmon, T. (2020). Farmers choices and factors affecting adoption of climate change adaptation strategies: evidence from northwestern Ethiopia. Journal of Heliyon, 6(4), 03867.

Mohammed, K., Batung, E., Kansanga, M., Nyantakyi-Frimpong, H., & Luginaah, I. (2021). Livelihood diversification strategies and resilience to climate change in semi-arid northern Ghana. Climatic Change, 164(3), 1-23.

Nandintsetseg, B., Boldgiv, B., Chang, J., Ciais, P., Davaanyam, E., Batbold, A., ... & Stenseth, N. C. (2021). Risk and vulnerability of Mongolian grasslands under climate change. Environmental Research Letters, 16(3), 034035.

Singh, R. K., Zander, K. K., Kumar, S., Singh, A., Sheoran, P., Kumar, A., & Padung, E. (2017). Perceptions of climate variability and livelihood adaptations relating to gender and wealth among the Adi community of the Eastern Indian Himalayas. Applied Geography, 86(4), 41-57.

Teklewold, H., Mekonnen, A., Kohlin, G., & Di Falco, S. (2017). Does Adoption Of Multiple Climate-Smart Practices Improve Farmers’climate Resilience? Empirical Evidence From The Nile Basin Of Ethiopia. Climate Change Economics, 8(01), 1-30.

Theusme, C., Avendaño-Reyes, L., Macías-Cruz, U., Correa-Calderón, A., García-Cueto, R. O., Mellado, M., ... & Vicente-Pérez, A. (2021). Climate change vulnerability of confined livestock systems predicted using bioclimatic indexes in an arid region of México. Science of The Total Environment, 751, 141779.

Tripathi, A., & Mishra, A.K. (2017). Knowledge and passive adaptation to climate change: An example from Indian farmers, Climate Risk Management, 16(7), 195-207.

Wang, F. (1997). Impacts of climate change on cropping system and its implication for agriculture in China. ACTA METEOROLOGICA SINICA-ENGLISH EDITION-, 11, 407-415.

Zulfiqar, F., Abid, M., Ullah, R., & Shahzad, S. (2021). Water management under climate change: The role of water commons and policy options. Water and Environment Journal, 35(4), 1217-1225.