تحلیل جامعه‌شناختی توسعۀ نامتعادل منطقه‌ای و ذهنیت اجتماعی مردم مناطق مرزی کردستان (تأکید بر برنامه‌های توسعۀ بعد از انقلاب)

نویسندگان

گروه توسعه اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش به بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه درخصوص مناطق مرزی و سنجش ذهنیت اجتماعی مردم کردستان نسبت به سیاست‌های اعمالی با محوریت برنامه‌های توسعۀ پنج‌سالۀ بعد از انقلاب می‌پردازد.
در تحقیق حاضر از روش کیفی تحلیل گفتمان انتقادی و با رویکرد ترکیبی فرکلافی و لاکلا و موف مبتنی بر یک رهیافت پساساختارگرایانه استفاده شد. برای سنجش ذهنیت اجتماعی مردم منطقۀ مرزی کردستان نسبت به سیاست‌ها برنامه‌های توسعه، با سه گروه کارگزاران دولتی، فعالان مدنی و بخش خصوصی مصاحبۀ عمیق انجام گرفت.
براساس یافته‌های پژوهش، در برنامه‌های توسعه به‌جای دوگانۀ «مرز و توسعه» بیشتر دوگانۀ «مرز و امنیت» مستولی است و برنامه‌های توسعۀ بعد از انقلاب، متأثر از گفتمان‌های متعددی هستند که به شکل دایره‌واری در لایه‌های مختلف با همدیگر تعامل دارند؛ به‌طوری‌که در لایۀ بالایی، فراگفتمان ثابت حکومتی انقلاب اسلامی و در لایۀ میانی، گفتمان‌های متغیر دولتی (سازندگی، اصلاحات، عدالت گرا و اعتدال‌گرا) و در لایۀ درونی، گفتمان‌های توسعه‌ای (رشدمحور، دولت‌محور، امنیت‌محور، توزیع‌محور) وجود دارد که دال‌های شناور را حول دال مرکزی خود مفصل‌بندی می‌کنند و نظمی گفتمانی را به‌وجود می‌آورند که مانع توسعۀ مناطق مرزی می‌شود.
برای توسعۀ مناطق مرزی مبتنی بر عدالت فضایی منطقه‌ای، نظم گفتمانی حاکم در ایران به‌جای رویکرد تقابلی و آنتاگونیستی، باید رویکرد تکاملی مبتنی بر عدالت فرایندی-توزیعی را تأکید بر عدالت فضایی منطقه‌ای را در پیش بگیرد و برای تعادل و رهایی از محرومیت مناطق مرزی، الگوی ساختاری «مرکز-پیرامون» واسازی و براساس روابط ساختاری معکوس، الگوی «پیرامون – مرکز» از نو بازسازی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis of Unbalanced Regional Development and the Social Mentality of People in Kurdistan’s Border Regions (Emphasis Placed on Development Plans Following the Revolution)

نویسندگان [English]

  • Hamed Sharifpour
  • Hossein Mirzaei
  • Hossein Imani Jajarmi
Department of Social Development, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

This research examines the policies and development plans for peripheral regions and measures the social mentality of the people of Kurdistan in relation to the practical policies centered on the 5-year development plans after the revolution.
Utilized are the qualitative method of critical discourse analysis and the combined approach of Fairclough-Laclau-Mouffe based on a post-structural approach. In-depth interviews were conducted with government agents, civil activists, and members of the private sector in order to assess the social attitude of the people of the border region of Kurdistan towards policies and development programs.
According to the research’s findings, the word “border” in the development plans is more dominated by the duality of “border and security” than by the duality of “border and development,” and the development plans after the revolution are influenced by many discourses that interact with each other in the form of a circle in different layers, so that in the upper layer is the fixed meta-discourse of the Islamic Revolution, and in the middle layer, the variable governmental discourses (construction, reforms, justice-oriented and moderate-oriented) and in the inner layer. There are developmental approaches (development-oriented, government-oriented, security-oriented, and distribution-oriented) that articulate floating signals around their node and create a discourse order that inhibits the development of border regions.
Instead of a confrontational and antagonistic approach, an evolutionary approach based on procedural-distributive justice should be adopted for the development of border areas with a focus on regional spatial justice, and for balance and freedom from the deprivation of the border areas, the “center-periphery” structural model must be deconstructed.

  • آقاگل‌زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. چاپ اول. تهران: علمی و فرهنگی.
  • ابراهیم‌زاده، عیسی، موسوی، میرنجف و کاظمی‌زاد، شمس‌الله (1391). تحلیل فضایی نابرابری‌های منطقه‌ای میان مناطق مرزی و مرکزی ایران. فصلنامۀ بین‌المللی ژئوپلیتیک، 8(1)، 214-225.
  • ابراهیمی لویه، عادل (1391). تحلیل جامعه‌شناختی برنامه‌های توسعۀ روستایی در ایران. رسالۀ دکتری. به راهنمایی محمدجواد زاهدی. تهران: دانشگاه پیام نور.
  • احمدرش، رشید (­1397). دیالکتیک مرز و توسعه: تحلیل جامعه‌شناختی دشواری‌های توسعۀ پایدار در مناطق مرزی غرب کشور. دوفصلنامه توسعۀ محلی، 10(2)، 183-206. https://doi.org/10.22059/jrd.2019.71111
  • امان‌اله‌پور، انور (1395). بررسی و تحلیل میزان توسعه‌یافتگی و نابرابری‌های فضایی در استان کردستان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. به راهنمایی حسین نظم‌فر. اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی.
  • تودارو، مایکل (1391). توسعۀ اقتصادی جهان سوم. ترجمۀ غلام‌علی فرجادی. تهران: کوهسار.
  • حافظ‌نیا، محمدرضا (1381). جغرافیای سیاسی ایران. چاپ اول. تهران: سمت.
  • حسین رضایی، محمد (1391). عدالت اجتماعی و جایگاه آن در برنامه‌های دوم، سوم و چهارم توسعۀ جمهوری اسلامی ایران. رسالۀ دکتری. به راهنمایی محمدابراهیم موحدی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
  • حسنی‌فر، عبدالرحمن و امیری پریان، فاطمه (1393). تحلیل گفتمان به‌مثابۀ روش. جستارهای سیاسی معاصر، 5(1)، 49-67.
  • رستم‌زاده، سعیده (1396). تحلیل گفتمان سیاست‌های رفاهی پس از انقلاب اسلامی با تأکید بر دولت میرحسین موسوی و دولت محمود احمدی‌نژاد. رسالۀ دکتری. به راهنمایی محمدرضا غلامی. گیلان: دانشگاه گیلان.
  • رحمتی، خسرو (1393). تحلیل نابرابری‌های فضایی بر پایۀ شاخص‌های اجتماعی نمونۀ موردی: شهرستان میاندوآب. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. به راهنمایی شهریور روستایی و بهمن هادیلی، تبریز: دانشگاه تبریز.
  • رضا اسکندری، محمد (1397). تحلیل فضایی نابرابری منطقه‌ای در اقتصاد ایران. رسالۀ دکتری. به راهنمایی علی‌رضا پورفرج و نادر مهرگان، اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی.
  • زائر کعبه، رحیم (1396). زمینه‌های جامعه‌شناختی تکوین گفتمان‌های عدالت اجتماعی در ایران: مطالعۀ موردی دولت‌های پس از انقلاب اسلامی. دوفصلنامۀ علمی-پژوهشی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، 5(2)، 93-122. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22520732.1396.5.11.4.8
  • عنبری، موسی و عبده‌زاده، سیروان (1399). برساخت اجتماعی پدیدۀ کولبری در مناطق مرزی غرب ایران (واکاوی زیست‌جهان انتقادی کنشگران محلی در شهرستان بانه). دوفصلنامۀ توسعۀ محلی، 12(1)، 153-185. https://doi.org/10.22059/jrd.2020.305267.668564
  • فرکلاف، نورمن (۱۳۷۹). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ فاطمه شایسته‌پیران و همکاران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
  • فیض‌آبادی، یاسر و ملکی، فاطمه (1394). بررسی و مقایسۀ توسعه‌یافتگی مناطق روستایی استان‌های ایران. فصلنامۀ رشد و توسعۀ اقتصادی، 5(20)، 69-80.
  • یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشرنی.
  • هاروی، دیوید (1376). عدالت اجتماعی و شهر. ترجمۀ فرخ حسامیان و همکاران. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری شهرداری تهران.
  • Aghagolzadeh, Ferdous (2007). Critical discourse analysis. First Edition. Tehran: Scientific and Cultural. (In Persian)
  • Ahmadresh, Rashid 2018). Dialectics between Border and Development (Sociological Analysis of the Problems of Sustainable Development in the Western Border Regions of the Country). Local Development Quarterly, 10(2), 183-206. (In Persian) https://doi.org/10.22059/jrd.2019.71111
  • Anbari, Musa and Abdezadeh, Sirvan (2020). Social construction of Kolbari phenomenon In the Border Areas of Western Iran (Exploring the Critical Life World of Local Activists in Baneh County)Local Development Quarterly, 12(1), 153-185. (In Persian). https://doi.org/10.22059/jrd.2020.305267.668564
  • Amanolepour, Anwar (2015). Investigating and analyzing the level of development and spatial inequalities in Kurdistan province. Master's thesis. Under the guidance of Hossein Nazmfar. Ardabil: Mohaghegh Ardabili University. (In Persian)
  • Ebrahimzadeh, Isa, Mousavi, Miranjaf and Kazemizad, Shamsullah (2011). Spatial analysis of regional inequalities between border and central regions of Iran. International Quarterly of Geopolitics, 8(1), 214-225. (In Persian) https://journal.iag.ir/article_56080_c64cda53485ca903a6c44a7f85c42182.pdf
  • Ebrahimi Loya, Adel (2013). Sociological analysis of rural development programs in Iran. Ph.D. Thesis. Under the guidance of Mohammad Javad Zahedi. Tehran: Payam Noor University. (In Persian)
  • Bhatia, V. K., & Rai, S. C. (2004). Evaluation of socio-economic development in small areas. Indian Society of Agricultural Statistics, IASRI Campus, Library Avenue, Pusa, New Delhi110, 012.
  • Dufaux, F. (2008). Birth announcement, justice spatial/spatial justice. Retrieved from Jssj.org
  • Faizabadi, Yaser and Maleki, Fatemeh (2014). Survey and comparison of the development of rural areas in the provinces of Iran. Economic Growth and Development Quarterly, 5(20), 69-80. (In Persian).
  • Fairclough, N. (1989). Language and Power. London: Longman.
  • Fairclough, N. (1992). Discourse and Social Change. Cambridge, UK: Polity Press.
  • Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis. London: Longman.
  • Fairclough, Norman (2001). Critical analysis of discourse. Translated by Fatemeh Shaistapiran and colleagues. Tehran: Media Studies and Research Center. (In Persian)
  • Fairclough, N. (2009). A dialectical-relational approach to critical discourse analysis in social research. Methods of Critical Discourse Analysis2, 162-187. Retrieved from
  • Hafeznia, Mohammad Reza (2011). Political geography of Iran. First Edition. Tehran: (In Persian)
  • Harvey, D. (1996). Justice, Nature and the Geography of difference. Blackwell.
  • Harvey, David (1998). Social justice and the city. Translated by Farrokh Hasamian and colleagues. Tehran: Urban Planning and Processing Company of Tehran Municipality. (In Persian)
  • Hasanifar, Abdur Rahman and Amiri Paryan, Fatemeh (2013). Discourse analysis as a method. Contemporary Political Essays, 5(1), 49-67. (In Persian).
  • Hossein Rezaei, Mohammad (2011). Social justice and its place in the second, third and fourth development programs of the Islamic Republic of Iran. Ph.D. Thesis. Under the guidance of Mohammad Ibrahim Mohadi, Tehran: Allameh Tabatabai University. (In Persian)
  • Jorgensen, Marian and Phillips, Louise (2011). Theory and method in discourse analysis. Translated by Hadi Jalili. Tehran: Nashrani. (In Persian)
  • Kaaba Zaar, Rahim (2016). Sociological contexts of the development of social justice discourses in Iran: a case study of the governments after the Islamic revolution. Biannual scientific-research journal of political sociology of the Islamic world, 5(2), 122-93. (In Persian). https://dorl.net/dor/20.1001.1.22520732.1396.5.11.4.8
  • Rostamzadeh, Saideh (2016). Discourse analysis of welfare policies after the Islamic revolution with an emphasis on Mirhossein Mousavi and Mahmoud Ahmadinejad government. Ph.D. Thesis. Under the guidance of Mohammad Reza Gholami. Gilan: University of Gilan. (In Persian)
  • Laclau, E., & Mouffe, C. (1985). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London: Verso.
  • Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Translated by Donald Nicholson-Smith.
  • Marshall, T. H. (1964). Class, Citizenship and Social Development. Chicago: University of Chicago Press.
  • Ortiz, I. (2007). Social Policy. UN DESA Policy Notes. Retrieved from: https://ssrn.com/abstract=1001486
  • Rahimi, M., & Amalsaleh, E. (2008). Discoursive Representation of the Winner and Loser: The Case of Reports. IJAL, 11(1). http://ijal.khu.ac.ir/article-1-75-en.html
  • Rahmati, Khosrow (2014). Analysis of spatial inequalities based on social indicators, case example: Miandoab city. Master's thesis. Under the guidance of Shahrivar Raushi and Bahman Hadili, Tabriz: Tabriz University. (In Persian)
  • Rawls, J. (1971). A theory of justice. Oxford University
  • Reza Eskandari, Mohammad (2017). Spatial analysis of regional inequality in Iran's economy. Doctoral dissertation. Under the guidance of Alireza Pourfaraj and Nader Mehrgan, Ardabil: Mohaghegh Ardabili University. (In Persian)
  • Soja, E. (2009). The city and spatial justice. Justice spatiale/Spatial justice1(1), 1-5.
  • Todaro, Michael (2011). Economic development of the third world. Translated by Gholam Ali Farjadi. Tehran: Kohsar. (In Persian)
  • Van Dijk, T. A. (1998). Ideology: A Multidisciplinary Approach. London: Sage.
  • Walsh, M., Stephens, P., & Moore, S. (2000). Social policy & welfare. Nelson Thornes.
  • Kaaba Pilgrim, Rahim (2016). Sociological contexts of the development of social justice discourses in Iran: a case study of the governments after the Islamic revolution. Biannual scientific-research journal of political sociology of the Islamic world, 5(2), 122-93