تحلیل سیستمی عوامل ساختاری فقر روستایی (مورد مطالعه: روستای دهرم از شهرستان سلسله)

نویسندگان

1 گروه جامعه شناسی ،دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 گروه جامعه‌شناسی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، معاونت آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران.

10.22059/jrd.2025.393068.668916

چکیده

فقر روستایی در ایران، مانعی کلیدی برای توسعه پایدار است که از نابرابری در مالکیت زمین، خردشدن اراضی و نابرابری جنسیتی ناشی می‌شود.
این پژوهش باهدف بررسی تأثیر عوامل ساختاری فقر در روستای دهرم، با استفاده از رویکرد ترکیبی (کمی و کیفی) اجرا شده است. در بخش کمی، جامعه آماری شامل 48 خانوار کشاورز روستا بود که به دلیل کوچک بودن جامعه، همه شماری انجام شد. داده‌های کمی با استفاده از پرسشنامه ساختاریافته گردآوری و در نرم‌افزار SPSS تحلیل گردید. داده‌های کیفی از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته و مشاهدات میدانی گردآوری شد. در بخش کیفی، با نمونه‌گیری نظری 15 نفر (کشاورزان، زنان و معتمدان) انتخاب و اشباع نظری حاصل گردید.
تحلیل کمی  یافته‌ها نشان داد که 6/66درصد زمین‌ها در اختیار 4/35 درصد خانوارها قرار دارد، خانوارهای طبقات پایین‌تر با میانگین 84/0 هکتار زمین، درآمدی معادل 43/1 میلیون تومان دارند که زیر خط‌فقر 8/9 میلیون تومان است. خردشدن اراضی ، بهره‌وری را کاهش داده است. یافته‌های کیفی نیز محدودیت زمین (7/46 درصد کدها)، تبعیض جنسیتی (3/33 درصد)، و فشارهای اجتماعی مانند مهاجرت و ناامیدی (20 درصد) را به‌عنوان عوامل ساختاری فقر شناسایی کرد.
نابرابری مالکیت زمین، خردشدن اراضی و تبعیض جنسیتی با کاهش تولید، حذف مشارکت و تداوم پیامدهای اجتماعی آن، فقر را تداوم می‌بخشند. .پیشنهادها شامل یکپارچه‌سازی اراضی، ثبت مشترک زمین برای زنان و مردان، و توسعه کشت‌های متنوع است. این مطالعه با ارائه مدلی محلی، راهکارهایی برای کاهش فقر در مناطق روستایی مشابه ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Systematic Analysis of Structural Factors of Rural Poverty (Case Study: Dehram Village, Selsela County)

نویسندگان [English]

  • Hasanreza Yosofvand 1
  • Akram Hamidian 2
1 Department of Sociology, Faculty of Law and Social Sciences, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Agricultural Education and Extension Institue, Isfahan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Introduction: Rural poverty in Iran is a key obstacle to sustainable development, stemming from inequalities in land ownership, land fragmentation, and gender inequality.
Method: This study aims to investigate the impact of structural factors on poverty in Dahram village using a mixed-methods (quantitative and qualitative) approach. In the quantitative section, the statistical population included 48 farming households in the village, and due to the small population size, a complete enumeration was conducted. Quantitative data were collected using a structured questionnaire and analyzed in SPSS software. Qualitative data were gathered through semi-structured interviews and field observations. In the qualitative section, 15 individuals (farmers, women, and local elders) were selected through theoretical sampling until theoretical saturation was achieved.
Findings: Quantitative analysis revealed that 66.6% of the land is owned by 35.4% of households. Lower-class households, with an average landholding of 0.84 hectares, have an income of 1.43 million IRR, which is below the poverty line of 9.8 million IRR. Land fragmentation has reduced productivity. Qualitative findings identified limited access to land (46.7% of codes), gender discrimination (33.3%), and social pressures such as migration and despair (20%) as structural factors contributing to poverty.
Conclusion: Land ownership inequality, land fragmentation, and gender discrimination perpetuate poverty by reducing production, limiting participation, and sustaining social consequences. Recommendations include land consolidation, joint land registration for women and men, and the development of diverse cropping systems. This study provides a localized model and solutions for reducing poverty in similar rural areas.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dahram Village
  • Gender Inequality
  • Land Fragmentation
  • Land Ownership Inequality
  • Poverty

مراجع

آقاجانی، حبیب و چشمالوس، سعیده (1400). تأثیر توسعۀ راه‌های روستایی بر شاخص فقر روستایی در استان‌های ایران. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 25(75)، 17–33. https://doi.org/10.22034/gp.2021.39065.2593
پورطاهری، مهدی، طالبی، حسین و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا (۱۳۹۰). تحلیل عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر کاهش فقر روستایی با تأکید بر فقر غذایی: بخش خلجستان استان قم. آمایش فضا و ژئوماتیک، ۱۵(۲)، 61-80.
یوسفی، علی، مهدیان، شکیبا و خلج، سکینه (۱۳۹۴). شناسایی عوامل تعیین‌کننده فقر چندبعدی در مناطق روستایی ایران. پژوهش‌های روستایی، ۶(۴)، 699-721. https://doi.org/10.22059/jrur.2015.57106
صادقلو، طاهره، خوب، شادی و صاحبی، شیرین (۱۳۹۹). بررسی تأثیرات تبعیض جنسیتی بر میزان مشارکت‌پذیری زنان روستایی (منطقه مورد مطالعه: دهستان‌های گلمکان و رادکان شهرستان چناران). زن در توسعه و سیاست، ۱۸(۱)، 23-53. https://doi.org/10.22059/jwdp.2020.291192.1007738
 
 
 
دربان آستانه، علیرضا، مطیعی لنگرودی، سید حسن و قاسمی، فرزانه (1397). شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر معیشت پایدار کشاورزان (مطالعۀ موردی: شهرستان شازند). پژوهش‌های روستایی، 9(2)، 324–337. https://doi.org/10.22059/jrur.2018.241568.1165
هاشمی، عبدالرسول و مصطفوی، انور (1404). فقر شهری و بازنمایی رسانه‌ای: تحلیل محتوای رسانه‌های مدیریت شهری تهران (دورۀ ششم). توسعۀ محلی (روستایی-شهری)، 16(2)، 407–422. https://doi.org/10.22059/jrd.2025.388001.668894
پیش‌بهار، اسماعیل، باقرپور، شبنم و قهرمان‌زاده، محمد (1398). بررسی شاخص‌های فقر روستایی و عوامل مؤثر بر آن در ایران. نشریۀ اقتصاد و توسعۀ کشاورزی، 33(1)، 41–54. https://doi.org/10.22067/jead2.v0i0.73388
ذوالفقاری، اکبر و قانعی یخدان، نرگس (1403). فراتحلیل عوامل مؤثر بر کارآفرینی زنان روستایی (مطالعات 1390 تا 1401). توسعۀ محلی (روستایی-شهری)، 15(2)، 409–427. https://doi.org/10.22059/jrd.2023.363424.668809
Agarwal, B. (1994). A field of one’s own: Gender and land rights in South Asia. Cambridge University Press.
Aghajani, H., & Cheshmalous, S. (2021). The impact of rural road development on rural poverty index in Iranian provinces. Geography and Planning, 25(75), 17–33. https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_12480.html (In Persian)
Akintuyo, O. A., & Adesanya, A. (2021). Gender inequality and agricultural productivity: Evidence from rural Nigeria. Journal of Rural Studies, 81, 56-64.
Alkire, S., & Foster, J. (2011). Counting and multidimensional poverty measurement. Journal of Public Economics, 95(7-8), 476-487. https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2010.11.006
Darban Astaneh, A., Motiei Langroudi, S. H., & Ghasemi, F. (2018). Identifying and analyzing the factors affecting farmers’ sustainable livelihoods (Case study: Shazand County). Rural Research, 9(2), 324–337. https://doi.org/10.22059/jrur.2018.241568.1165 (In Persian)
 Deininger, K., & Olinto, P. (1999). Asset distribution, inequality, and growth. Inequality, and Growth (November 1999).
FAO. (2018). The state of food and agriculture 2018: Migration, agriculture and rural development. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://www.fao.org/3/I9549EN/i9549en.pdf
Freudenburg, W. R. (1992). Addictive economies: Extractive industries and vulnerable localities in a changing world economy. Rural Sociology, 57(3), 305-332. https://doi.org/10.1111/j.1549-0831.1992.tb00467.x
Hashemi, A., & Mostafavi, A. (2025). Urban poverty and media representation: Content analysis of Tehran’s urban management media (Sixth term). Local Development (Rural-Urban), 16(2), 407–422. https://doi.org/10.22059/jrd.2025.388001.668894 (In Persian)
Kabeer, N. (1999). Resources, agency, achievements: Reflections on the measurement of women’s empowerment. Development and Change, 30(3), 435-464. https://doi.org/10.1111/1467-7660.00125
Pishbahar, I., Bagherpour, Sh., & Ghahramanzadeh, M. (2019). Land inequality and rural poverty: A case study in western Iran. Journal of Agricultural Economics and Development, 10(1), 67-82. https://doi.org/10.22067/jead2.v0i0.73388 (In Persian)
Pourtaheri, M., Talebi, H., & Rokneddin Eftekhari, A. (2011). Analysis of economic and social effective factors on rural poverty alleviation with emphasize on nutritional poverty case study: Khalejestan District in Qom Province. MJSP, 15(2), 61-80.(In Persian)
Rahman, M., & Ahmad, S. (2023). Infrastructure development and rural poverty reduction: A case study in Bangladesh. Journal of Rural Studies, 89, 123-134
UNDP. (2020). Human development report 2020: The next frontier. United Nations Development Programme.
Sadeghloo, T., Khoub, S., & Sahebi, S. (2020). Investigating the impact of gender inequality on the rural women Participation (Case study: Golmakan and Radekan rural district of Chenaran Township). Woman in Development & Politics, 18(1), 23-53. https://doi.org/10.22059/jwdp.2020.291192.1007738 (In Persian)
Wang, X., Chen, J., & Du, X. (2024). Understanding the impact of Internet access on farmers' willingness to participate in farmer professional cooperatives. Agricultural Economics/Zemědělská Ekonomika, 70(7), 349-361. http://dx.doi.org/10.17221/69/2024-AGRICECON
Yousefi, A., Mahdian, S., & Khalaj, S. (2015). Determinants of multidimensional poverty in Iran rural areas. Journal of Rural Research, 6(4), 699-721. https://doi.org/10.22059/jrur.2015.57106 (In Persian)
Zolfaghari, A., & Ghanei Yekhdan, N. (2024). Meta-analysis of factors affecting rural women’s entrepreneurship (Studies from 2011 to 2022). Local Development (Rural-Urban), 15(2), 409–427. https://doi.org/10.22059/jrd.2023.363424.668809 (In Persian)
 
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 32
بهار و تابستان 1404
تیر 1404
صفحه 123-141

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار