برساخت اجتماعی پدیدة کولبری در مناطق مرزی غرب ایران (واکاوی زیست‏ جهان انتقادی کنشگران محلی در شهرستان بانه)

نویسندگان

1 دانشیار گروه توسعه اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جامعه ‏شناسی توسعه، دانشگاه تهران

چکیده

در چند دهة گذشته، به‌دلیل غلبة ایدئولوژی توسعة رشدمحور و نظام نئولیبرالیستی، دولت‏ها از کارکردهای بازتوزیعی خود عقب‌نشینی کرده و حمایت از تهی‌دستانِ طردشده را فروگذاشته‌اند. در ایران نیز، به‌اقتضای نظام نئولیبرال و تمرکزگرایی سیاسی-اقتصادی دولت، فقر، به‌ویژه در مناطق حاشیه ‏ای و مرزی، افزایش یافته است. ازآنجاکه کولبری مصداق فقر در مناطق مرزی است و تاکنون پژوهش جامعی در باب دلایل شکل‏گیری آن صورت نگرفته است، در پژوهش حاضر، با استفاده از روش قوم ‏نگاری انتقادی، به علت‌های پیدایش این پدیده، باتوجه‌به زیست ‏جهان انتقادی کنشگران مرزی، پرداخته شده است. جامعة موردِ مطالعه، مرزنشینان شهرستان بانه هستند که با روش نمونه ‏گیری هدفمند و گلوله ‌برفی 25 نفر از افراد مطلع و درگیر در پدیدة کولبری به‌عنوان نمونه انتخاب شده‌اند. یافته ‏‏ها به روش تحلیل زمینه‌محور و کدگذاری باز و محوری، در دو سطح توصیفی و تحلیلی، بیان شده‌اند. در سطح توصیفی، به تاریخچة کولبری و شکل‌های گوناگون آن پرداخته شده و در سطح تحلیلی، با استناد به نظر پاسخگویان، 52 عبارت، 32 مفهوم و 7 مقولة محوری به این شرح به‌دست آمده است: فقر اقتصادی و نبود منبع درآمد جایگزین؛ احساس تبعیض ساختاری؛ جبر محیطی و ضعف اشتغال صنعتی، کشاورزی و گردشگری؛ بازتولید جبری مرز؛ عقب‏نشینی دولت در حمایت از فقرا؛ رایج شدن سرمایه ‏داری رانتیر در نبود سرمایه ‏داری صنعتی؛ احساس طرد اقتصادی و فرهنگی. مطابق یافتة نهایی، پدیدة کولبری محصول انتخاب مرزنشینان غرب کشور نبوده، بلکه به‌واسطة عوامل پیش‌گفته برساخت شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Social construction of Kolbari phenomenon In the Border Areas of Western Iran (Exploring the Critical Life World of Local Activists in Baneh County)

نویسندگان [English]

  • mousa anbari 1
  • Sirwan Abdezadeh 2
1 Associate Professor, Department of Social Development, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
2 Phd Student of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

In the past few decades, governments have ignored their redistributive functions due to growth oriented development ideology and neoliberal system and have quitted support of rejected poor people. In Iran, poverty has increased especially in the marginal and border areas, due to the neoliberal system and the political-economic centralism of the government. Since the Kolbari indicates poverty in border areas and so far no comprehensive research has been done about the causes of its formation. In this research, using critical ethnography method and considering the critical biosphere of border activists, we have addressed the causes of this phenomenon. The Research Society of this study consists of 25 informed people involved in the Kolbari phenomenon in the border city of Baneh that was selected by purposive sampling and Snowball method. The findings are expressed in both descriptive and analytical levels by Context-Based Analysis and Open and Central Coding. At the descriptive level, Kolbari's history and its various forms are discussed and at the analytical level, according to the respondents, 52 phrases, 32 concepts and 7 central categories have been obtained as follows: Economic poverty and lack of alternative sources of income, Feeling of structural discrimination, environmental constraint and the weakness of industrial employment, agriculture and tourism, construction of border, the withdrawal of government support for the poor, rental capitalism in the absence of industrial capitalism, Feeling of economic and cultural exclusion. According to the final finding, the Kolbari phenomenon is not the result of border residents' selection in the west of the country, but is formed by the mentioned factors

