خودمانی‌سازی بازار؛ تهیدستان و سیاست معاش

نویسندگان

1 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران.

2 دانش آموخته دکترای جامعه‌شناسی دانشگاه تهران.

چکیده

از دهۀ هفتاد با عقب‌نشینی فزاینده دولت از تأمین معاش توده­ها، تهیدستان مجبور بوده­اند مایحتاج ضروری زندگی­شان را در بازار رها شده خریداری کنند. این مقاله با تمرکز بر سال‌های ریاضت اقتصادی در اوایل دهۀ نود خورشیدی می­کوشد به این پرسش پاسخ ­دهد که تهیدستان در واکنش به تهاجم گسترده بازار به کدام سیاست یا استراتژی معیشتی متوسل شده­اند؟ تحقیق بر پایه نظریه «پیشروی آرام» و به روش کیفی (مردم‌نگاری) انجام شده است. کانون اصلی مطالعه شهرهای سلطان آباد و اکبر آباد و مناطق مجاور آن در حاشیه پایتخت است. داستان زندگی تهیدستان در سال‌های اخیر نشان می­دهد گروههای حاشیه­ای شده برای ادامۀ بقا به بازاری منعطف­تر و دوستانه­تر پناه برده­اند.  خودمانی­سازی بازار یا همان ترتیبات غیر رسمیِ خرید نسیه شیوه­ای خاص از تأمین کالاهای مصرفی در بازار است که با موقعیت مادی ناامن و شکنندۀ گروه‌های فاقد امتیاز شهری سازگاری بیشتری دارد. با وجود این، با شدت گرفتن دست­درازی بازار به زندگی تهیدستان مجموعه­ای از کشمکش­ها و مقاومت‌های روزمره در مناسبات بازار خودمانی بروز کرد. تصاحب آرام اموال و دارایی دکان­ها و فروشگاه­ها اقدام عملگرایانه تهیدستان برای رهایی از تنگناهای معیشتی بود. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The initialization of market the poor and survival politics

نویسندگان [English]

  • Taghi Azad Armaki 1
  • Alireza Sadeghi 2
1 Professor of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
2 PhD of Sociology
چکیده [English]

This paper aims to find out how the poor met their needs in the market during tough times post- economic liberation era. This qualitative study draws upon theories of everyday life and by ethnographic method. Findings indicate that market development in poor communities made marginal groups, facing a rigid and brutal market, take shelter in more flexible and customer-friendly market for survival; this is something the researcher calls initialization of market, which is a way of realizing needs in a market consistent with the insecure and unstable conditions of the poor. However, the liberation shocks left a set of paradoxes and resistances in poor communities, which in turn led to further weakening of the intimate market’s scope of activities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Livelihood
  • the Poor
  • Market
  • everyday life
  • Liberation
  • Instalment Shopping
  • Resistance
  • Quiet Possession

مراجع

اسلیتر، دن و تونکیس، فرن (1390). جامعه بازار؛ بازار و نظریه اجتماعی مدرن. ترجمه: حسین قاضیان. نشر نی
اورول، جورج (1393). آس و پاس در پاریس و لندن، ترجمه بهمن دارالشفائی، نشر ماهی
بیات، آصف (1391). سیاست­های خیابانی؛ جنبش تهیدستان در ایران. ترجمه: سید اسدالله نبوی چاشمی. نشر پردیس دانش.
ریچارد، رز (1384). کارها در جامعه ضد مدرن چگونه پیش می­رود؟ شبکه‌های سرمایه اجتماعی در روسیه در سرمایه اجتماعی؛ اعتماد، دموکراسی و توسعه. کیان تاجبخش، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، نشر شیرازه.
سیف، احمد (1394). جهانی کردن فقر و فلاکت؛ استراتژی تعدیل ساختاری در عمل. تهران: نشر آگه.
شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهر ایران (1391). ساماندهی سکونتگاه‌های غیر رسمی و اقدامات توانمندسازی اجتماعات شهر گلستان، بررسی پیمایشی و شناخت ویژگی­های اقتصادی اجتماعی و کالبدی محله­های هدف، مراحل یک تا سه. شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهر ایران.
شیخی، محمد (1381). فرایند شکل‌گیری و دگرگونی سکونتگاههای خودرو پیرامون کلانشهر تهران. مورد پژوهی: اسلامشهر، نسیم شهر و گلستان. مجله هفت شهر، دوره یک، شماره 8.
عظیمی آملی، جلال و صادقی یدالله (1394). توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیر رسمی شهری. آذرخش.  
فلیک،  اووه (1387). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه: هادی جلیلی. نشر نی.
فیتز پاتریک، شیلا (1394). زندگی روزمره در سایه استالینیسم. ترجمه: نگین نوریان دهکردی و محمد تقی قزلسفلی. امید صبا.
کاظمی، عباس (1392). پرسه­زنی و زندگی روزمره ایرانی. انتشارات فرهنگ جاوید
کاظمی، عباس(1394). مالی شدن شهر؛ از بقالی‌ها تا مگامال‌ها، مجله اندیشه پویا، شماره 28
کاظمی، عباس(1395). امر روزمره در جامعه پساانقلابی، انتشارات فرهنگ جاوید
کلاین، نائومی (1393). دکترین شوک؛ ظهور سرمایه­داری فاجعه. ترجمه: مهرداد (خلیل) شهابی و میرمحمود نبوی. کتاب آمه.
لاجوردی، هاله(1388). زندگی روزمره در ایران مدرن؛ با تامل بر سینمای ایران، ثالث
لوید، پیتر (1393). طبقه کارگر و تهیدستان شهری در جهان سوم. ترجمه: حسینعلی نوذری. آشیان. 
مالجو، محمد(1386). اقتصاد سیاسی ظهور دولت نهم، گفتگو، شماره49
مالجو محمد(1391). اقتصاد سیاسی شورش­های نان،  فصلنامه نقد اقتصاد سیاسی، شماره 1 
مقصودی، علی اصغر (1390). بررسی عوامل موثر بر مشارکت در شرکت­های تعاونی مصرف کارمندی، مطالعه موردی: شرکت تعاونی مصرف کارکنان اداره راه و ترابری استان کرمان. مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره پنجم، شماره 1.
مولر، جری (1395). ذهن و بازار؛ جایگاه سرمایه­داری در تفکر اروپای مدرن. ترجمه: مهدی نصراله زاده، نشر بیدگل.
هاروی، دیوید (1386).  نئولیبرالیسم؛ تاریخ مختصر. ترجمه: محمود عبدلله زاده. نشر اختران. 
هاروی، دیوید (1392). معمای سرمایه و بحران­های سرمایه­داری. ترجمه: مجید امینی. نشر کلاغ.
هاروی، دیوید (1394). هفده تناقض و پایان سرمایه‌داری. ترجمه: خسرو کلانتری و مجید امینی. نشر کلاغ.
هاروی، دیوید و مری فیلد، اندی (1391). حق به شهر، ریشه­های شهری بحران­های مالی. ترجمه: خسرو کلانتری. انتشارات مهرویسا.
هنینک، مونیکه، هاتر، اینگه و بیلی، اجی (1395). روش­های تحقیق کیفی. ترجمه علیرضا صادقی و مهدی ابراهیمی. مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما.
 
Bayat,Asef  (2012). Politics in the City-Inside-Out. City & Society, Vol. 24, Issue 2, pp. 110–128.
Bayat,Asef (2010). Life as Politics: How Ordinary People Change the Middle East. Stanford University Press.
Bayat,Asef (2009). Marginality: Curse or Chance? in Ray Bush and Habib Ayeb (eds.) Marginality and Exclusion in Egypt, London, Zed Books.
Bayat,Asef (2000). From ‘Dangerous Classes’ to Quiet Rebels: Politics of Urban Subaltern in the Global South. International Sociology, vol. 15, no. 3, September, pp. 533-557 (USA).
De Certeau, Michel (1985). The Practice of Everyday Life, University of California Press, Berkeley
Harvey, David (2012).  Rebel Cities: From the Right to the City to the Urban Revolution. Verso.
Narayan, Deepa, Chambers, Robert, Shah, Meera K and Petesch, Patti (2000). Voices of the Poor: Crying Out for Change. Oxford University Press.
Plummer, Ken (2001). Documents of Life: An Invitation to a Critical Humanism. SAGE Publications.
Polanyi, Karl (1992). The Economy as Instituted Process in Mark Granovetter and Richard Swedberg (eds.). The Sociology of economic life, Westview Press
Scott, James C (1990), Domination and the Arts of Resistance:Hidden Transcript, Yale University Press
Scott, James (1985). Weapons of the Weak Everyday Forms of Peasant Resistance. Yale University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار