تحلیلی بر چالش‌های روستاهای سیل‌زده استان گلستان (مطالعه موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان آق‌قلا)

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گلستان

2 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گلستان

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گلستان

چکیده

در دهه اخیر تعداد وقوع سیل نسبت به دهه 1340 حدود 10 برابر شده است. در فروردین ­ماه سال 1398 در بسیاری از استان‌های ایران از جمله استان گلستان به ویژه شهرستان آق قلا در اثر بارش شدید و ناگهانی باران، سیل بزرگی رخ داد که با خسارت‌های سنگین مالی فراوان همراه بود. نوع تحقیق حاضر کاربردی و از نظر روش توصیفی­-تحلیلی و میدانی است. جامعه آماری تحقیق حاضر خانوارهای شش روستای بخش مرکزی شهرستان آ­ق ­قلا هستند که بر اساس سرشماری سال 1395 دارای 4639 خانوار است. تعداد نمونه ­ها با استفاده از فرمول کوکران 270 نفر انتخاب شدند و پایایی ابزار تحقیق نیز با استفاده از ضریب آلفای کرون­باخ برای مولفه ­های مورد بررسی تحقیق برابر با 82/0 به دست آمده است. تعداد نمونه ­های انتخاب شده بعد از سنجش با بهره ­گیری از نرم افزار spss و با استفاده از آزمون ­های تحلیل همبستگی، فریدمن، کروسکال­والیس  و آنوا/ دانکن مولفه­ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایح تحلیل همبستگی کای­ اسکوئر نشان می­دهد که رابطه هریک از عوامل بررسی شده با میزان خسارت وارده ناشی از سیل در روستاهای مورد مطالعه تا سطح اطمینان 99 درصد است. همچنین نتایج حاصل از آزمون فریدمن تفاوت معنادار در سطح اطمینان 99 درصد را نشان می‌دهند. طبق نتایج به‌دست‌آمده از آزمون کروسکال ­والیس به لحاظ مؤلفه‌های طبیعی در میزان خسارت وارده تفاوتی بین روستاها وجود ندارد و تنها برای مؤلفه تجاوز به حریم رودخانه و ساخت‌وساز در حریم آن بین روستاها تفاوت معنادار در سطح 95 درصد مشاهده می‌شود. نتایج آزمون آنوا برای مقایسه میانگین خسارت وارده به بخش­های مختلف نشان می ­دهد که تفاوت معنادار و 99 درصدی بین روستاها وجود دارد. براین اساس روستاهای مختلف از طریق آزمون تعقیبی دانکن گروه­بندی شدند که میزان خسارت وارده را تبیین می­کنند. علت خسارت متفاوت روستاها وابسته به شیب اراضی، ارتفاع روستا نسبت به سطح دریا و به خصوص نزدیکی به رودخانه ­های طغیانی قره ­سو و گرگان­ رود می­باشند، به طوری که بخاطر بارندگی شدید در بازه زمانی کم روستاهای صحنه سفلی، دوگونجی و یامپی اگرچه دچار آبگرفتگی شدند، اما خسارت کمتری را نسبت به روستاهای قانقرمه، یلمه ­خندان و چن­سولی متحمل شدند. علاوه بر موارد مذکور عدم لایروبی رودخانه­ ها، تجاوز تدریجی به حریم آن و نابودی بستر اتفاقی رودخانه ­ها نیز بر شدت اثرات تخریبی سیل در روستاهای مورد مطالعه افزوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An analysis of the challenges of villages hit by flood in Golestan Province (Case study: Villages in the central district of Aq Qala County)

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Najafi kani 1
  • Bahman Sahneh 2
  • Robabe Kalatearabi 3
1 Associate Professor of Geography and Rural Planning, Faculty of Humanities. Golestan University
2 Assistant Professor of Geography and Rural Planning, Faculty of Humanities, Golestan University
3 Master of of Geography and Rural Planning, Faculty of Humanities. Golestan University
چکیده [English]

In the last decade, the number of floods has increased about 10 times compared to the1340s. In March 2019, in many provinces of Iran, including Golestan Province, especially Aq Qala County, due to heavy and sudden rain, a flash flood occurred, which caused financial and human losses. This study is in applied form and the terms of the method is descriptive-analytical based on field studies. The statistical population of the present study is the households of six villages in the central district of Aq Qala County, which includes 4639 households according to the 2016 census. 270 people were selected as a sample by using Cochran's formula. The reliability of the research components was obtained by using the Cronbach-alpha coefficient which is equal to 0/82 The selected samples after being tested were analyzed by using SPSS software and Chi-square, Friedman, Kruskal-Wallis, and ANOVA / Duncan. The results of Chi-square correlation analysis illustrate that each of the studied factors has a 99% relationship to the flood damage in the studied villages. Moreover, the results of the Friedman test show a significant difference up to 99% confidence level. According to the obtained results from the Kruskal-Wallis test, in terms of natural components, there is no difference in the amount of damage between villages, and only for the component of encroachment on the river and construction in its area, there is a significant difference between villages at the level of 95%. Comparison of the average damage between the six studied villages through the ANOVA test shows that there is a significant difference of 99% between the villages in the amount of damage in their different parts. Based on this, different villages were grouped through Duncan's post hoc test, which explains the amount of damage.  The cause of different damage to villages depends on the slope of the land, the height of the village above sea level, and especially the proximity to the river floods of Qarah Su and Gorganrud. Although the villages of Sahne Sofla, Dugunchi, and Yampi were hit by the flood because of the heavy rains in a short period, suffered less damage than the villages of Qanqormeh, Yolmeh Khandan, and Chensouli. After all, the lack of dredging of rivers, gradual encroachment on river’s territory, and the random destruction of riverbeds have also increased the severity of the destructive effects of floods in the studied villages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Flood Challenges
  • Flood Implication
  • Flood Risk Management
  • Golestan flood
  • Aq Qal