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Life World
  • Kolbari
  • Border Areas
  • West of Iran
  • Baneh City

مراجع

  • احمدی، حمید (1383). قومیت و قوم‏گرایی در ایران (افسانه و واقعیت)، تهران: نشر نی، چاپ چهارم.
  • اسماعیل‏زاده، خالد (1387). بررسی جایگاه بازارچه‏های مشترک مرزی در وضعیت رفاهی مرزنشینان، مطالعة موردی: بازارچه‏های مرزی سردشت و پیرانشهر، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران.
  • امیرپناهی، محمد (1393). ساخت اجتماعی بازار: تحلیل جامعه‏شناختی پیدایش بازار، با تأکید بر بازار بانه، رسالة دکتری، رشتة جامعه‏شناسی توسعة اجتماعی، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
  • آگامبن، جورجو (1397). وضعیت استثنائی، ترجمة پویا ایمانی، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
  • باینگانی، بهمن (1394). مطالعة جامعه‏شناختی تغییرات اقتصادی و پیامدهای فرهنگی در مناطق کردنشین، رسالة دکتری، رشتة جامعه‏شناسی نظری-فرهنگی، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
  • برگر، پیتز ال؛ لاکمن، توماس (1392). ساخت اجتماعی واقعیت. ترجمه فریبرز مجیدی، انتشارات علمی و فرهنگی، پاییز 1392.
  • برنر، نیل (1396). نقد هانری لوفور بر تولیدگرایی دولتی، در مجموعه مقالات: فضا، تفاوت، زندگی روزمره، ترجمة افشین خاکباز و محمد فاضلی، تهران: انتشارات تیسا، صص 336-315.
  • بروئین‏سن، مارتین‏وان (1393). جامعه‏شناسی مردم کرد (آغا، شیخ و دولت): ساختارهای اجتماعی و سیاسی کردستان، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: نشر پانیذ، چاپ چهارم.
  • بوردیو، پی‏یر (1387). گفتارهایی دربارة ایستادگی دربرابر نئولیبرالیسم، ترجمة علیرضا پلاسید، تهران: نشر اختران.
  • پیران، پرویز (1370). دیدگاه‏های نظری در جامعه‏شناسی شهر و شهرنشینی: تحولات واحد پول ایران و نرخ برابری، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شمارة 50 و 51، صص 81-75.
  • چمبرز، رابرت (1387). توسعة روستایی: اولویت‏بخشی به فقرای روستایی، ترجمة مصطفی ازکیا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
  • دشنر، گونتر (2011). کرد ملت بی‏دولت، ترجمة کمال‏الدین محمدی، اربیل: انتشارات آراس.
  • ذکایی، محمدسعید؛ نوری، آرام (1394). زندگی در مناطق مرزی: مطالعة پدیدارشناختی مرزنشینان شهر نوسود، جامعه‏پژوهی فرهنگی، سال ششم، شمارة 4، صص 151-119.
  • سن، آمارتیا (1394). توسعه یعنی آزادی، ترجمة محمدسعید نوری نائینی، تهران: نشر نی، چاپ ششم.
  • سلطانیان، شریف؛ جمیل مفاخری، باشماق (1398). شناسایی شرایط علی تأثیرگذار بر توسعة اقتصاد مرزی (مورد مطالعه: استان کردستان)، جامعه‏شناسی اقتصادی و توسعه، سال هشتم، شمارة 2: صص 310-279.
  • سلیمانی، کمال؛ محمدپور، احمد (2019). زندگی و کار بر لبه استعمار داخلی: اقتصاد سیاسی کولبری در روژهه‏لات، ترجمه: خوشناو قاضی، نمایه شده در: com/journal/bjos
  • شاهمیری، آزاده (1389). نظریه و نقد پسااستعماری، تهران: نشر علم.
  • شرافت، سجاد؛ یاری، مجید (1391). نقش بازارچه‏های مرزی در توسعة روستایی مناطق مرزی (موردِمطالعه: بازارچة مرزی مهران)، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت: چالش‏ها و رهیافت‏ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  • صادقی، علیرضا (1397). زندگی روزمرة تهی‏دستان شهری، تهران: نشر آگاه.
  • عبده‏زاده، سیروان (1392). بررسی تأثیر بازارچه‎‏های مرزی بر کیفیت زندگی روستاییان مرزنشین، مورد مطالعه: بازارچه‏های روستاهای مرزی شهرستان مریوان، پایان‏نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
