شناسایی و ارزیابی گستره‌های فقر شهری در محلات شهر مراغه

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، استان آذربایجان شرقی

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز

چکیده

شهر به‌ عنوان بستر زیست انسان شهرنشین، نیازمند تأمین استاندارد­هایی است و مسئلۀ فقر، نه ‌تنها یکی از مهم‌ترین مسائل جهان، بلکه یکی از مهم‌ترین مسائل و مشکلات داخلی کلیۀ جوامع، چه ثروتمند و چه فقیر است. گستره­های فقر، نابرابری و تفاوت در الگوی زیست در شهرها ماحصل اقتصاد دوگانه با حاکمیت سرمایه‌داری بازار آزاد است. گسترش شهرها با ساختار فضایی نامنسجم و ازهم‌گسیخته سبب تمرکز نامعقول امکانات و خدمات در بخش­های گوناگون شهر و توسعه اجتماعی و اقتصادی نابرابر در آن­هاست. شهر مراغه از جمله شهرهایی است که فضای شهری آن به لحاظ اجتماعی- اقتصادی نامتعادل بوده و دارای گستره­های فضایی فقر در حاشیه­های شهر است. لذا پژوهش حاضر به تحلیل فقر و توزیع فضایی آن بر اساس مؤلفه‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی می‌پردازد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، کمی- تحلیلی است. روش گردآوری داده‌ها به‌ صورت اسنادی کتابخانه‌ای و بر اساس داده‌های مأخوذ از اطلاعات بلوک­های آماری سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390 بوده که بر اساس 18 شاخص در قالب سه مؤلفۀ اجتماعی، اقتصادی و کالبدی به تحلیل توزیع فضایی فقر در محلات شهر مراغه اقدام کرده است. برای دستیابی به هدف فوق، محلات شهری با استفاده از روش­های کوپراس و آنتروپی شانون، سطح‌بندی شدند و پس ‌از آن نقشۀ توزیع فقر ترسیم شد. نتایج حاصل نشان می‌دهد 54/11 درصد از محلات شهر مراغه خیلی فقیر، 92/26 درصد فقیر، 31/42 درصد متوسط، 54/11 درصد مرفه و 69/7 درصد در سطح خیلی مرفه قرار دارند. نتایج این مطالعه نشان می­دهد بین بلوک‌های شهر مراغه نابرابری وجود دارد و آنها مکان‌هایی برای تبلور تمایزات اجتماعی، اقتصادی و کالبدی‌اند. فرصت­های نابرابر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی باعث تمایز ساکنان شهر مراغه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying and Assessing the Extent of Urban Poverty in Maragheh Locals

نویسندگان [English]

  • Shahrivar Rostaei 1
  • Pooran Karbasi 2
1 Associate professor of geography and urban planning of Tabriz University.
2 Ph.D. student of geography and urban planning of Tabriz University.
چکیده [English]

The city as a city dweller needs to provide standards that poverty is not only one of the most important issues in the world, but also one of the most important domestic problems of all societies, whether wealthy or poor. The extent of poverty, inequality and environmental differences patterns in large metropolises are the results of a dual economy with free market capitalism rule in these cities. Urban spatial structure expansion and incoherent, irrational focus on different parts of the city and its facilities and services, economic development, social inequality in them. Maragheh urban space reflects the socio-economic imbalances and the spatial extent of poverty in the Border areas of the city. Therefore, the present study deals with the analysis of poverty and its spatial distribution based on social, economic and physical components. The present research is applied in terms of purpose and is quantitative-analytical in terms of its nature and method. The data collection method is documentary-library and based on the data obtained from the statistical blocks of the Population and Housing Census of 2012, Based on 18 indicators in the form of three social, economic and physical components, it has analyzed the spatial distribution of poverty in Maragheh locals. In order to achieve the above goal, urban neighborhoods were graded using Wicker methods and Shannon Entropy and then the poverty distribution map was drawn up. The results show that 11.54% of the neighborhoods in Maragheh are very poor, 26.92% are poor, 42.31% are average, 11.54% are affluent and 7.69% are very wealthy. The results show that there are disparities between the blocks in Maragheh, where crystallization of social, economic, cultural, physical distinctions have been seen, additionally, unequal economic, social and cultural opportunities between residents of Kermanshah were found.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Space Distribution
  • urban poverty
  • Copras Method
  • Maragheh City

مراجع

افروغ، عماد (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، ارائه الگویی برای جدایی گزینی و پیامدهای آن. سمت.
بمانیان، محمدرضا، رضایی­راد، هادی، منصور رضایی، مجید (1390). ارزیابی خصیصه­های اقتصادی در شناسایی گستره­های فقر شهری با استفاده از تکنیک­های Delphi و AHP (مطالعه موردی: شهر کاشمر). فصلنامهمدیریتشهری، سال پنجم. شماره 2، 166-153.
پورطاهری، مهدی، حاجی­نژاد، علی، فتاحی، احدالله، نعمتی، رضا (1393). ارزیابی آسیب­پذیری فیزیکی سکونتگاه­های روستایی در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) با استفاده از مدل تصمیم­گیری کوپراس. فصلنامه مدرس علوم انسانی (برنامه­ریزی و آمایش فضا)، شماره 3، 52-29.
جواهری، حسن، حاتمی نژاد، حسین، زیاری، کرامت اله، پوراحمد، احمد (1393). رویکرد فازی و پهنه­بندی فقر چندبعدی در فضاهای شهری (نمونه موردی: شهر کامیاران). فصلنامهبرنامه­ریزیمنطقه­ای. سال چهارم، شماره 13، 30-13.
جواهری، حسن؛ حاتمی نژاد، حسین؛ زیاری، کرامت اله؛ پوراحمد، احمد (1393). رویکرد فازی و پهنهبندی فقر چنـد بعدی در فضاهای شهری (نمونه موردی: شهر کامیاران). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای. سال چهارم، شـماره 13، بهار 93 .
خسروی نژاد، علی‌اکبر (1391). برآورد فقر و شاخص­های فقر در مناطق شهری و روستایی. فصلنامه­ی مدلسازی اقتصادی، سال ششم، شماره 2، 60-39.
رضایی، محمدرضا، علیان، مهدی، خاوریان، امیر رضا (1393). شناسایی و ارزیابی گستره­های فضایی فقر شهری در شهر یزد. پژوهش­های جغرافیای انسانی. دوره 46، شماره 3، 695-677.
روستایی، شهریور، احدنژاد، محسن، اصغری زمانی، اکبر و زنگنه، علیرضا (1391). الگوی تطبیقی گسترش فقر در شهر کرمانشاه در دوره 75-1385. فصلنامهمطالعاتوپژوهش­هایشهریومنطقه­ای. سال سوم، شماره 12، 40-17.
رئیس دانا، فریبرز (1379). نقد روش در پدیده‌شناسی فقر، مجموعه مقالات فقر در ایران. انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.
زنگانه، احمد، تلخابی، حمید رضا، گازرانی، فریدون، یوسفی، محسن (1394). گستره فضایی فقر شهری اراک. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. سال دوم، شماره 1، 107-93.
سن،آمارتیا (1382). توسعهبهمثابهآزادی. ترجمه: دکتر وحید محمودی، انتشارات دانشگاه تهران.
شارع پور، محمود (1391). جامعه‌شناسی شهری. تهران، سمت.
شکوئی، حسین (۱۳۷۳)، دیدگاه­های نو در جغرافیای شهری. تهران، سمت.
شکوئی، حسین (1382). اندیشه­های نو در فلسفه جغرافیا (فلسفه محیطی و مکتب‌های جغرافیایی). جلد 2، تهران، گیتاشناسی.
فراهانی فرد، سعید (1384). نگاهی به فقر و فقرزدایی از دیدگاه اسلامی. تهران، موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
لطفی صدیقه، منوچهری میاندوآب ایوب، آهار حسن (1392). شهر و عدالت اجتماعی، تحلیلی بر نابرابری های محله ای(مورد: محلات مراغه) . فصلنامه تحقیقات جغرافیایی؛ ۲۸ (۲) :۶۹-۹۲.
مجیدی خامنه، بتول، محمدی، علیرضا (1384). درآمدی بر شناخت فقر و سنجش فقر شهری. نشریهانجمنجغرافیاییایران. سال سوم، شماره 6 و 7، 145-135.
مدنی، سعید (1379). آسیب‌ها، انحرافات اجتماعی و فقر در ایران، مجموعه مقالات فقر در ایران. تهران، انتشارات علوم بهزیستی و توان‌بخشی.
مرکز آمار ایران (1390). سرشماری عمومی نفوسو مسکن. مرکز آمار ایران.
مهندسین مشاور نقش محیط (1390). طرح جامع شهر مراغه. مهندسین مشاور نقش محیط.
 
Antuchviciene, J. Zakarevius, A. Zavasdkas, E.K. (2011). Measuring Congruence of Ranking Results Applying Particular MCDM Methods. 22(3), 319-338.
Chandra Das. M, Sarkar.B & Ray.S. (2012). A framework to measure relative performance of Indian technical institutions using integrated fuzzy AHP and COPRAS methodology. Socio- Economic Planning Sciences. 46 (3), 230-241.
Cheng, K. and Yam, S. (2005). Development of a Fuzzy Multi- criteria Decision Support System for Waste Management. university of Region, saskatchevan.
Costa, M. (2002). A multidimensional approach to the measurement of poverty. IRISS working paper. IRISS Luxembourg.
Coudouel, A. Jesko S. Hentschel & Quentin T. W. (2002). Poverty Measurement and Analysi. Chapter 1, Annex A-Technical Notes, Core Techniques and Cross-Cutting Issues.Vol.1.
Davis, B. (2003). choosing a method for poverty mapping, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
Elhadary, Y. A. E., & Samat, N. (2012). Political economy and urban poverty in the developing countries: Lessons learned from Sudan and Malaysia. Journal of geography and Geology, 4(1),212.
Hentschel, Jesko; Jean Olson Lanjouw; Peter Lanjouw, & Javier Poggi (1998). Combining Census and Survey Data to Trace the Spatial Dimensions of Poverty: A Case Study of Ecuador. the World Bank Economic Review, Vol. 14.
Karakasoglu, N. (2009). Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods. Expert systems with Applications. 36,702-715.
Kumar Dey, P, Nath Ghosh, D. Chand Mondal, A; (2011). A MCDM Approach for Evaluating Bowlers Performance in IPL. Journal of Emerging Trends in Computing and Information Sciences. 2(11), 563-573.
Mulliner, E. Smallbone, K & Vida, M. (2012). An assessment of sustainable housing affordability using multiple criteria decision making method, Omega the international Journal of Management Science. 41(2),270-279.
Pi Alperin, M. N. (2008). a comparison of multidimensional deprivation characteristics between natives and immigrants in Luxembourg. IRISS Working Paper Series. An Integrated Research Infrastructure in the Socio-economic Sciences.
Salvucci, V., Betti, G., & Gagliardi, F. (2012). Multidimensional and Fuzzy Measures of Poverty and Inequality at National and Regional Level in Mozambique. Quaderni del dipartimento di economia politica e statistica, Luglio.
Sen, A. (2000). Development as freedom (1st. Ed.). New York: Knopf.
Tacoli Cecilia (2012). Urbanization, gender and urban poverty: paid work and unpaid care work in the city, International Institute for Environment and Development (IIED). Discussion Papers Series - Urban Change 4, IIED, and London.99 pages.
Wratten, E. (1995). Conceptualizing urban poverty. Environment and Urbanization. 7(1), 12-33.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار