زیست کارتن‌خوابی؛ از تلاش ناگزیر برای بقا تا بازسازمان‏ یابی اجتماعی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد برنامه ریزی رفاه اجتماعی، دانشگاه تهران

2 گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

3 گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف این مقاله مطالعۀ تجربۀ زیست کارتن‌خوابی بر مبنای ویژگی‌ها، تمایزها و شرایط حاکم بر آن است. نظام اجتماعی و سازمان موجود در پاتوق‌های کارتن‌خوابی از الگوی رشد شهری، نظام قدرت حاکم بر آن و کنش‌های متقابل همگنان طردشده از متن شهر در قلمرو پاتوق متأثر ‏است. این پژوهش به روش کیفی و مبتنی بر تکنیک تحلیل مضمون انجام شده است. به‌این‌منظور، مصاحبه‎ های عمیق نیمه‌ساختاریافته با سی‌ودو کارتن‌خواب در شش پاتوق کارتن‌خوابی (مبتنی بر نمونه‌گیری هدفمند) صورت گرفته و داده‎های حاصل با استفاده از نرم‌افزار مکس‌کیودی‌اِی مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته‎ها نشان می‌دهد پاتوق‌های کارتن‌خوابی قلمروهایی معیشت‌محور، برخوردار از نظام عرفی تقسیم‌کار با درجاتی از روحیۀ جمع‎گرایانه هستند که ترکیبی از احساس نیاز به همبستگی اجتماعی، عواطف فردی، حمایت، تسکین آلام و درمجموع هویت بخش را برای ساکنان به همراه دارد. نظام اجتماعی پاتوق «پیشکسوت سالار» و تا حد زیادی مبتنی بر امکان اعمال قدرت فیزیکی و کنترل جریان مواد مخدر در آن است. حدود قابلِ‌توجهی از آزادی عمل در حوزه کنش‌های فردی که با معیارهای رسمی می‌توان آن‌ها را صورت‎هایی از نابهنجاری به‌حساب آورد، در پیوند با تأمین حداقلی از هرآنچه تداوم حیات را برای کارتن‌خواب ممکن می‌سازد، نوعی جاذبۀ مضاعف را برای این قلمروها به همراه دارد. درمجموع می‎توان از منظری درون‌نگرانه، پاتوق را به‌عنوان یک اجتماع محلی غیررسمی و برخوردار از پویایی و نه صرفاً تجمعی از افراد منحرف و نابهنجار، به‌حساب آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Homelessness:from the inevitable struggle for survival to the Social Reorganisation

نویسندگان [English]

  • Morteza Dayyari 1
  • Gholamreza Ghaffari 2
  • Mahdi Kermani 3
1 M.A. in Social Welfare, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
2 Professor of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
3 DAssistant professor of Sociology, Faculty of Letters & Humanities, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The purpose of this paper is to study the Lived experience of homelessness based on its characteristics, distinctions and conditions. The social system and organization of homeless hangouts are influenced by the pattern of urban growth, the system of power that governs it, and the interactions of outcasts in the hangout. This research has been done by qualitative method based on thematic analysis technique. For this purpose, in-depth semi-structured interviews with 32 homeless people were conducted in six homeless hangouts (based on targeted sampling) and the data were analyzed using Maxqda software. The results show that homeless hangouts, as a livelihood territory, have a customary system of division of labor with degrees of compulsive collectivism that combine a sense of need for social cohesion, personal emotion, support, relief and identity in the community. The considerable degree of freedom of action in the field of individual action, which by formal criteria can be regarded as a form of anomaly, together with the minimal provision of anything that makes life possible for the homeless, provides a dual attraction for that territory. Finally, from an introspective perspective, the hangout can be seen as an informal, dynamic local community, not merely a conglomeration of perverse and abnormal individuals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hangout
  • Homeless
  • Addiction
  • city
  • Life Experience
  • Mashhad

مراجع

  • ایتزن، دی استنلی؛ باکازین، ماکزین و کلی ایتزن اسمیت (1396)، مسائل اجتماعی از دیدگاه انتقادی، ترجمه هوشنگ نایبی، جلد دوم، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه هنر، فرهنگ و ارتباطات با مشارکت شورای اجتماعی کشور.
  • آقایی، سیدسعید؛ کلدی، علیرضا؛ وثوقی، منصور (1396)، نقش فضای شهری بر زندگی روزمره کارتن‌خواب‌های شهر تهران، مطالعات جامعه‌شناسی، 10(37)، 7-24.
  • باروز، روجرز؛ پلیس، نیکلاس؛ کویلگارس، دبورا (1396). بی‌خانمانی و سیاست‌گذاری اجتماعی، ترجمه محمدخانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی شهرداری تهران.
  • بخشی‌نیا اکبر؛ قابخشی، حبیب؛ ذکایی، محمدسعید (1396)، فهم تجربه زیسته افراد کارتن‌خواب در شهر تهران، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 3(11): 214-262.
  • پارک، رابرت ازرا (1358)، نظراتى درباره بررسى شهر، رفتار انسانى در محیط شهرى،ترجمه گیتى اعتماد، تهران: کتاب مفهوم شهر.
  • دیّاری، مرتضی (1397). تحلیل روایت طرد اجتماعی زنان کارتن‌خواب در شهر تهران، (طرح پژوهشی)، تهران: مرکز مطالعات زنان دانشگاه تهران.
  • صادقی فسایی، سهیلا (1393). مطالعۀ جامعه‌شناختی قتل: شناسایی ریسک فاکتورها.بررسی مسائل اجتماعی ایران، 5(2): 191-218.
  • صدیق سروستانی، رحمت اله؛ نصر اصفهانی، آرش (1389) اعتیاد، طرد اجتماعی و کارتن‌خوابی در شهر تهران؛ پژوهشی کیفی، بررسی مسائل اجتماعی ایران، 1(4): 1-118.
  • غفاری ، غلامرضا؛ حبیب‌پور گتابی، کرم (1394). سیاست اجتماعی؛ بنیان‌های مفهومی و نظری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
  • فتحی، منصور؛ رضایی، حسین؛ میرزایی، سبحان (1397)، تبیین عدم تمایل کارتن‌خوابان شهر تهران در استفاده از گرمخانه‌های شهرداری: یک مطالعه کیفی، تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 7(3): 279-287.
  • فوکو، میشل (1392). مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهان‌دیده، چاپ یازدهم، تهران: نشر نی.
  • کرسول، جان (1394). پویش کیفی و طرح پژوهش، انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت‌پژوهی، پدیدارشناسی، نظریه داده‌بنیاد، قوم‌نگاری و مطالعه موردی). ترجمه حسین دانایی‌فرد و حسین کاظمی. تهران: انتشارات صفار، چاپ دوم.
  • کلانتری، عبدالحسین؛ روشنفکر، پیام؛ نصراصفهانی، آرش؛ آرام، هاشم (1395). سیاست‌گذاری اجتماعی در مواجهه با پدیده کارتن‌خوابی، تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران؛ گروه پژوهش‌های راهبردی اجتماعی و فرهنگی.
  • مشونیس، جان (1395). مسائل اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: پژوهشگاه هنر، فرهنگ و ارتباطات.
  • میرحسینی، زهرا. (1396). پدیدارشناسی زمینه‌های ارتکاب جرم در زنان. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 2(8): 113-147.
  • هاروی، دیوید (1395). از حق به شهر تا شهرهای شورشی، ترجمه خسرو کلانتری و پرویز صداقت، تهران: انتشارات آگاه
  • Anderberg, M., & Dahlberg, M. (2019). Homelessness and Social Exclusion in Two Swedish Cities. European Journal of Homelessness, 13(1), 31-58.
  • Bell, M., & Walsh, C. A. (2015). Finding a Place to Belong: The Role of Social Inclusion in the Lives of Homeless Men. Qualitative Report, 20(12): 1974-1994.
  • Brown, R. A., Kennedy, D. P., Tucker, J. S., Wenzel, S. L., Golinelli, D., Wertheimer, S. R., & Ryan, G. W. (2012). Sex and relationships on the street: how homeless men judge partner risk on Skid Row. AIDS and Behavior, 16(3), 774-784.
  • Cray, A., Miller, K., & Durso, L. E. (2013). Seeking shelter: The experiences and unmet needs of LGBT homeless youth. Washington, DC: Center for American Progress. (Retrieved from: https://www.americanprogress.org)
  • Timmer, D. A., Eitzen, D. S. & Talley, K. D. (2019). Paths to homelessness: Extreme poverty and the urban housing crisis. Routledge.
  • Simpson, E. K., Conniff, B. G., Faber, B. N., & Semmelhack, E. K. (2018). Daily occupations, routines, and social participation of homeless young people. Occupational Therapy in Mental Health, 34(3), 203-227.
  • Golafshani, N. (2003). Understanding reliability and validity in qualitative research. The qualitative report, 8(4), 597-606.
  • Harvey, D. (2012). Rebel cities: From the right to the city to the urban revolution. Verso books.
  • Harvey, D. (2005). Spaces of neoliberalization: towards a theory of uneven geographical development (Vol. 8). Franz Steiner Verlag.
  • Hayes, A., Gray, M., & Edwards, B. (2008). Social inclusion: Origins, concepts and key themes. Canberra: Social Inclusion Unit, Department of the Prime Minister and Cabinet.
  • Belcher, J. R., & DeForge, B. R. (2012). Social stigma and homelessness: The limits of social change. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 22(8), 929-946.
  • Lanier, C., & Maume, M. O. (2009). Intimate partner violence and social isolation across the rural/urban divide. Violence against women, 15(11), 1311-1330.
  • Cunningham, M. J., & Slade, A. (2019). Exploring the lived experience of homelessness from an occupational perspective. Scandinavian journal of occupational therapy, 26(1), 19-32.
  • Ravenhill, M. (2008) The culture of homelessness. Ashgate Publishing, Hampshire, UK.
  • Fleary, S. A., Joseph, P., Zhang, E., & Quirion, C. (2019). “They give you back that dignity”: understanding the intangible resources that make a transitional house a home for homeless families. Journal of Social Distress and the Homeless, 28(1), 72-84.
  • Somerville, P. (2013). Understanding homelessness. Housing, theory and society, 30(4), 384-415.
  • Watson, J., Crawley, J., & Kane, D. (2016). Social exclusion, health and hidden homelessness. Public Health, 139, 96-102.
  • Young, L. (2003). The ‘place’of street children in Kampala, Uganda: marginalisation, resistance, and acceptance in the urban environment. Environment and planning D: Society and Space, 21(5), 607-627.
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 12، شماره 1
بهار و تابستان 1399
شهریور 1399
صفحه 127-152

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار