تحلیل جامعه‌شناختی بی‌نظمی (فیزیکی- اجتماعی) در فضای شهری

نویسنده

استادیار جامعه شناسی، دانشگاه مازندران

چکیده

بی‌نظمی یکی از آسیب‌های جدی جامعۀ ایرانی بخصوص در فضای شهری است که تحت تأثیر عوامل مختلف قرار دارد؛ در این میان، پیوند اجتماعی در بروز رفتار اجتماعی نقشی کلیدی دارد. ضعف پیوند اجتماعی یا فرسایش سرمایۀ اجتماعی موجب بی‌نظمی در دو بعد فیزیکی و اجتماعی می‌شود. بر این اساس، این تحقیق با تأکید بر عامل فرسایش سرمایۀ اجتماعی بر اساس نظریۀ پاتنام و فوکویاما، به بررسی عوامل مؤثر بر بی‌نظمی در فضای شهری می‌پردازد. روش تحقیق این پژوهش پیمایش بوده و اطلاعات از طریق پرسشنامه ­جمع‌آوری شده است. بدین منظور 400 نفر از ساکنان شهر تهران با روش نمونه‌گیری خوشه‌ایِ چندمرحله‌ای انتخاب شدند؛ در نهایت سه منطقۀ اقتصادی اجتماعی بالا (منطقۀ 4)، متوسط (منطقۀ 11) و پایین (منطقۀ 16) انتخاب شده است. نتایج حاکی از آن است که میزان کل بی‌نظمی در میان شهروندان تهرانی در حد متوسط است. در تحلیل دومتغیره، همۀ متغیرهای مستقل با بی‌نظمی در دو بعد آن رابطۀ معنا‌دار و مثبتی داشته‌اند. همچنین ‌مؤلفه‌های ذهنی فرسایش سرمایۀ اجتماعی (بی‌اعتمادی اجتماعی، هنجارهای ذهنی مشارکت، احساس آنومی) توانستند 24 درصد و مؤلفه‌های عینی فرسایش سرمایۀ اجتماعی (ضعف روابط رسمی و غیر رسمی و ضعف کنترل اجتماعی) 19 درصد از تغییرات بی‌نظمی در دو بعد آن (فیزیکی- اجتماعی) را تبیین کنند. در کل فرسایش سرمایۀ اجتماعی (عینی و ذهنی) توانسته است 42 درصد از تغییرات بی‌نظمی را تبیین کند. تأثیر هر دو بعد بر بی‌نظمی مثبت بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological analysis of disorder (social and physical) in urban space

نویسنده [English]

  • Ali Asghar Firozjaeian
Assistant Professor of Sociology, Mazandaran University
چکیده [English]

Disorder is one of serious injuries in Iranian society especially in urban space.it is influenced by different factors. But social bonding has key role in social behavior. The weakness of social bonding or erosion of social capital brings disorder in tow dimension of physical and social. But erosion of social capital is named as Weak Intergroup objective and subjective relations in society can issue disorder. So this research explains effective factors on disorder with emphasis on erosion of social capital. The method is survey and the data is collected by questionnaire from a sample of size 400 people in Tehran. Method of sampling is Multi- stage sampling. The result represent that total disorder among Tehranian citizens is medium.in tow variables analysis, there is significant and positive relations between all independent variables with dis order. Also, subjective indicators of erosion of social capital (social distrust, weak subjective participation, anomy feeling) could explain 24% of disorder variance and objective indicators (weak formal and informal relations, weak social control) 19% too. Generally, erosion of social capital (subjective and objective) could explain %42 of disorder variable variance (physical and social).effect of every tow dimension were positive.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social and Physical Disorder
  • Erosion of Social Capital
  • urban space
  • Tehranian Citizens

مراجع

ابراهیمی، قربانعلی، جان محمدی، وحید، اندرواژ، فاطمه (1395). تحلیل جامعه‌شناختی پایبندی گردشگران به هنجارهای اجتماعی. فصل‌نامه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، شماره 16: 178-168.
 احمدی، سیروس و دیگران (۱۳۹۳).بررسی رابطه میزان کنترل اجتماعی و بی‌نظمی در بین شهروندان شهر دهدشت. پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال سوم، شماره 2: 44-35.
ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان (1381). یافته‌های پیمایش در 28 استان کشور. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
امیر کافی، مهدی (1380). اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن. نمایه پژوهش. شماره 18.
ایسپا (مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران) (1385). کندوکاوهایی در باورها و نگرش‌های جامعه
ایرانی. تهران، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
 ایسپا (مرکز افکار سنجی دانشجویان) (1381). بررسی نگرش شهروندان تهرانی در مورد قانون و مسائل آن در جامعه. گزارش تحقیقاتی جهاد دانشگاهی.
ایسپا (مرکز افکار سنجی دانشجویان) (1384). بررسی نگرش شهروندان چند شهر کشور پیرامون قانون و مسائل آن در جامعه. گزارش تحقیقاتی جهاد دانشگاهی.
پاتنام، روبرت (1380). دموکراسی و سنت‌های مدنی ترجمه محمد تقی دلفروز. تهران، دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور.
پاتنام، روبرت (1384). جامعه برخوردار، سرمایۀ اجتماعی و زندگی عمومی در سرمایۀ اجتماعی به کوشش کیان تاجبخش. تهران، نشر شیرازه.
تاجبخش، کیان (۱۳۸۴). سرمایۀ اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه. تهران: نشر شیرازه.
جلائی‌پور، حمیدرضا (1385). فروپاشی یا آشفتگی اجتماعی در ایران 1376-1384. مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفتم، شماره 3:75-59.
چلبی، مسعود (1375). جامعه‌شناسی نظم. تهران، نشر نی.
چلبی، مسعود و مبارکی، محمد (1383). تحلیل رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و جرم در سطوح خرد و کلان. مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره ششم، شماره 2: 44-3.
دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی (1385). طرح ملی سنجش سرمایۀ اجتماعی. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران.
دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی (1385). طرح ملی سنجش سرمایۀ اجتماعی جوانان ایران. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران.
دینی ترکمانی، علی (1385). تبیین افول سرمایۀ اجتماعی. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 6، شماره 23.
رفیع‌پور، فرامرز (1387). آنومی یا آشفتگی اجتماعی، پژوهشی در زمینه پتانسیل آنومی در شهر تهران. نشر سروش.
سرایی، حسن، منتظمی تبار، حسن (1391). بررسی رویکرد نخبگان ایرانی به نظم اجتماعی. فصلنامه انتظام اجتماعی، شماره 2: 40-7.
سعادت، رحمان (1385). تخمین سطح و توزیع سرمایۀ اجتماعی استان‌ها. فصل‌نامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 23.
شارع پور، محمود (1380). فرسایش سرمایۀ اجتماعی و پیامدهای آن. نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 3.
صادقی فسایی، سهیلا و امینیان، احسان (1393). تحلیل جامعه‌شناختی نظم اجتماعی با توجه به انواع هنجار گرایی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن. ماهنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 3، شماره 2:285-310.
عباس زاده، محمد، علیزاده اقدم، م حمد باقر و رضا بناب (1391). بررسی رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی و آنومی اجتماعی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دوره اول، شماره 1، صص 145-172.
عبداللهی، محمد، موسوی، میرطاهر (1386). سرمایۀ اجتماعی در ایران؛ وضعیت موجود، دورنمای آینده و امکان شناسی گذار. فصل‌نامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 25، صص 234-195.
عنبری، موسی، فیروزجائیان، علی‌اصغر (1388). مشارکت امنیتی و انتظام مشارکتی، بررسی تجارب و زمینه‏های مشارکت مردمی در تأمین نظم و امنیت (با تأکید بر ایران). فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، شماره دوم، صص 95-59.
غفاری، غلامرضا (1390). سرمایۀ اجتماعی و امنیت انتظامی، برای سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا. تهران: انتشارات جامعه شناسان.
غفاری، غلامرضا (1394). سنجش سرمایۀ اجتماعی کشور. تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فوکویاما، فرانسیس (1379). پایان نظم، سرمایۀ اجتماعی و حفظ آن. ترجمه: غلام عباس توسلی، تهران، جامعه‌ایرانیان.
 فوکویاما، فرانسیس (1384). سرمایۀ اجتماعی و جامعه مدنی، در سرمایۀ اجتماعی به کوشش کیان تاجبخش. تهران، نشر شیرازه.
فیروزآبادی، سید احمد، ایمانی جاجرمی، حسین (1385). سرمایۀ اجتماعی و توسعه اقتصادی-اجتماعی در کلان‌شهر تهران. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 23، صص 225-197.
فیروزجائیان، علی‌اصغر (1386). فراتحلیل مطالعات انجام شده در حوزه ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی. طرح پژوهشی، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
فیروزجائیان، علی‌اصغر، علی بابایی، یحیی (1392). فرسایش سرمایۀ اجتماعی و قانون‌گریزی در شهر تهران. مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره چهاردهم، شماره 1، صص 128-159.
فیروزجائیان، علی‌اصغر، غلامرضازاده، فاطمه (1395). تحلیل عوامل مؤثر بر بی‌نظمی اجتماعی (با تأکید بر رفتار زباله پراکنی)، فصل‌نامه جامعه‌شناسی کاربردی، شماره 61، صص 112-95.
قدوسی، حامد (1384). رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و توسعه اقتصادی از منظر نهادگرایی، در سرمایۀ اجتماعی و رفاه اجتماعی. مریم شریفیان، تهران، انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
گودرزی، محسن (۱۳۸۷). گرایش‌های فرهنگی و نگرش‌های اجتماعی ایرانیان (کل کشور)، یافته‌های پیمایش ملی تحولات فرهنگی ۱۳۸۳. سازمان تبلیغات اسلامی، تهران.
موسوی خامنه، مرضیه و زینب حسن‌پور درودگر (1391). بررسی تحلیلی - تطبیقی سرمایۀ اجتماعی در محله‌های مساعد و نامساعد شهر تهران. مسائل اجتماعی ایران، سال سوم شماره 6، صص 203 – 228.
 
Akçomak, İ. Semih, Bas ter Weel (2012). The impact of social capital on crime: Evidence from the Netherlands. Regional Science and Urban Economics.vol 42: 323–340.
 Browning. Christopher R. (2009). Illuminating the Downside of Social Capital: Negotiated Coexistence, Property Crime, and Disorder in Urban Neighborhoods.American Behavioral Scientist .vol 52: 1556-1578.
Clay L, Papas M, Abramson D, Kendra J. (2017). Social capital, neighborhood disorder, and disaster recovery. J Emerg Manag.15 (4):233-246.
Gracia, Enrique (2007). Perceived Neighborhood Social Disorder and attitudes Toward Reporting Domestic Violence against Women.Journal of Interpersonal Violence, Vol 22, Number 6: 737-752
Fukuyama, Francis. (1997). Social capital. The Tanner lectures on human values. Delivered at Brasenose college oxford. May 12, 14 and 15.
Fukuyama, Francis. (1999). The great disruption: human nature and the reconstitution of social order. New York, the free press.
Fukuyama, Francis. (2001). Social capital, civil society and development. Third world quarterly, vol 1. pp 7-20.
Hill, Jessica, Thomas V. Pollet and Daniel Nettle. (2014). Disorder affects judgments about a neighborhood: police presence does not.PeerJ2:e287.pp:1-18.
Keuschnigg, Marc and Tobias Wolbring. (2015).physical Disorder, Social Capital, and Norm Violation: Three Field Experiments on the Broken Windows Thesis, Department of Sociology, LMU Munich, Germany, D-GESS, ETH Zurich, Switzerland
Mechanic, David (1996) Changing, medial organization and the erosion of Trust, The Milbank quarterly, vol. 74, no.2.pp: 171-189.
Messner, Steven. F. ericp.Baumer; Richard Rosenfeild. (2004). Dimensions of social capital and rate of criminal homicide. American sociological Reviw.vol.69.no.6.pp:882-903.
Muntaner, Carles. John lynch. (2002). Social capital, class gender and race conflict and population health: an essay review of bowling alone a implications for social epidemiology. International journal of epidemiology.vol.31.pp:261-267.
Norris, pippa. (1996). Does Television erode social capital? A reply to Putnam, Ps: political science and politics, vol.29.no.3.pp:474-480.
Packard, J., Callaway, L., Dorris, C., &Suhr, E. (2013). Social Ties, Perceptions of Disorder and Distress: a Qualitative Examination of the Protective Effects of Social Capital in Neighborhoods. International and Multidisciplinary Journal of Social Sciences, 2(1), pp: 27-51.
Paxton.P. (1999). Is social capital declining in the United States? A multiple indicator assessment. American journal of sociology. Vol.105.no.1.pp:88-127.
Putnam, Robert. (1995). American Declining social capital, Journal of Democracy, pp, 65-78.
Putnam, Robert. (1995). Tuning in, Tuning out: The strange disappearance of social capital in America. PS: Political science and politics, vol.28.no.40.pp:664-683.
Putnam, Robert. (1999). Civic disengagement in contemporary America, in government an opposition, 36(2) pp: 135 - 156 · 
Putnam, Robert. (2001). social capital; measurement and consequence. Isuma: Canadian Journal of Policy Research [Internet].no.2.pp: 41-51.
Putnam, Robert. (2001). Bowling Alone: The collapse and Revival of American community. Simon & Schuster press. New York.
salmi, Venla & J. Kivivori . (2006). the association between social capital and juvenile crime; the role of individual and structural factors. European journal of criminology. vol, 3.pp: 123-148.
Susan Saegert, Gary Winkel, and Charles Swartz. (2002) Social Capital and Crime in New York City’s Low-Income Housing. Housing Policy Debate, vol.13 (1):189-226.
Wilson, John. (2001). Review: Dr Putnam's social lubricant: Bowling Alone: The collapse and Revival of American community by Robert. D. Putnam. Contemporary sociology.vol.30.No3.pp:225-227.
Zaheer, Abar. (1998). does Trust matter? Exploring the effect of inter organizational and interpersonal Trust on performance. Organization science, vol.9.on.2.pp: 141-159.
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 16
تاریخ چاپ: اسفند ماه 1396
خرداد 1396
صفحه 79-100

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار