مطالعۀ تحول تمشیت امور روستا از مهارگری تا تمرکز در دوران قبل از اصلاحات ارضی

نوع مقاله : پژوهشی : پژوهش دانشگاهی از گرنت (نام دانشگاه، معاونت یا مؤسسه پژوهشی دانشگاهی

نویسندگان

1 استاد جامعه‌شناسی گروه مطالعات توسعۀ اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

2 دانشیار جامعه‌شناسی گروه مطالعات توسعۀ اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی توسعۀ اجتماعی-روستایی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

تمشیت امور روستا در طول تاریخ و تا انجام برنامه تحول ساختاری اصلاحات ارضی، متأثر از نظام زمین‌داری و مالکیت زمین بود. هدف این مقاله مطالعۀ نحوۀ سامان‌بخشی امور روستا در دورۀ نظام زمین‌داری و نظام مالکیت زمین قبل از اصلاحات ارضی (قبل از دهۀ 1340 ه.ش.) است. روش این پژوهش کیفی است که با شیوۀ تحلیل تاریخی انجام گرفته است. از یافته‌های مهم این تحقیق، شناخت دو مضمون عمده برای تمشیت امور روستا، مهارگری- انحصار و تمرکز مدیریت است. در دوره‌ای که نظام زمین‌داری حاکم بود، به دلیل موقتی بودن حاکمان، استفاده دوره‌ای و دست به دست شدن زمین‌ها میان زمینداران، نظام پایداری برای تمشیت امور روستا شکل نگرفت. تمشیت امور روستا در این دوره به شکل مهارگری- انحصاربود: در این دوره زمین‌داران از طریق اخذ خراج و انواع مالیات سنگین، تصرف انحصاری زمین و روابط فرا اقتصادی با روستاییان ادارۀ امور روستا را به منظور حفظ منافع خود در دست داشتند. در دورۀ «مالکیت زمین» که با لغو تیولداری شدت یافت، تمرکز مدیریت بر امور روستا هم شکل گرفت، تدابیر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مالک، قدرت اجرایی و نظارتی کدخدا و همچنین تدوین قوانین دولتی مضمون‌های عمدۀ مدیریت متمرکز روستا در این دوره‌اند. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که به احتمال، در دوران «نظام زمینداری» که برگزیدگان حکومت، صاحب اصلی زمین بودند، اجبار سیاسی و در دوران «مالکیت زمین» اجبار اقتصادی-سیاسی بر تمشیت امور روستاها حاکم بوده است. متعاقب این نتیجه، تمشیت امور روستا با اجبار سیاسی، منتهی به «مهارگری- انحصار» امور روستا و اجبار اقتصادی-سیاسی به «تمرکز مدیریت» روستا منجر شده است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying the Development of Village Affairs from Management to Dispersion During the Period Before the Iranian Revolution

نویسندگان [English]

  • Mahdi Taleb 1
  • Hossein Imani Jajarmi 2
  • Shapur Salmanvandi 3
1 Professor of Sociology, Department of Social Development Studies, University of Tehran.
2 Associate Professor of Sociology, Department of Social Development Studies, University of Tehran.
3 PhD Candidate. Department of Social Development Studies, University of Tehran
چکیده [English]

The management of village affairs, historically, until the path breaking plan of land reforms was affected by landholding and land ownership systems. This research aimed at studying the nature of village affairs management during landholding system, land ownership system, and the period after land reforms. The method used in this study is qualitative one, and the data is analyzed through thematic analysis technique and its validity is measured through validity-interpretive method. Identifying three major themes regarding the village affairs management, management-monopoly, and the centralization of management and the dispersion of management are among the significant Findings of this inquiry. During the reign of landholding system, a durable system for management of the villages' affairs didn’t take shape due to the transitory of rulers, temporal use of the lands, and the temporal ownership of land among the court chosen individuals. The management of the villages' affairs during this period was based on monopoly management: controlling the Income through verities of tax collections, controlling the sources of the wealth through the landholding monopoly, and controlling the power through ultra-economic relations among land owners and the peasants. During "the land ownership," the villages' management was under central management: Economic political and social procedures of the owner, administrative authority of the alderman, and the codification of government rules were among the major themes of central management over the villages. During the period after the land reforms and after the demise of the main pillar of villages' management (owner) and the decay the alderman's authority, the management began to find a multiple nature. The entry of the white revolution armies into the villages, the formation of the guild house, and also village co-ops and the formation of village council are among the major themes in this period. The finding of the research shows that the village's affairs management was under political coercion, economic-political coercion, and political-social coercion during landholding system, the land ownership, and the period after land reforms, respectively. Accordingly, the political coercion, the economic-political coercion, and political-social management led to the Monopoly of management, the centralization of management, and the dispersion of management of village's affairs, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Village's Affairs Management
  • the Monopoly of Management Period
  • the Centralization of Management
  • Dispersion of Management