مدل روابط علّی عوامل خانوادگی، محیطی و فردی در مصرف مواد در میان نوجوانان در روستاهای شهر کرج

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه تربیت معلم تهران

2 استاد گروه روانشناسی دانشگاه تربیت معلم

3 استادیار گروه روانشناسی دانشگاه تربیت معلم

4 دکتری روانشناسی و مدرس دانشگاه تربیت معلم

5 کارشناس ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.

چکیده

مصرف مواد در نوجوانان یکی از مهم‌ترین چالش‌های بهداشتی و روانی- اجتماعی جوامع می‌باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی مدل علّی روابط عوامل والدینی، همسالان، سبک مقابله، عزت‌ نفس و پرخاشگری (عوامل خانوادگی، محیطی و فردی) با مصرف مواد در میان نوجوانان در روستاهای شهر کرج انجام شده است. شرکت‌کنندگان پژوهش شامل 447 نفر (239 دختر و 208 پسر) از نوجوانان مقطع متوسطه‌ی بخش مرکزی کرج در سه دهستان گرمدره، محمدآباد و کمال آباد تشکیل می‌دهد که با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل خرده مقیاس‌های پیوند عاطفی با والدین و وضعیت گروه همسالانِ پرسشنامه‌ی عوامل خطرساز و حفاظت‌کننده‌ی مصرف مواد (RAPI)، پرسشنامه‌ی رفتارهای پرخطر، پرسشنامه‌ی پرخاشگری (AQ)، مقیاس عزت‌ نفس روزنبرگ و پرسشنامه‌ی سبک مقابله‌ با فشار روانی (CISS) بودند. از روش تحلیل مسیر برای ارزیابی مدل علّی برگرفته از مدل یادگیری اجتماعی مصرف مواد توسط نوجوان (سیمون و رابرتسون، 1989) استفاده شد. بر اساس شاخص‌های نیکویی برازش (عدم معناداری خی دو، پایین بودن خطا و...) با کنترل کردن مفروضه‌ی ثابت ماندن واریانس مانده‌ها، مدل پیشنهادی از برازش کامل برخوردار بود. طبق این نتایج، متغیرهای ارتباط با همسالان منحرف و پرخاشگری رابطه‌ی مستقیم و طرد والدینی رابطه‌ی غیرمستقیم با مصرف مواد داشتند. هم‌چنین طرد والدینی با پرخاشگری، عزت نفس و ارتباط با همسالان منحرف رابطه‌ی مستقیم داشت. داشتن ارتباط با همسالان منحرف و پرخاشگری علاوه بر رابطه‌ی مستقیم با مصرف مواد در نوجوانان، نقش میانجی نیز در رابطه‌ی طرد والدینی و مصرف مواد داشتند. عوامل خطرساز خانوادگی مانند طرد والدینی، پرخاشگری و ارتباط با همسالان منحرف از مهم‌ترین متغیرهای پیش‌بینی کننده‌ی مصرف مواد در نوجوانان می‌باشند. از این‌رو طراحی مداخلات پیشگیرانه برای بهبود روابط نوجوانان با همسالان سالم و تقویت پیوند عاطفی نوجوان با والدین و کاهش رفتارهای پرخاشگرانه‌ی نوجوانان می‌تواند مصرف مواد را در آنان کاهش داده و جلوگیری کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The causal model of family, environmental and individual factors on adolescent use of drugs in Karaj province villages

نویسندگان [English]

  • Roghayaeh Alaei Khoraem 1
  • Parvin Kadivar 2
  • Shahram Mohammadkhani 3
  • Gholamreza Sarami 4
  • Mohamad Hassan Alaei 5
1
2
3
4
5
چکیده [English]

Drug abuse among adolescents is one of the main sanitary psychic- social challenges of societies. The purpose of the present study was to investigate the relationship among parenting factors, peers, coping style, self-esteem, and aggression on drug abuse (Families, Environment and Individual Factors) among adolescents in Karaj villages. Participants of this study were 447 adolescents (239 female and 208 male) that were selected from the high school students of Karaj (Garmdarreh, Mohammadabad and Kamalabad) via multi-stage cluster sampling. The instruments for this study included scales of effective relation with parents and condition of peer groups, Risk and Protective Factor Inventory (RAPI) Questionnire, Risky Behavior Inventory Questionnire, Aggression Questionnaire (AQ), Rosenberg's self-esteem Index, Coping Inventory Stressful Situation (CISS). Path analysis was used in order to analyze and interpret the causal model that was adapted from adolescents’ social learning drug use model. According to indices of goodness of fit (meaningfulness of X2 , low level of error, etc), the suggested model was completely suitable through controlling the hypothesis and making the variances constant. The results indicate that deviant peers and aggression have direct influence, and parental rejection has indirect influence on use of drugs. Also, the interaction of parental rejection, aggression, self-esteem, and deviant peers have a direct influence on use of drugs. Therefore, deviant peers, in addition to the direct influence, have a mediator role in the relationship between parental rejection and substance use. Familiar risky behaviors such as parental rejection, aggression and communication with deviant peers were the most predictive variables among adolescents. With this view in mind, the interventions that lead to improvement in the relationship of adolescents and peers and receiving attention from parents and reducing aggressive behaviors of adolescents, can reduce and prevent the use of drug among the adolescents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adolescents.
  • Aggression
  • Deviant Peers
  • Drug Abuse
  • Parental Rejection
  • self-esteem