  • علینقی، امیرحسین (1378). داده‏هایی از عدم تعادل در جامعة ایران؛ استان‏های مرزی، مطالعات راهبردی، شمارة 5 و 6، صص 156-127.
  • عنبری، موسی (1390). جامعه‏شناسی توسعه: از اقتصاد تا فرهنگ، تهران: انتشارات سمت.
  • فیض‏آبادی، یاسر؛ ملکی، فاطمه (1394). بررسی و مقایسة توسعه‏یافتگی مناطق روستایی استان‏های ایران، پژوهش‏های رشد و توسعة اقتصاد روستایی و کشاورزی، دورة اول، شمارة 1، صص 82-71.
  • قادری حاجت، مصطفی و همکاران (1389). تبیین نقش بازارچه‏های مرزی در امنیت و توسعة پایدار نواحی پیرامون، مطالعة موردی: بازارچه‏های مرزی استان خراسان جنوبی، ژئوپولیتیک، سال ششم، شمارة 3، صص 151-121.
  • کرسول، جان (1396). پویش کیفی و طرح پژوهش، ترجمة حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، تهران: گنج شایگان، چاپ سوم.
  • گل‏وردی، عیسی (1390). محدودیت‌ها و فرصت‌های توسعة اجتماعی-فرهنگی نواحی مرزی، رفاه و سیاست‏گذاری، سال دوم، شمارة 3، صص 43-34.
  • محمدپور، احمد (1389). روش در روش: دربارة ساخت معرفت در علوم انسانی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
  • محمودی، محمدجواد (1370). نابرابری‏های صنعتی در استان‏های مختلف ایران، تحقیقات اقتصادی، دورة پنجم، شمارة 43، صص 102-85 .
  • محمودی، علی (1381). بررسی موانع و مشکلات بازارچه‏های مرزی، مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی، شمارة 13 و 10، صص 62-53.
  • مردوخی، بایزید (1395). مروری بر علل و عوامل درونی توسعه‌نیافتگی مناطق کردنشین ایران، بازیابی‌شده در تاریخ 25 مهر 1395، ریگا کوردوستان. http://bayezmardukh.com .
  • مرکز آمار ایران (1395). نتایج آمارگیری نیروی کار- تابستان 1395، قابل دسترسی در سایت مرکز آمار ایران: amar.org.ir
  • مرکز آمار ایران (1396). طرح آمارگیری نیروی کار، قابل دسترسی در سایت مرکز آمار ایران: amar.org.ir
  • مروتی، نادر (1399).میزان توسعه‌یافتگی و تفاوت رفاه ذهنی و عینی مطالعه دو استان کردستان و سمنان، پایان نامه دکتری رفاه دانشگاه علامه طباطبایی.
  • مک‌داول، دیوید (1386). تاریخ معاصر کرد، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: نشر پانیذ.
  • نارایان، دیپا و همکاران (1390). صدای فقرا: فریاد برای تغییر (پیامدهای توسعه)، ترجمة مصطفی ازکیا و جمال رحمتی‏پور، تهران: انتشارات کیهان.
  • لوفور، هانری (1395). درآمدی بر تولید فضای هانری لوفور، گردآوری و ترجمة آیدین تراکمه، تهران: نشر تیسا.
  • ولی، عباس (1397). سکوت روژهه‏لات، نقد اقتصاد سیاسی.
  • هاروی، دیوید (1395). تاریخ مختصر نئولیبرالیسم، ترجمة محمود عبدالله‏زاده، تهران: نشر دات، چاپ دوم.
  • Aghajanian, Akbar (1983). Ethnic Inequality In Iran: An Overview. Faculty Working Papers. 13. http://digital Uncfu.edu/soci/13.
  • Asante, C.W (2012). Unraveling the health-related challenges of women in the informal economy: accounts of women in cross-border trading in Accra, Ghana. Geojournal. http://197.255.68.203/handle/123456789/2499.
  • Baratz, Morton S. Grigsby, William G (1971). Thoughts on poverty and its elimination, Journal of Social Policy 1(2): 119-134.
  • Bergmann, Christoph; Gerwin, Martin; Nüsser, Marcus & Sax, William S (2008). Living in a High Mountain Border Region: the Case of the ‘Bhotiyas’ of the Indo-Chinese Border Region. Mt. Sci. 5: 209–217.
  • Bojan, Dercan, Milka, Bubalo-Zivkovic, Milica, Solarevic, Dejan, sabic (2017). Living on the border: social indicators of life quality in Srem border region (Vojvodina, Serbia). Geographica Pannonica .Volume 21, Issue 1, 26–42 (March).
  • Carspecken, F. P. (1996). Critical Ethnography in Educational Research: A Theoretical and Practical Guide, New York: Routledge.
  • Castagno, Angelina E. (2012). What Makes Critical Ethnography “Critical”? , In Qualitative Research: An Introduction to Methods and Designs, Edited by Stephen D. Lapan, Marylnn T. Quartaroli & Frances Julia, Riemer, , San Francisco: Jossey-Bass.
  • Coughlin, Christine (2012). An ethnographic study of main events during hospitalisation: perceptions of nurses and patients, Journal of Clinical Nursing, No, 10; pp: 1-11.
  • Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2nd ed.), Thousand Oaks, CA: Sage.
  • George, Victor (1988). Wealth, Poverty and Starvation: A World Perspective. Hemel Hempstead, Hertfordshire, England: Wheatsheaf Books.
  • Hardcastle, M., Usher, K. and Holmes, C. (2006). “Carspecken’s Five Stage Qualitative Research Method: An Application to Nursing Research”, Qualitative Health Research, No 16(1): 151-161.
  • Herchner, Daria (2016). Understanding perceptions on the U.S.-Mexico border: A narrative research into the Paso Del Norte northern region's inhabitants' understanding of their region and the influence of cross-border activities. Master thesis Human Geography, Master specialization: Europe: Borders, identities and governance Radboud University Nijmegen. Nijmegen School of Management.
  • Hechter, Michael (1975). Internal Colonialism: THE CELTIC FRINGE IN BRITISH NATIONAL DEVELOPMENT, 1536-1966, University of California Press Berkeley and Los Angeles.
  • Kabeer, N (2000). Social Exclusion, Poverty and Discrimination: Towards an Analytical Framework, IDS bulletin, 31 (4).
  • Lefebvre, Henri (2009). State, Space, World. Selected Essays, Edited by Neil Brenner and Stuart Elden, Translated by Gerald Moore, Neil Brenner and Stuart Elden, university of Minnesota press.
  • Molnar, Judit (2005). Borders on the Map and In Peoples Lives, University of Misko lc.
  • Mutoni, Mehrab (2013). Informal Cross-Border Trade of Agricultural Products between Rwanda and Burundi: A case study of female and male smallholder Traders of Bugesera District, Rwanda. Vanhall Larensten University of applied sciences netherland.
  • Nkoroei, Isaac (2015). Assessing the Informal Cross Border Trade In Between Kenya and Uganda, A Research Project Submitted in Partial Fulfilment for the award of Degree of Masters of arts in international studies, at the Institute of Diplomacy and international studies, The University of Nairobi.
  • Sikder, Mohammad Jalal Uddin & Sarkar, Buran Kumar (2005). Livelihoods and informal trade at the Bangladesh Border. In Inter-Asia cultural studies, vol. 6. Is. 3, pp: 432-445.
  • Spicker, Paul (2015). Definitions of Poverty: twelve clusters of meanings. In http://rszarf.ips.uw.edu.pl.
  • Thomas, J., (1993). Doing Critical Ethnography, Newbury Park: SAGE Publications.
  • UNDP (2014). Human development report. N.Y: oxford university press.
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 12، شماره 1
بهار و تابستان 1399
شهریور 1399
صفحه 153-185

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار