تحلیل جامعه‌شناختی پیامدهای حضور صنعت نفت بر توسعۀ اجتماعی- اقتصادی- فرهنگی مناطق نفت‌خیز از منظر ذینفعان محلی (مورد مطالعه: ساکنان حوزۀ میدان نفتی دارخوین)

نویسندگان

1 دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

2 استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

چکیده

 همراه با ورود صنعت نفت به مناطق نفت‌خیز، ساکنان محلی در کنار درک تمایزهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ پیامدهای زیست‌محیطی، تغییرات معیشتی، سبک زندگی، دگرگونی ارزش‌ها و هنجارها را نیز تجربه کرده‌اند. حضور صد سالۀ نفت، تجربه‌های ساکنان بومی را در چندین دورۀ زمانی سامان داده است که با تغییرروابط قدرت، گسترش ارتباطات و دانش برآمده از تغییرات گفتمانی پساجنگ از یکسو و آگاهی از نقش و اهمیت کنش‌محورانه بر پیشرفت پروژه‌ها از دیگر سو، دریافت‌ها و مطالبات آنان شکل تازه‌ای به خود گرفته است. در این مقاله از منظر ذینفعان محلی، پیامدهای توسعۀ ناشی از صنعت نفت تحلیل و بررسی شده است. با استفاده از رهیافت نظریۀ بنیانی، تجارب زیستۀ مردم ساکنان مناطق نفت‌خیز در حوزۀ میدان نفتی دارخوین، از طریق انجام مصاحبه‌های باز و نیمه‌ساختار‌یافته گردآوری و نتایج از طریق کدگذاری‌های باز، محوری و انتخابی در چهار الگوی پارادایمی دسته‌بندی شده‌اند. این چهار الگو شامل پدیده‌های مرکزی وفاداری مشروط، توقع از نفت، احساس ناکارآمدی و بی‌قدرتی و نیز مقاومت و تهدید، در گسترۀ رویکردهای حمایتی و انتقادی از حضور نفت جای گرفته‌اند. از تلفیق مدل‌های مفهومی، پدیدۀ مرکزی بیگانگی ساکنان مناطق نفت‌خیز نسبت به توسعه و پیامدهای آن‌ پدیدار شده است که پیوند دهندۀ مفاهیم و مقوله‌های چهار مدل پارادایمی بوده و با خرده‌فرهنگ عشیره‌ای، جداافتادگی ساکنان، احساس تبعیض و بی‌قدرتی آنان سازگار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological analysis of oil industry consequences on the social, economic and cultural development from oil-rich regions inhabitants’ perspectives: A case study of the Darkhovein oil field indigenous

نویسندگان [English]

  • Shahram Farzi 1
  • Mostafa Azkia 2
1 Science Research Branch Islamic Azad University
2 Department of Sociology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The discovery of oil in 1908 caused various changes in the Iranian sociopolitical ambiance. Indigenous of oil and gas fields, after recognizing social, economic and cultural differences, they had to encounter various kinds of consequences such as environmental, everyday life, their norms and values. During more than 100 years of oil presence, their experiences have been formed in certain and specific periods.  The changes have been more recognizable especially after post-war change discourses because the local residents as subalterns understood their actions how could affect on the petroleum projects. Darkhovein has been selected as research field and development consequences have been investigated from residents' ideas, experiences and attitudes. First corresponding researches have been reviewed and finally developments consequences from postdevelopment and postcolonialism aspects had been considered. Lived experiences Darkhovein oil field indigenous have been collected by open and semi-structured interviews, open coding, axial coding and selective coding, and final results have been acquired according to the four paradigm models. Conditional loyalty, expecting, resistance and threat, powerless and inefficiency feelings are recognized as the main phenomena and categorized in two distinctive groups. One is supportive and the other is critical aspects. By integration of all alienation has been emerged as core phenomena.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil
  • Development
  • subalterns
  • South Oil-rich areas
  • CSR
  • Alienation
  • Grounded theory

مراجع

احسانی، کاوه (1378). تجدد و مهندسی اجتماعی در شرکت شهرک‌های خوزستان: نگاهی به تجربه آبادان و مسجدسلیمان. فصلنامه گفتگو. شماره 25.
ازکیا، مصطفی (1373). اعتبار تجربی و نظری دیدگاه نوسازی با تأکید بر جامعه قبیله‌ای-دهقانی منطقۀ شادگان (خوزستان). نامه علوم اجتماعی. دانشگاه تهران.
ازکیا،‌ مصطفی؛ ایمانی جاجرمی،‌ حسین؛ فرضی‌زاده میاندهی، زهرا (1390). روش‌های کاربردی تحقیق، جلد دوم:‌ کاربرد نظریۀ بنیانی. تهران، انتشارات کیهان.
ازکیا، مصطفی؛ دانش‌مهر، حسین؛ احمدرش، رشید (1392). توسعه و مناقشات پارادایمی جدید. کیهان.
ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا (1388). جامعه‌شناسی توسعه. تهران. انتشارات کیهان. چاپ هشتم
آلن، لانس (1376). همچون کوچه‌ای بی‌انتها. ترجمۀ: احمد شاملو. انتشارات نگاه. تهران.
امیریان، محسن (1395). گفت و گو. مشعل، نشریۀ کارکنان صنعت نفت ایران، شماره 816، شنبه 18.
دنیای اقتصاد (1396). شماره 4062 مورخ 16/03/1396.
طالبیان، سیدامیر؛ عمرانی‌مجد، عبدالله (1386). ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژه‌های صنعت نفت و گاز. منابع انسانی در صنعت نفت. شماره 1.
طالبیان، سیدامیر؛ عمرانی‌مجد، عبدالله (1388). بررسی وضعیت اجتماعی جزیره خارک و تأثیر آن بر محیط زندگی کارکنان صنعت نفت. مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت. سال سوم. شماره 6.
مرکز آمار ایران. (1395 و 1390). اطلاعات آماری. مرکز آمار ایران
میردال، گونار؛ فرانک، آندره؛ والرشتاین، امانوئل؛ استریتن، پل؛ نورث، داگلاس؛ گولت، دنیس؛ (1395).  تصور عصر پساتوسعه (مقالاتی دربارۀ توسعه؛ گرینش: محمد ملاعباسی. نشر ترجمان. تهران.
مینایی، حسین؛ ابوالقاسم علی‌خواه؛ عباسیان، کوروش. (1393). تأثیر توسعه بر ارتقای امنیت نواحی کویری (مطالعۀ موردی:‌کویر لوت- استان کرمان). فصلنامۀ امنیت‌پژوهی، سال 13، شماره 46
هالیدی، فرد (1358). ایران، دیکتاتوری و توسعۀ سرمایه‌داری. ترجمۀ: محسن یلفانی و علی طلوع. تهران. انتشارات علم.
 
 
K.Yink, Robert. (2011). Qualitative Research from Start to Finish. The Guilford Press. New York, London.
PMBOK. (2013). A guide to the project management body of knowledge. Fifth edition. Project Management Institute, Inc.
Saldaña, Johnny. (2009). The Coding Manual for Qualitative Researchers. SAGE & FSC
Smith, Richard. (2011). Defining CSR: A System Approach for Socially Responsible Capitalism. Thesis for master of philosophy.Pennsylvania University. 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار