تحلیل جامعه‌شناختی اخلاق کار، روح سرمایه‌داری رانتی و رفتار اقتصادی؛ مطالعه در بنگاه‌های اقتصادی استان اردبیل

نویسندگان

1 گروه جامعه شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران. ایران

2 گروه جامعه شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان،تهران، ایران.

3 گروه جامعه‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

این مطالعه با رویکردی انتقادی، تحلیل‌های رایج دربارۀ اخلاق کار در ایران را بررسی و مفهوم «روح سرمایه‌داری رانتی» را به‌عنوان چارچوبی نوآورانه برای فهم اقتصاد سیاسی در بستر توسعۀ محلی معرفی می‌کند.
پژوهش به‌صورت کاربردی-توسعه‌ای و با روش گردآوری داده‌ها به‌صورت پیمایشی مقطعی و طرح آمیختۀ تبیینی (کمی-کیفی) انجام شده است.
یافته‌ها بر پایۀ تلفیق نظریۀ «اقتصادهای ثروت» بولتانسکی و تئوری دولت رانتی نشان می‌دهد رفتارهای اقتصادی در بنگاه‌های ایرانی عمدتاً در قالب «نظام توجیهی رانتی-ارتباطی» شکل می‌گیرد. در این نظام، ملاحظات رانت‌جویی، اعتماد به شبکه‌های ارتباطی و منطق گروهی حاکم است. داده‌های کمی از ۲۸۳ کارگر و مصاحبه‌های کیفی با مدیران ۹ کارخانه در اردبیل نشان می‌دهد هرچند اخلاق کار در بنگاه‌های خانوادگی کمی بالاتر است، این تفاوت‌ها معنادار نیست و همۀ بخش‌ها تحت تأثیر ذهنیت رانت‌جویی و وابستگی به شبکه‌های ارتباطاتی قرار دارند.
مفاهیم کلیدی بولتانسکی مانند «انگیزش»، «امنیت» و «انصاف» در فضای اقتصادی ایران، به‌ویژه در میان گروه‌ها و شبکه‌های گروه‌محور معنا یافته‌اند. پژوهش بر ضرورت عبور از چارچوب‌های وارداتی، مانند اخلاق کار پروتستانی، تأکید می‌کند و پیشنهاد می‌دهد که تحلیل توسعه‌نیافتگی در ایران نیازمند توجه به منطق درونی «روح سرمایه‌داری رانتی» است. این رویکرد بومی می‌تواند شکاف میان نظریه‌های جهانی توسعه و واقعیت‌های اقتصادی ایران را پر کند و راهکارهای بومی‌سازی راهبردهای توسعه را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Sociological Analysis of Work Ethics, the Spirit of Rentier Capitalism, and Economic Behavior A Study on Economic Enterprises in Ardabil Province

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shamshiri Niri 1
  • Hamid Ebadollahi-Chanzanagh 2
  • Reza Safari shali 3
1 Department of Development Studies, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Department of Social Sciences,, Faculty of Humanities,, University of Guilan, Rasht, Iran.
3 Department of Sociology, Faculty of Literature and Human Sciences, Kharazmi University, Tehran. Iran
چکیده [English]

This investigation examines the prevalent analyses of work ethics in Iran using a critical approach and introduces the concept of the “Spirit of Rentier Capitalism” as a novel framework for comprehending political economy in the context of local development.
The research is applied-developmental in nature and utilizes a cross-sectional survey design and an explanatory mixed-methods approach (quantitative-qualitative) for data collection.
Based on the synthesis of Boltanski’s “Economies of Worth” theory and rentier state theory, the findings reveal that economic behaviors in Iranian enterprises are primarily influenced by a “rentier-relational justification system.” Rent-seeking considerations, reliance on relational networks, and group-centric logic dominate. Quantitative data from 283 workers and qualitative interviews with managers of 9 factories in Ardabil indicate that while work ethics in family-owned firms are slightly higher, these differences are not statistically significant, as all sectors are influenced by rent-seeking mentalities and dependence on relational networks.
Key Boltanskian concepts such as “exciting,” “security,” and “fairness” take on specific meanings within Iran’s economic landscape, particularly among group-oriented networks. The study underscores the necessity of transcending imported frameworks, such as the Protestant labor ethic, and proposes that the internal logic of the “Spirit of Rentier Capitalism” must be considered when examining underdevelopment in Iran. This indigenous approach has the potential to bridge the distance between Iran’s economic realities and global development theories, providing valuable insights for the localization of development strategies

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ardabil
  • Local Development
  • Rentier Capitalist Spirit
  • Rentier State
  • Work Ethics

مراجع

  • توسلی، غلام عباس؛ نجار نهاوندی، مریم (1387). مطالعه تجربی اخلاق کار با تاکید بر جنسیت. پژوهش زنان، 6(3)، 39-60.

    چهرقانی، احمد؛ توسلی­نیا، علی و حیدری، زهرا (1403). تأثیر رانت نفت بر پیچیدگی اقتصادی در ایران. مجله توسعه و سرمایه (در دست انتشار).

    معیدفر، سعید (1380). بررسی اخلاق کار و عوامل فردی و اجتماعی موثر بر آن، تهران، وزارت کار و امور اجتماعی، موسسه کار و تامین اجتماعی.

    • Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: An analytic tool for qualitative research. Qualitative Research, 1(3), 385-405. https://doi.org/10.1177/146879410100100307
    • Ali, A. (1988). Scaling an Islamic work ethic. Journal of Social Psychology, 128(5), 575-83. http://dx.doi.org/10.1080/00224545.1988.9922911
    • Boltanski, L. & Chiapello, E. (1999). Le nouvel esprit du capitalisme. Paris: Gallimard.
    • Boltanski, L., & Chiapello, E. (2005). The new spirit of capitalism. International Journal of Politics Culture and Society, 18(3), 161-188. http://dx.doi.org/10.1007/s10767-006-9006-9
    • Boltanski L., & Thévenot, L. (2006). On Justification: Economies of Worth. Princeton: Princeton University Press, Studies in Cultural Sociology Series.
    • Ebadollahi Chanzanagh, H., & Nejat, J. (2010). Values and work ethic in Iran: A case study on Iranian teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 1521–1526. http://dx.doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.07.319
    • Rousselière, D., & Vézina, M. (2009). Constructing the legitimacy of a financial cooperative in the cultural sector: a case study using textual analysis. International Review of Sociology, 19(2), 241-261. http://dx.doi.org/10.1080/03906700902867492
    • Friedland, R., & Arjaliès, D. L. (2017). The passion of Luc Boltanski: The destiny of love, violence, and institution. In Justification, evaluation and critique in the study of organizations(Vol. 52, pp. 301-347). Emerald Publishing Limited.‌ https://ssrn.com/abstract=2993403
    • Chehregani, A., Tavassoliania, A., & Heydari, Z. (2024). The impact of oil rent on economic complexity in Iran. Journal of Development and Capital. (In Persian)
    • Lim, C., & Lay, C. S. (2003). Confucianism and the protestant work ethic. Asia Europe Journal, 1, 321–322. https://doi.org/10.1007/s10308-003-0038-8
    • Langford, P. (2020). Exploring justifications of “The Social Contract” between the banking sector, financial regulators, and NGOs(Doctoral dissertation).‌ https://doi.org/10.1108/MF-12-2024-0925
    • Mathuva, D. M., Mboya, J. K., & McFie, J. B. (2017). Achieving legitimacy through co-operative governance and social and environmental disclosure by credit unions in a developing country. Journal of Applied Accounting Research, 18(2), 162-184. https://doi.org/10.1108/JAAR-12-2014-0128
    • Mahdavy, H. (1970). The patterns and problems of economic development in rentier states: the case of Iran. Studies in the Economic History of the Middle East, 428, 67. https://doi.org/10.4236/ojbm.2021.95145
    • Miller, E., Cross, L., & Lopez. M. (2010). Sampling in qualitative research. FBB Research Group, 19(3), 249-261.
    • Moayedfar, S. (2001). A study of work ethics and the individual and social factors affecting it. Tehran: Ministry of Labor and Social Affairs, Institute of Labor and Social Security. (In Persian)
    • Özatalay, C. (2013). Türkiye kapitalizminin farklı “ruhlar” ı.  Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı II içinde, 299-316.‌
    • Mireles, H. L., & Garrett, J. B. (1971). The Protestant ethic as a personality variable. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 36, 40–44. http://dx.doi.org/10.1037/h0030477
    • Rousselière, D., & Vézina, M. (2009). Constructing the legitimacy of a financial cooperative in the cultural sector: a case study using textual analysis. International Review of Sociology, 19(2), 241-261. http://dx.doi.org/10.1080/03906700902867492
    • Reinecke, J., Van Bommel, K., & Spicer, A. (2017). When orders of worth clash: Negotiating legitimacy in situations of moral multiplexity. In Justification, evaluation and critique in the study of organizations(Vol. 52, pp. 33-72). Emerald Publishing Limited.‌
    • Tavassoli, G. A., & Najarnahavandi, M. (2008). An empirical study of work ethics with an emphasis on gender. Women's Studies Research, 6(3), 39-60. (In Persian)

     

     

     

توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 32
بهار و تابستان 1404
تیر 1404
صفحه 143-161

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار