بررسی نقش خانواده و رسانه در شکل‌گیری نگرش زیست‌محیطی شهروندان شهر تهران (تحلیل ثانویۀ داده‌های موج سوم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان)

نویسندگان

گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

10.22059/jrd.2024.380596.668872

چکیده

این پژوهش به دنبال آن است که در بستر جامعه‌شناسی در بخش اول به بررسی نگرش و بعضی دیگر از ویژگی‌های زیست‌محیطی شهروندان تهرانی بپردازد و در بخش دوم نقش خانواده و رسانه را در شکل‌گیری نگرش زیست‌محیطی بررسی کند.
موج سوم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان در مقایسه با سایر موج‌های این پیمایش و همچنین دیگر پیمایش‌های ملی، از دقیق‌ترین پیمایش‌هایی است که در آن، محیط‌زیست به‌عنوان یکی از مسائل اجتماعی صورت‌بندی شده است. برای دستیابی به اهداف پژوهش به روش تحلیل ثانویه به بررسی این موج پرداخته شد.
شهروندان دارای دغدغۀ زیست‌محیطی هستند و این دغدغه سبب شده نسبت به آیندۀ محیط‌زیست احساس نگرانی و ترس داشته باشند. نگرش زیست‌محیطی پاسخگویانی که خانواده را به‌عنوان مرجع سیاسی می‌پذیرند، به‌صورت معناداری مثبت‌تر از افرادی است که خانواده را مرجع سیاسی خود نمی‌دانند. افزون بر آن، افراد دارای خانواده‌های غیردموکراتیک در مقایسه با دموکراتیک، به‌صورت معناداری نگرش مثبت‌تری به محیط‌زیست دارند. در زمینۀ رسانه نیز هرچه میزان استفادۀ پاسخگویان از تلویزیون، ماهواره و اعتماد آنان به فضای مجازی بیشتر شود، نگرش زیست‌محیطی‌شان نسبتاً منفی‌تر خواهد شد که می‌توان این گرایش را به محتوای مصرفی آنان نسبت داد.
در فرایند جامعه‌پذیری زیست‌محیطی، عامل رسانه قوی‌تر از خانواده عمل می‌کند. شهروندان عموماً دوستدار محیط‌زیست هستند، اما نگرش آن‌ها با کنشگری‌شان فاصلۀ زیای دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Family and Media in the Formation of the Environmental Attitude of Tehran Citizens

نویسندگان [English]

  • Alireza Karimi
  • Seyed Hossaien Serajzadeh
  • Niloofar Oraei
Department of Sociology, Faculty of Literature and Humanities, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This research seeks to investigate the environmental attitude and some other characteristics of Tehran citizens in the first part, and the role of family and media in the formation of environmental attitudes in the second part, within the context of sociology.
The third wave of the national survey of Iranians’ values and attitudes is one of the most accurate surveys in which the environment is formulated as a social issue, in comparison to the other waves of this survey and the other national surveys. Consequently, secondary analysis was implemented to investigate this wave in order to accomplish the objectives of the research.
The future of the environment has caused citizens to experience worry and fear, as they have environmental concerns. The environmental attitude of respondents who embrace family as the political reference is significantly more positive than that of those who do not. In addition, individuals from non-democratic families exhibit a significantly more optimistic perspective on the environment than those from democratic families. The more respondents consume television and satellite channels and trust in the cyberspace, the more negative their environmental attitude will be, which can be ascribed to the content they consume in the field of media.
In the process of environmental socialization, the media acts more strongly than the family, and in this process, the citizens are environmentally friendly, but there is a large gap between their attitude and action.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental Socialization
  • Family
  • Media
  • Environmental Attitude
  • Tehran

مراجع

ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان: موج سوم استان تهران (1394). دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
باندورا، آلبرت (1372). نظریۀ یادگیری اجتماعی. ترجمۀ فرهاد ماهر. شیراز: راهگشا.
بوردیو، پی‌یر (1381). نظریۀ کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی. ترجمۀ مرتضی مردیها. تهران: نقش و نگار.
حاجی‌زاده میمندی، مسعود، سیارخلج، حامد، و شکوهی‌فر، کاوه (1393). بررسی عوامل فرهنگی مرتبط با رفتارهای محیط‌زیستی (مورد مطالعه: شهر یزد). جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 3(1)، 83-107.
حبیبی، اوین (1396). جایگاه رسانه‌های ارتباط‌جمعی در آموزش نگرش و اخلاق زیست‌محیطی. مطالعات رسانه‌ای، 36-37، 91-100.
رفیعیان، مجتبی، و شالی، محمد (1391). تحلیل فضایی سطح توسعه‌یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 16(4)، 25-49.
ساتن، فیلیپ دبلیو (1397). درآمدی بر جامعه‌شناسی محیط‌زیست. ترجمۀ صادق صالحی. تهران: سمت.
شبیری، محمد، فرج‌اللهی، مهران، کوهی اقدم، الهام، و میبدی، حسین (1392). رابطۀ میزان استفاده از رسانه‌های جمعی (با تأکید بر تلویزیون) با ارتقای سطح سواد زیست‌محیطی معلمان. فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 4(1)، 23-40.
صالحی، صادق، و امام‌قلی، لقمان (1398). رسانه، فرهنگ و رفتارهای محیط زیستی (مطالعۀ موردی: شهروندان سنندج). جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، 1(1)، 48-71. https://dorl.net/dor/20.1001.1.27172414.1398.1.1.3.3
صالحی، صادق، و حمایت‌خواه جهرمی، مجتبی (1392). مقایسۀ تحلیلی ارزش‌های زیست‌محیطی جهان اسلام و غرب؛ تحلیل ثانویۀ داده‌های پیمایش ارزش‌های جهانی (WVS). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2(3)، 505-523. https://doi.org/10.22059/jisr.2013.51662
عنبری، موسی (1394). مبانی «امر اجتماعی» روستایی: به‌سوی جامعه‌شناسی خودبسنده و بومی. توسعۀ محلی (روستایی-شهری)، 7(2)، 173-198. https://doi.org/10.22059/jrd.2015.60559
فلک‌الدین، زهرا، و حاجی‌زاده میمندی، مسعود (1396). بررسی رفتارهای زیست‌محیطی مسئولانه در بین شهروندان شهر یزد و عوامل اجتماعی-فرهنگی مؤثر بر آن. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 4(10)، 81-112. https://doi.org/10.22080/ssi.2018.1737
مشونیس، جان (1397). مسائل اجتماعی. ترجمۀ هوشنگ نایبی. جلد دوم. تهران: پژوهشگاه هنر، فرهنگ و ارتباطات با همکاری شورای اجتماعی کشور.
ملکی، امیر، و عبداللهی، عظیمه (1392). تبیین جامعه‌شناختی محیط‌گرایی ایرانیان در دو سطح خرد و کلان. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2(2)، 177-202. https://doi.org/10.22059/jisr.2013.50425
هانیگان، جان (1395). جامعه‌شناسی محیط‌زیست. ترجمۀ موسی عنبری، انور محمدی و میلاد رستمی. تهران: دانشگاه تهران.
Aghayeeabianeh, B., & Talebi, M. (2020). Environmentalism in Families. Childhood, 27(2), 1-7. https://doi.org/10.1177/0907568220902222
Anbari, M. (2017). Foundations of Rural Social Fact: Towards a Self-Sufficient and Indigenous Sociology. Community Development (Rural and Communities), 7(2), 173-198. https://doi.org/10.22059/jrd.2015.60559 (In Persian)
Arnett, J. J. (1995). Broad and Narrow Socialization: The Family in the Context of a Cultural Theory. Marriage and Family, 57(3), 617-628. https://psycnet.apa.org/doi/10.2307/353917
Bandura, A. (1993). Social Learning Theory. Translated by: F. Maher. Shiraz: Rahgosha. (In Persian)
Bourdieu, P. (2002). Raisons Pratiques: Sur la Theorie de L'action. Translated by: M. Mardiha. Tehran: Naghsh va Negar. (In Persian)
Buzov, I. (2014). Social Network Sites as Area for Students’ Pro-environmental Activities. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 152, 1233-1236. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.09.304
Casaló, L. V., & Escario, J. J. (2016). Intergenerational Association of Environmental Concern: Evidence of Parents’ and Children’s Concern. Environmental Psychology, 48, 65-74. http://dx.doi.org/10.1016/j.jenvp.2016.09.001
Dahlstrom, M. F., & Scheufele D. A. (2010). Diversity of Television Exposure and its Association with the Cultivation of Concern for Environmental Risks. Environmental Communication, 4, 54-65. http://dx.doi.org/10.1080/17524030903509709
Falakodin, Z., & Hajizadeh Maymandi, M. (2018). Socio-Cultural Determinants of Responsible Environmental Behavior among Citizens of Yazd. Sociology of Social Institutions, 4(10), 81-112. https://doi.org/10.22080/ssi.2018.1737 (In Persian)
Grønhøj, A. & Thøgersen, J. (2009). Like Father, Like Son? Intergenerational Transmission of Values, Attitudes, and Behaviors in the Environmental Domain. Environmental Psychology, 29, 414-421. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2009.05.002
Habibi, A. (2017). Position of Mass Communication Media in Environmental Ethics and Attitude. Media Studies, 36-37, 91-100. (In Persian)
Hajizadeh, M. M., Sayarkhalaj, H., & Shokohifar, K. (2015). Cultural and Environmental Factors among Residents in Yazd. Socio-Cultural Development Studies, 3(3), 9-32. (In Persian)
Hannigan, J. (2016). Environmental Sociology. Translated by: M. Anbari, A. Mohammadi, & M. Rostami. Tehran: University of Tehran. (In Persian)
Holbert, R. L., Kwak, N., & Shah, D. V. (2003). Environmental Concern, Patterns of Television Viewing, and Pro-Environmental Behaviors: Integrating Models of Media Consumption and Effects. Broadcasting & Electronic Media, 47, 177-196. 10.1207/s15506878jobem4702_2
 https://dorl.net/dor/20.1001.1.27172414.1398.1.1.3.3
Liu, J., & Chen, Q. (2022). New Intergenerational Evidence on Reverse Socialization of Environmental Literacy. Sustainability Science, 17, 2543–2555. http://dx.doi.org/10.1007/s11625-022-01194-z
Macionis, J. J. (2018). Social Problems. Translated by: H. Nayebi. Tehran: Research Center for Culture, Art and Communication. (In Persian)
Maleki, A., & Abdollahi, A. S. (2013). Sociological Explanation of Iranian's Environmentalism in Micro and Macro Level. Social Studies and Research in Iran, 2(2), 177-202. https://doi.org/10.22059/jisr.2013.50425 (In Persian)
Mallick, R. & Bajpai, S. P. (2019). Impact of Social Media on Environmental Awareness. In Environmental Awareness and the Role of Social Media, edited by Sumit Narula, et al., IGI Global, 140-149.
Meeusen, C. (2014). The Intergenerational Transmission of Environmental Concern: The Influence of Parents and Communication Patterns Within the Family. Environmental Education, 4(2), 77-90. 10.1080/00958964.2013.846290
Rafieian, M., & Shali, M. (2013). Spatial Analysis of Tehran's Development Level in Each Urban Area. The Journal of Spatial Planning and Geomatics, 16(4), 25-49. (In Persian)
Reid, L., Sutton, Ph., & Hunter, C. (2009). Theorizing the Meso Level: The Household as a Crucible of Pro-Environmental Behavior. Progress in Human Geography, 34(3), 309–327. https://doi.org/10.1177/0309132509346994
Salehi, S. & Emamgholi, L. (2019). Media, Culture and Environmental Behavior (Case Study: Citizens of Sanandaj). Sociology of Culture and Art, 1(1), 48-71. (In Persian)
Salehi, S., & Hemaiatkhah Jahromi, M. (2013). Comparative Analysis of Environmental Values between Islam and West world (Secondary Analysis of World Values Survey). Social Studies and Research in Iran, 2(3), 505-523. https://doi.org/10.22059/jisr.2013.51662 (In Persian)
Shobeiri, S. M., Farajollahi, M., Koohi Aghdam, E., & Meiboudi, H. (2013). The Relationship between Using Mass Media (with Emphasis on TV) and Promotion of Teachers' Environmental Literacy. Information and Communication Technology in Educational Sciences, 4(1), 23-40. (In Persian)
Sutton, Ph. W. (2018). The Environment: A Sociological Introduction. Translated by: S. Salehi. Tehran: Samt. (In Persian)
Values and Attitudes of Iranians: The Third Wave of Tehran Province (2015).
Ministry of Culture and Islamic Guidance, Research Center for Culture, Art and Communication. (In Persian)
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 30
بهار و تابستان 1403
شهریور 1403
صفحه 187-207

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار