پیامدهای بحران کم‌آبی و خشک شدن زاینده‌رود در مناطق روستایی (مطالعه موردی: جلگه براآن در شرق اصفهان)

نوع مقاله : پژوهشی : پژوهش دانشگاهی از گرنت (نام دانشگاه، معاونت یا مؤسسه پژوهشی دانشگاهی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامهریزی، دانشگاه اصفهان

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.

چکیده

افزون بر کمبود منابع و سرمایه، فقر، بیکاری و مهاجرت از دیرباز، کاهش مداوم منابع آب همراه با سوء مدیریت‌ آنها در سال‌های اخیر، کم‌آبی را به بحرانی اساسی در پایداری حیات اقتصادی و اجتماعی بسیاری از روستاها در مناطق خشک و نیمه خشک کشور تبدیل نموده است. چنین سوء مدیریت‌هایی در سال‌های اخیر در رابطه با تنها منبع آبی حوضه زاینده‌رود همراه با تشدید و تداوم بی‌مهری‌های اقلیمی بحران کم‌آبی در این حوزه را تا حد خشک شدن زاینده‌رود و پیامد آن وخامت اوضاع معیشتی و سکونتگاهی جوامع روستایی پایین دست این حوزه بزرگ شدت بخشیده است. مطالعه حاضر به ارزیابی پیامدهای این پدیده در منطقه روستایی براآن در شرق اصفهان پرداخته است. جامعه آماری تحقیق سرپرستان خانوارهای روستایی ساکن در منطقه بوده و داده‌های لازم بطور میدانی گردآوری شده­اند. یافته­ها نشان می‌دهد وجوه اصلی تأثیرات بحران کم‌آبی در جامعه روستایی مورد مطالعه به ترتیب متوجه ساختار اجتماعی، بنیان‌ها و فرصت‌های اقتصادی مرتبط با بخش کشاورزی و ابعاد محیطی در رابطه با مدیریت و کیفیت اراضی زراعی می‌باشد. خرد و پراکنده بودن اراضی آسیب‌های محیطی بیشتر و معنی‌دارتری را متوجه نظام‌های زراعی و سکونتگاهی منطقه نموده و تغییر در الگوهای بهره‌برداری از منابع برای سازگاری و تطابق با شرایط کم‌آبی نیز برای بسیاری از جامعه نمونه و به تبع کل جامعه روستایی مورد مطالعه مقدور نبوده یا تحت تأثیر ویژگی‌های دموگرافیکی و تولیدی- زراعیِ آنها بصورت الزامی درک‌شده در نیامده است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Consequences of water deficiency crisis and become dry of Zayande-Roud in rural areas (Case study: Baraan plain in eastern Isfahan)

نویسندگان [English]

  • Abbas Amini 1
  • Mehrnoush Mirzaei 2
1 Assistant Professor of Rural Planning, Dept. of Gegraphical Sciences and Planning, University of Isfahan, Iran.
2 MSc. of Geography and Rural Planning, Dept. of Geography, Islamic Azad University of Najafabad, Iran.
چکیده [English]

Shortage of natural and finance resources, integrated poverty, unemployment, immigration and depopulation of villages from young and efficient population, are some of disadvantages and deep rooted barriers which expanding the differences between rural and urban communities and leading the rural communities' sustainability and development to fail consequently. Proliferation and application of such mismanagements to only aquifer Zayande-Roud water basin of central Iran in recent years, accompanied by exacerbation of climatic deficiencies and continuation of droughts, have intensified the water deficit crisis so that conducted to becoming dry the Zayande-roud River and tensing the livelihood and dwelling situations of inferior rural communities of the basin. Investigation and assessing of socio-economical and environmental impacts of this phenomenon in a completely rural region, called Baraan, located at the east of Isfahan metropolitan is the main purpose of this study. The statistical population was also all of the rural family heads populated and agriculturally occupied in the region. To gather the needed data, a detailed questionnaire was designed, validated and completed by interviewing the sample of family heads, which randomly sampled and proportionally assigned to selected villages. The main impacts of recent occurred droughts water deficiency crisis in the studied rural area, have been related to social structure, economical fundamentals and opportunities of agriculture sector and finally the environmental dimensions about the management and qualities of land resources. The dominant type of the region's farming systems has been the integrated up to 5 hectare farms. Environmental damages and vulnerabilities due to droughts have been considerable and more significant in small size and disperse farm types. Modification of cropping pattern and application of new and more efficient irrigation and water conveyance methods, as the adaptation and compatibility approaches against the drought and water deficiency crisis, are unfortunately impossible or unperceived obligatory by many of farmers due to their demographic and farming style properties. Due to the disincentive roles of the small size integrated farms up to 5 hectare and senescence and illiteracy or low literacy of farmers, awareness, adoption and application of such innovative actions require vast and well programmed and presented extension and education services. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water deficit
  • Mismanagement
  • Zayande-Roud
  • Rural communities
  • Baraan