تحلیل نوسانات فضایی تأثیر توسعه بر مهاجرت داخلی‌ـ بین‌شهرستانی در ایران

نویسندگان

1 دانشیار گروه جمعیت‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد جمعیت شناسی دانشگاه تهران

چکیده

در سال‌های اخیر سالانه به ‌طور متوسط حدود یک میلیون نفر در داخل کشور جابجایی و مهاجرت داشته­اند. در همین ارتباط، مقاله پیش­رو با استفاده از تحلیل ثانویۀ داده­های سرشماری1390 به تحلیل فضایی پویایی مهاجرتهای داخلی از نوع بین شهرستانی در ایران و تبیین آن در چارچوب توسعۀ نابرابر و عدم تعادل­های منطقه‌ای می­پردازد. برای تحلیل داده‌ها از شاخص­های عمومی و محلی روابط فضایی و نرم­افزارهای TOPSIS، GEODA و ARC GIS استفاده شده است. نتایج بررسی نشان داد شهرستان‌های ایران از سطوح متفاوت توسعه برخوردارند و سطح توسعه­یافتگی آنها ساختار فضایی داشته و به شکل خوشه‌ای توزیع‌ شده‌اند. بعلاوه، بر اساس نتایج آزمون موران عمومی، الگوهای متفاوتی از رابطۀ توسعه­یافتگی و مهاجرت خالص وجود دارد، همچنین میزان خام شدّت مهاجرپذیری به‌ طور قوی و میزان خام شدّت مهاجرفرستی به‌ طور ضعیف تمایل به متمرکز شدن یا خوشه‌شدن در فضا دارد. نتایج آزمون موران محلی نیز بیانگر رابطۀ مثبت و معنادار میزان توسعه­یافتگی با شدت مهاجرپذیری و رابطۀ منفی و معنادار میزان توسعه­یافتگی با شدت مهاجرفرستی است. همچنین نتایج نشان داد همه شهرستان‌های کشور از الگوی رابطه­ای واحد بین میزان توسعه­یافتگی و مهاجرت پیروی نکرده و چهار الگوی رابطه­ای مختلف بالا-بالا (افزایش توسعه­یافتگی همراه با افزایش مهاجرت)، پایین- پایین (کاهش توسعه‌ یافتگی همراه با کاهش مهاجرت)، بالا- پایین (افزایش توسعه­یافتگی همراه با کاهش مهاجرت) و پایین- بالا (کاهش توسعه­یافتگی همراه با افزایش مهاجرت) وجود دارد و در تعدادی از شهرستان­ها نیز این رابطۀ معنادار نیست. در نتیجه، در صورت تداوم تمرکزگرایی امکانات و نابرابری توسعه­ای در سطح کشور، حرکات و جریانات مهاجرتی تداوم و حتی افزایش خواهد یافت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of the development impact on internal migration -between counties- in Iran

نویسندگان [English]

  • Rasoul Sadeghi 1
  • Mohsen Shokryani‬ 2
1 Associate Professor of Demography, University of Tehran and NIPR
2 MA in Demography, University of Tehran
چکیده [English]

In Iran, annually, one million people in the country have been migrating in recent years. The paper aims to study of internal migration (between counties) in Iran using spatial approach and explain it in the context of development. We used secondary analysis of 2011 census for 397 counties. Global and local indicators of spatial association, and TOPSIS, GEODA, ARC GIS were used for data analysis. The results showed Iranian counties have different levels of development, as well as, development of counties has spatial structure and cluster distribution. According to the Global Moran's I statistic, crude migration intensity inwards (CMIIj), strongly, and crude migration intensity outwards (CMIOj), poorly, tend to concentrate clusters in space. Local Moran's test results showed that the development, positively with immigration rate and negatively with emigration rate is correlated. Although, the same pattern of relationship is not followed by all counties. The results distinguished four patterns of relationships; high-high (high development-high migration), low-low (low development- low migration), high-low (high development-low migration), and low-high (low development-high migration). And also, the relationship of development and migration is not significant for some of counties. In conclusion, if centralization and unequal development continued, movement and migration flows will continue and even increase in the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unequal development
  • Spatial Distribution
  • Migration intensity
  • Moran's I statistic
  • spatial Autocorrelation

مراجع

بلیانی، یداله؛ حکیم­دوست، یاسر؛ علیجانی، بهلول (1393). اصول و مبانی پردازش داده­های مکانی (فضایی) با استفاده از روش­های تحلیل فضایی. انتشارات آزادپیما.
پورفتحی­فرد، جواد؛ عاشری، امامعلی (1389). تحلیل نابرابری فضایی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان اهر. مجله فضای جغرافیایی. شماره 32، صص 116-95.
چلبی، مسعود (1386). جامعه­شناسینظم،تشریحوتحلیلنظرینظم اجتماعی. تهران: نشر نی.
حسین­زاده دلیر، کریم (1385). برنامه­ریزی ناحیه­ای. تهران: انتشارات سمت.
زنجانی، حبیب­اله (1382). مهاجرت و پیامدهای آن در ایران، صص 33-14 در گزارش بررسی و تحلیل مسائل و چالشهای جمعیتی ایران و پیامدهای آن. گزارش طرح پژوهشی کمیسیون جمعیت و چالشهای اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی.
زنگی­آبادی، علی؛ رحیمی، علیرضا؛ مسیبی، سمانه (1392). تحلیل تطبیقی شاخص­های اشتغال شهری شهرستان‌های ایران. مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال 24، شماره 1، صص 128-109.
شیخ­بیگلو، رعنا؛ تقوایی، مسعود (1392). ارزیابی سطح توسعه­یافتگی شهرستان‌های کشور با استفاده از روش­های تصمیم­گیری چندشاخصه. فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، شماره 39، صص 157-138.
عسگری­ندوشن، عباس؛ لشکری، احسان؛ فرامرزیان، سمیه (1395). رابطۀ شاخص­های توسعه و مهاجرپذیری شهرستان­ها در ایران. فصلنامه تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری، دوره 12، شماره 4.
قاسمیان، سعید (1384). کاهش فقر در ایران، چالش‌ها و افق­ها. فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 18، صص 355-333.  
قرخلو، مهدی؛ حبیبی، کیومرث (1385). تحلیل مهاجرت در ارتباط با سطح توسعه­یافتگی استان­ها. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شماره 81، صص:60-83.
قنبری، ابوالفضل (1390). تحلیل عوامل مؤثر بر نابرابری در نقاط شهری استان­های ایران. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 13، صص 169-137.
کاظمی­پور، شهلا؛ قاسمی اردهائی، علی (1386). تجربه اقامتی و تمایل به مهاجرت به شهر تهران. نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران، دوره 2، شماره 3، صص 148-130.
لهسائی­زاده، عبدالعلی (1368). نظریه­های مهاجرت. شیراز: انتشارات نوید.
محمدزاده، محسن (1390)،. آمار فضایی و کاربردهای آن. انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، چاپ اول.
محمودیان، حسین؛ مشفق، محمود (1387). بررسی تغییرات ساختار مکانی مهاجرت‌های بین­منطقه‌ایی در ایران طی دوره‌ 1355ـ 1385. نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران، سال 3، شماره‌ 6، صص 117-89.
مشفق، محمود (1390). تحلیل آثار شاخص­های سرمایه انسانی و جمعیت‌شناختی بر مهاجرت‌های داخلی ایران. نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران، سال ششم، شماره 11، صص: 158-135.
نسترن، مهین؛ ابوالحسنی، فرحناز؛ بختیاری، نرجس (1394). پراکنش فضایی توسعه در شهرستان‌های ایران با استفاده از رتبه­بندی ترکیبی. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 5، شماره 17، صص 14-1.
وارثی، حمیدرضا؛ سروری، زهتاب (1385). تحلیلی بر ارتباط متقابل توسعه، مهاجرت و شهرنشینی در ایران. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، دوره 3، شماره 6، صص 196-179.
یاسوری، مجید (1388). بررسی وضعیت نابرابری منطقه­ای در استان خراسان رضوی. مجله جغرافیاوتوسعۀناحیه­ای، دوره 7، شماره 12، صص 223-201.
 
Abbasi-shavazi, M. J., and R. Sadeghi., (2015). Socio-cultural Adaptation of Second-generation Afghans in Iran. International Migration 53(6): 89-110.
Bell, M., M. Blake, P. Boyle, O. Duke-Williams, P. Rees, J. Stillwell, and G. Hugo (2002). Cross-national Comparison of Internal Migration: Issues and Measures. Journal of the Royal Statistical Society, 165(3): 435-464.
Castles, S; Miller, M. (2003). The Age of Migration, 3nd edition. MacMillan, London.
Charney H. (1993). Migration and Public Sector: A Survey, Alberta. Regional Study, 27(4): 313-326.
Clarke, K. C. (1985). Strategies for Spatial Data Compression.in Digital Representations of Spatial Knowledge. Washington D.C. pp. 370-380.
De Haas, H. (2005). International Migration and Regional Development in Morocco: A Review International Migration And Regional Development in Morocco: a Review. MDR Working Paper, No. 4.
Deshingkar, P., and C. Natali (2008). Internal Migration, Chapter7. in World Migration Report 2008. International Organization for Migration. Pp. 173-199.
Hugo, G. (1994). Migration and Family. Occasional Papers Series for the International Year Of The Family, 12 (Vienna: United Nations).
Johnson, E.A. (1970). The Organization of Space in DevelopingCountries. Harvard University Press.
Kanbur, R., and A. J. Venables (2005). Spatial Inequality andDevelopment. Oxford University Press.
Massey, D. S.; Arago, J.; Hugo, G.; Kouaouci, K.; Pellegrino, A.; Taylor, J. E. (1998). World in Motion: Understanding International Migration at the End of the Millennium. Oxford University Press.
Parnwell, M. (1993). Population Movements and the Third World. Routledge Press.
Weeks, J. (2012). Population: An Introduction to Concepts and Issues. Wad worth.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار