پدیدارشناسی برداشت روستاییان از تعلق مکانی در شهرستان زابل

نویسندگان

1 دانشیار ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

2 دانشیار توسعه کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

3 کارشناسی ارشد توسعه کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

4 دکتری ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تهران

چکیده

حس تعلق مکانی به نوعی تجربه، کشش و عاطفه نسبت به یک مکان اشاره دارد. این مفهوم پیوندهای پیچیدۀ مردم با محیط اطراف خود را توصیف می‌کند؛ بنابراین تبیین پدیدۀ تعلق مکانی در مناطق روستایی می‌بایست از دیدگاه خود مردم روستایی انجام شود. این تحقیق با هدف شناسایی برداشت روستاییان از پدیدۀ تعلق مکانی و عوامل پیش‌برنده و بازدارندۀ آن در بین مردم روستایی انجام شد. برای رسیدن به درکی ژرف‌ و تحلیلی، از روش‌شناسی کیفی و پدیدارشناسی توصیفی بهره گرفته شد. جامعۀ مورد پژوهش روستاییان ساکن شهرستان زابل، شامل سه قلعه، قائم­آباد، الله­آباد، خمک، جهانتیغ، سرحدی، ژاله­ای، کرباسک و منصوری است. مصاحبه‌شوندگان به شیوۀ هدفمند انتخاب شدند (17 نفر). گردآوری داده‌ها با استفاده از مصاحبۀ ژرفانگر نیمه‌ساختارمند صورت گرفته است.فرایند گردآوری اطلاعات تا سطح اشباع نظری و آستانۀ سودمندی اطلاعات قابل دسترس ادامه یافت. در این پژوهش از مفاهیم و نظریه‌های پژوهشگران این حوزه شامل رالف، پروشنسکی، کانتر و استیل بهره گرفته شده است. طبق روش کلایزی، از تحلیل محتوای کیفی مضمونی برای پردازش اطلاعات استفاده شد. نتایج تحقیق شامل کدهای نمایا، فراوانی و درصد آنها در قالب جدول‌هایی توصیف و در چهار دسته از عوامل پیش‌برنده و بازدارندۀ تعلق مکانی در بین روستاییان، شامل عوامل فرهنگی – اجتماعی، عوامل خدماتی و رفاهی، عوامل جغرافیایی- اکولوژیکی و عوامل اقتصادی خلاصه شد. نتایج نشان داد که می‌توان از جنبه‌های مختلف محیطی، احساسی و روانشناختی به مکان و عوامل تأثیرگذار بر تعلق مکانی نگریست؛ بنابراین، درک "مکان روستایی" مستلزم در نظر گرفتن عوامل فیزیکی و حسی تشکیل‌دهندۀ تعاملات عاطفی و روانشناختی مردم روستایی است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Phenomenology of local people's perception of sense of place in rural communities in Zaboul County

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sharif Sharifzadeh 1
  • Gholamhossein Abdollahzadeh 2
  • Alireza Azhdarpour 3
  • Mahnoosh Sharifi 4
1 Associate Professor of Agricultural Extension and Education, Gorgan University of Agriculture and Natural Resource
2 Associate Professor of Agricultural Development, Gorgan University of Agriculture and Natural Resource
3 Gradate of MA Program, Gorgan University of Agriculture and Natural Resource
4 PhD of Agricultural Extension, University of Tehran
چکیده [English]

Sense of place usually refers to the experience of a place, which is gained through the use of, attentiveness to and emotions towards the place. The concept of sense of place characterizes the complex connections people have with the environments they encounter. Thus, explanation of sense of place as phenomena in rural areas should be done from the perspective of rural people. This research aimed to explain the sense of place and to identify constraining and fostering influencing factors on sense of place among rural people. For reaching a deep and analytical understanding of this phenomena, a qualitative methodological approach (descriptive phenomenology) was used to collect, analysis and synthesis of research data related to rural people perceptions of sense of place and related influencing factors. The target population includes 26010 of rural people in Zabol County (including Sae-Ghalea, GAEM-Abad, Allah-Abad, Khomak, Gehantigh, Sarhadi, Jhalehi, Karbask and Mansouri villages) and the interviewees were selected through purposeful sampling technique (n=17). Semi-structured deep interviews were implemented in order to collect data. The data collection process was continued until reaching theoretical saturation and usefulness threshold of available information. Furthermore, concepts and theories from Relph, Proshansky, Canter and Steele were used in this research. According to Colaizzi's method, qualitative thematic content analysis was carried out to analyze the collected data. Findings of this phase, including representative codes, frequency and percent of each code are described and summarized in tables. The fostering and hindering factors of sense of place among rural people were categorized in several subjective categories, including: socio-cultural, service-welfare, geographical -ecological and economic factors. These results indicate that the places can be thought of as made up of a range of quite different types of factors which extend from the built environment to people’s emotional and psychological engagement with place. Thus, understanding the “rural place” involves physical, as well as sensory factors – incorporated in rural people’s emotional and psychological engagements. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • rural people
  • Rural Place
  • Sense of Place
  • Descriptive Phenomenology
  • Zabol County

مراجع

بدیعی ازنداهی، مرجان و پناهنده خواه، موسی و مختاری، راضیه. (1387). نقش حس مکانی در هویت بومی (مطالعه موردی: دانشجویان یاسوجی دانشگاه‌های تهران). فصلنامه ژئوپلیتیک؛ دوره 4، شماره 2 (پیاپی 12). ص 157- 175.
توکلی، مرتضی و موسوی، سید محمود (1388). تحلیل تاثیر حس تعلق مکانی زنان روستایی شیعه مرزنشین بر مهاجرت در منطقه سیستان. فصلنامه علمی ترویجی بانوان شیعه. سال ششم، شماره 21، ص 161-184.
خدائی، زهرا؛ رفیعیان، مجتبی؛ داداش‌پور، هاشم و تقوایی، علی اکبر (1394). بررسی تأثیر ظرفیت مکانی بر دلبستگی به مکان از منظر گروه نوجوان در شهر تهران. پژوهش‌هایجغرافیایبرنامه‌ریزیشهری، دورۀ 3، شمارۀ 1، صص 33-54.
رضازاده، راضیه. (1385). رویکردیروانشناسانهوجامعه‌شناسانهبههویتمکانیدرشهرهایجدید. چاپ اول، تهران، انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.
زبردست، اسفندیار. (1383). اندازۀشهر. مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
سرمست، بهرام و متوسلی، محمد مهدی (1389). بررسی و تحلیل نقش مقیاس مکان در میزان حس تعلق به مکان (شهر تهران). مدیریت شهری، شماره 26، صص 133-146.
فروزنده، علی جوان و مطلبی، قاسم. (1390). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل‌دهندۀ آن. هویت شهر، شمارۀ 8، سال 5، صص27-37.
قاسمی اصفهانی، مروارید (1385). بررسی حس مکان در شهرهای جدید (مطالعۀ موردی: شهر جدید اندیشه). مجموعهمقالاتهمایشبین‌المللیشهرهایجدید، چاپ اول، تهران، انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.
کاستلز، مانوئل. (1381). عصراطلاعات،جامعه،فرهنگیواقتصاد، قدرتفرهنگ. جلد دوم. ترجمه: حسن چاووشیان، انتشارات طرح نو، تهران.
گلکار، کورش (1380). مؤلفه‌های سازندۀ کیفیت طراحی شهری. نشریۀعلمیپژوهشیصفه، شمارۀ 33، ص 38.
معلمی، محسن (1386). هویت شهری، هویت مسکونی، مفاهیم گمشدۀ امروزی. ماهنامهراهوساختمان، شماره 48، ص 90.
میرلطفی، محمود رضا.، علوی زاده، سید امیر محمد.؛ هدایتی امین، خورشید. (1394). بررسی انسجام اجتماعی در حفظ امنیت مرزی با تاکید بر تنوع قومی مذهبی مطالعه موردی: شهرستان زابل. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال پنجم، شماره 19، صص 57-70. 
 
Bayne, T. and Montague, M. (eds.) (2011). Cognitive Phenomenology. Oxford University Press, USA.
Bonaiuto, M., Carrus, G., Martorella, H. and Bonnes, M. (2002). Local identity processes and environmental attitudes in land use changes: The case of natural protected area. Journal of Economic Psychology, 23, 631–653.
Bott, S. E., Banning, J., Wells, M., Haas, G and Lakey, J. (2006). A sense of place: A framework and its application. College Services, 6(5): 42-47.
Brown, G. and Raymond, C. (2007). The relationship between place attachment and landscape values: Toward mapping place attachment. Applied Geography, 27, 89–111.
Brown, G. G., Reed, P. and Harris, C. C. (2002). Testing a place-based theory for environmental evaluation: An Alaska case study. Applied Geography, 22, 49–76.
Canter, D. (1997). The facets of place, In G. T. Moore and R. W. Marans, (Eds.), Advances in Environment, Behavior, and Design. Vol. 4: Toward the Integration of Theory, Methods, Research, and Utilization. New York: Plenum, pp. 109-147.
Chigbu, U. E. (2013). Fostering rural sense of place: the missing piece in Uturu, Nigeria. Development in Practice, 23:2, 264-277.
Cuba, L. and Hummon, D. (1993). A place to call home: Identification with dwelling, community and region. Sociological Quarterly, 34, 111–131.
Dale, A., Ling, C. and Newman, L. (2008). Does place matter? Sustainable community development in three Canadian communities. Ethics, Place & Environment, 11, 267–281.
Eisenhauer, B. W., Krannich, R. S. and Blahna, D. J. (2000). Attachments to special places on public lands: An analysis of activities, reason for attachments and community connections. Society & Natural Resources, 13, 421–441.
Hidalgo, M. C. and Hernandez, B. (2001). Place attachment: Conceptual and empirical questions. Journal of Environmental Psychology, 21, 273–281.
Hodges, V. Pauline (2014). Using a Sense of Place to Teach at-Risk Rural Students. The English Journal, Teaching in Context: Rural Schools, Vol. 93, No. 6pp.27-30.
Kaltenborn, B. P. and Bjerke, T. (2002). Associations between environmental value orientations and landscape preferences. Landscape and Urban Planning, 59, 1–11.
Kyle, G.; Graefe, A. and Manning, R. (2005). Testing the dimensionality of place attachment in recreational settings. Environment and Behavior, 37(2): 153-177.
Lewin K. (1943). Defining the "Field at a Given Time". Psychological Review. 50: 292-310
Lindahl, Karin Beland; Susan Baker and Cecilia Waldenström. (2013). Place Perceptions and Controversies over Forest Management: Exploring a Swedish Example. Journal of Environmental Policy & Planning, 15:2, 201-223.
Malterud, K., Siersma, V. D., Guassora, A.D. (2015). Sample Size in Qualitative Interview Studies: Guided by Information Power. Qual Health Res. 2015 Nov 27; Pp:1-8. pii: 1049732315617444.
Ngo, M. and Brklacich, M. (2014). New farmers’ efforts to create a sense of place in rural communities: insights from southern Ontario, Canada. Agric Hum Values, 31:53–67.
Norton, B. G. and Hannon, B. (1997). Environmental values: A place-based theory. Environmental Ethics, 19, 227–245.
Pedagogik, N. (1995). A developmental or a 'pure' phenomenographic interest-are there methodological implications?. Journal of Nordic Educational Research, 15(3), 144-155.
Proshansky, H. (1978). The city and self-Identity. Environment and Behavior. Vol 10(2), 147-169
Proshansky, H. M., Fabian, A. K. and Kaminoff, R. (1983). Place-identity: Physical world socialization of the self. Journal of Environmental Psychology, 3, 57–83.
Relph, E. (1976). Place and placelessness. London: Pion.
Richardson, J. E. T. (1999). The concepts and methods of phenomenographic research. Review of Educational Research, 69(1), pp. 53-82.
Semken, S. and Freeman, C. B. (2008). Sense of Place in the Practice and Assessment of Place-Based Science Teaching. Science Education, 92, 1042-1058.
Shamai, S. (1991). Sense of place: An empirical measurement. Geoforum, 22, 347–358.
Soini, K. Vaarala, H., and Pouta, E. (2012). Residents’ sense of place and landscape perceptions at the rural–urban interface. Landscape and Urban Planning; 104, 124– 134.
Sokolowski, R. (2000). Introduction to Phenomenology. Cambridge and New York: Cambridge University Press.
Stedman, R. (2002). Toward a social psychology of place. Predicting behavior from place-based cognitions, attitude and identity. Environment and Behavior, 34, 561–581.
Stedman, R. (2003). Is it really just a social construction? The contribution of the physical environment to sense of place. Society & Natural Resources, 16, 671–685.
Stedman, R. (2006). Understanding place attachment among second home owners. American Behavioral Scientist, 50, 187–205.
Steele, Fritz. (1981). The sense of place. Boston: CBI Publishing Company.
Stokols, D. and Shumaker, S. A. (1981). People in places: A transactional view of settings. In J. Harvey (Ed.), Cognition, social behavior and the environment (pp. 441–488). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
Tuan, Y. F. (1977). Sense of place: The perspective of experience. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.
Vogt, C. A. and Marans, R. W. (2004). Natural resources and open space in the residential decision process: A study of recent movers to fringe counties in southeast Michigan. Landscape and Urban Planning, 69, 255–269.
Vorkinn, M. and Riese, H. (2001). Environmental concern in a local context. The significance of place attachment. Environment and Behavior, 33, 249–263.
Watson, G. (2012). Creating sense of place. Accessed August 17, 2012. http://www.thegridpad.com/index.php/2012/08/creating-a-sense-of-place/.
Williams, D. R. and Vaske, J. J. (2003). The measurement of place attachment: Validity and generalizability of a psychometric approach. Forest Science, 49(6): 830-840.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار