اهمیت جهان‌زیست در مناسبات بیمار و پزشک: پژوهشی کیفی در الگوهای مشاوره پزشکان با بیماران مراجع از روستا به شهر در اردبیل

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه انسان‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشد روانشاسی تربیتی دانشگاه خوارزمی، تهران

چکیده

در پژوهش حاضر، با توسل به نظریه دیالکتیک گفتگوهای درمانی الیوت میشلر که ناظر بر اهمیت جهان زیست در مناسبات متقابل بین پزشک و بیمار است، رابطه پزشکان شهر اردبیل و بیماران مراجع آن‌ها از روستاهای اطراف شهر، مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش، ضمن مرور اجمالی بدنه دانش و پیشینه مربوط به الگوهای مختلف روابط و مشاوره بین پزشک و بیمار در جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی پزشکی، اهمیت رابطه بیمارمحور در میان الگوهای مذکور مورد تصریح قرار گرفته است. برای تحقق اهداف این بررسی، به لحاظ روش‌شناختی منظومه‌ای از روش‌ها از جمله روش‌های اتنوگرافیک، مشاهده مشارکتی، مشاهده فرایند طبابت و درمان (در اصطلاح درمان سرپایی در مراکز درمانی دولتی توسط پزشکان عمومی) و نیز مجموعه شواهد ضبط‌ شده مشاوره‌ها استفاده شده است. با مطالعه و تأمل در ده مورد گفتگوی بالینی پزشکان با بیماران روستایی در مطب‌های خصوصی و مقایسه این گفتگوها با فرایند ارتباط و گفتگو در مراکز درمانی دولتی، الگوهای ارتباطی بین پزشکان و بیماران در مطب‌های خصوصی و مراکز درمانی دولتی سنخ‌بندی شده است. نتایج و یافته‌های این کاوش کیفی، مؤید آن است که هنگامی که پزشک و بیمار، هر دو بر مبنای مفهوم زیست‌جهان ارتباط برقرار می‌کردند، مسائل مرتبط با سلامت با جزئیات به نسبت بیشتری مطرح می‌گردید (زیست‌جهان متقابل)، پدیده‌ای که در مطب‌های خصوصی پزشکان، به ندرت پدید می‌آمد. همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد در حالی که الگوی مشاوره بیمارمحور در مطب‌های خصوصی بیشتر رایج است، در مراکز دولتی، روابط آن قدر سرپایی است که مجال برقراری چنین رابطه‌ای عملاً پیش نمی‌آمد و الگوی رابطه پزشک‌محور بیشتر حاکم بود. در مجموع، غلبه الگوی پزشک‌محور در مناسبات بیمار و پزشک، به ویژه در مراکز درمان دولتی، جایی که در آن بیماران روستایی در شرایط نامساعدی روستا را به قصد درمان در شهر ترک کرده‌اند، به منزله نادیده گرفتن اهمیت مفهوم انسانی‌تر و کارآمدتر جهان‌زیست در نظام مراقبت‌های پزشکی- درمانی و به طور مشخص‌تر در مناسبات متقابل پزشک و بیمار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Giving voice to the lifeworld in the patient-physician interaction (PPI): A qualitative research in counseling patterns of physicians in medicating patients from the rural areas in Ardebil in the northwestern Iran

نویسندگان [English]

  • Abouali Vedadhir 1
  • Mohammad Hassan Alaei 2
  • Roghayaeh Alaei Khoraem 3
1
2
3
چکیده [English]

Using the theory of dialectics of medical interviews, by Elliot Mishler, which gives voice to the notion of lifeworld in the Patient-Physician Interaction (PPI), in this study the conducting and consulting patterns of physicians in communicating with, and medicating patients from rural areas of Ardabil city has been studied, where a large majority of people are ethnically Azerbaijani, and speaking in Azerbaijani Turkish language. Briefly reviewing the body of knowledge and literature on the PPI and its patterns, this article, like works of Mishler, asserted the significance of the lifeworld in the domains of medical anthropology and medical sociology. To do this, methodologically a constellation of methods including ethnographical methods, participatory observation, observing the medication process (so-called the outpatient treatment of patients at the governmental health centers or clinic by the general physicians) and also some other audio-visual evidence was used. Taking a qualitative data management approach, ten medical interviews or conversations of physicians with their rural patients in both governmental health care centers and the private clinics was comparatively typified and analyzed. The findings of this qualitative inquiry revealed that the PPI based on the voice of lifeworld capable both physicians and patients to engage with the lifeworld. In this view, the rural patients were recognized as unique human beings with further opportunities to talk in some more details about their health-related problems (The mutual lifeworld), what is rarely taken place in the private clinics of Ardebil city. The results also showed that while patient-centered pattern of PPI is very common in private clinics, in the governmental health centers of Ardebil there is no or less room for configuring the same pattern of PPI, as the majority of these centers are outpatient ones. In the governmental health centers, dominant pattern of doctor–patient communication is the physician-centered pattern. In conclusion, dominance of physician-centered pattern of PPI, in particular in the governmental treatment centers of Ardebil city, means that in these centers the importance of dealing with the concerns of the lifeworld for rural patients and voice of the lifeworld as a more humane, more effective medical care is still ignored in this part of the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ardebil.
  • Lifeworld
  • Patient-Physician Interaction (PPI)
  • Qualitative research
  • Rural Patients