ارتباط فضاهای سکونتی با ابعاد سبک زندگی (بررسی تطبیقی دو محلهِ سنتی و معاصر شهر تبریز)

نویسندگان

1 دانشیار معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشجوی دکتری معماری اسلامی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

3 استادیار معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

هدف این تحقیق، بررسی ارتباط فضاهای سکونتی با ابعاد سبکِ زندگی ساکنان است. از بعد نظری، یکی از موارد تأثیرگذار بر سبک زندگی در میان ساکنان فضاهای سکونتی، قابلیت‌هایی است که محیط در اختیار انسان قرار می‌دهد. با واکاویِ ابعاد مختلف سبک زندگی و قابلیت‌های مکانی تأثیرگذار، ارتباط میان مؤلفه‌های مکان و ابعاد سبک زندگی در محله‌های سنتی و معاصر در راستای اعتبارسنجی الگوی نظری تحقیق در شهر تبریز بررسی شد. تعداد جامعۀ آماری، 200 نفر از ساکنان هر محله است که به روش تحلیل عامل تأییدی به بررسی تأثیرگذاری فضاهای سکونتی بر ابعاد سبک زندگی پرداخته شد. مهم‌ترین یافته‌های تحقیق این است که قابلیت‌های فضاهای سکونتی می‌توانند بر ابعاد مختلف سبک زندگی تأثیرگذار باشند. آزمون مطالعات نظری در محله‌های سنتی و معاصر حاکی از این است که در محلۀ سنتی، قابلیت فیزیکی در سطح محله و قابلیت نمادین در سطح خانه، بیشترین تأثیر را بر رشد ابعاد سبک زندگی داشته‌اند. در خصوص ابعاد سبک زندگی در سطح محله، بُعد تعامل، تحت تأثیر قابلیت فیزیکی و در سطح خانه، بُعد تعامل، تحت تأثیر قابلیت نمادین، تأثیرپذیری بیشتری داشته‌اند. در محلۀ معاصر، قابلیت اجتماعی در سطح محله و قابلیت نمادین در سطح خانه، حداکثر تأثیر را بر تقویت ابعاد سبک زندگی داشته‌اند. در خصوص ابعاد سبک زندگی در سطح محله، بُعد وحدت، تحت تأثیر قابلیت اجتماعی و در سطح خانه، بُعد وحدت، تحت تأثیر قابلیت نمادین، تأثیرپذیری بیشتری داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relationship between Residential Environments and Lifestyle Dimensions (A Comparative Study of a Traditional and a Contemporary Neighborhood in Tabriz, Iran)

نویسندگان [English]

  • minoo Gharehbeiglu 1
  • mahtab hashemi aghajeri 2
  • hamed beyti 3
1 Associate Professor of Architecture, Islamic art university of Tabriz
2 PhD Student of Islamic Architecture, Islamic art university of Tabriz
3 Assistant Professor of Architecture, Islamic art university of Tabriz
چکیده [English]

The aim of this study is to investigate the relationship between residential environments and the residents’ lifestyle dimensions. Theoretical studies suggest that the capabilities of residential environments can affect different aspects of lifestyle. To validate the theoretical model of the study, a traditional and a contemporary neighborhood in Tabriz were selected. The statistical population for each neighborhood was determined to be 200 residents. A confirmatory factor analysis was used to evaluate the impact of residential environments on lifestyle dimensions. The results of our theoretical tests on a traditional and a contemporary neighborhood suggested that in the traditional neighborhood, the physical capability at the neighborhood level and the symbolic capability at the home level had the highest impact on the development of lifestyle dimensions. In terms of lifestyle dimensions, at the neighborhood level, the interaction dimension was affected the most by the physical capability, whereas at the home level, the interaction dimension was affected the most by the symbolic capability. In contrast, in the contemporary neighborhood, the social capability at the neighborhood and the symbolic capability at the home level had the highest impact on the improvement of lifestyle dimensions. In terms of lifestyle dimensions, at the neighborhood level, the unity dimension was affected the most by the social capability, whereas at the home level, the unity dimension was affected the most by the symbolic capability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Residential environments
  • lifestyle
  • traditional neighborhoods
  • contemporary neighborhoods
  • Tabriz city
ابراهیمی، غلامرضا؛ سلطان‌زاده، حسین و کرامتی، غزال (1396). بازتاب فرهنگ غرب در تحول سبک زندگی و معماری خانه‎های اواخر قاجار شهر همدان. باغ ‌نظر. دوره 14، شماره 47: 38-29.
اخترمحققی، مهدی (1385). سرمایه اجتماعی. مهدی اخترمحققی، تهران: چاپ اول.
آزاد، زهرا و پرتوی، پروین (1392). بررسی تطبیقی جایگاه میادین تهران در حفظ و ارتقای خاطرۀ جمعی شهروندان (نمونه موردی: میدان تجریش و میدان بهارستان)، فصلنامه مطالعات شهری، شماره چهارم: 1-12.
اصغرزاده‌یزدی، سارا (1389). اصول پیشنهادی نوشهرگرایی در برنامه‌ریزی محله‌های شهری. مسکن و محیط روستا، دوره 29، شماره 130: 50-63.
الکساندر، کریستوفر و چرمایف، سرج (1393). عرصه‌های زندگی خصوصی و زندگی جمعی. تهران: دانشگاه تهران.
ایمانی، محسن و سبزیان، مهتاب (1394). بررسی مقایسه‌ای سبک زندگی خانواده‌های شاهد و ایثارگر و خانواده‌های عادی استان لرستان. دوفصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی. سال دهم، شماره 21: 7 – 27.
باینگانی، بهمن؛ ایراندوست، فهیم و احمدی، سینا (1392). سبک زندگی از منظر جامعه‌شناسی؛ مقدمه‌ای بر شناخت و واکاوی مفهوم سبک زندگی. مهندسی فرهنگی. شماره77 : 74-56.
پارسی، حمیدرضا (1381). شناخت محتوای فضای شهری. هنرهای زیبا. شماره 11: 41-49.
جباران، محمدرضا (1394) تحلیل مفهومی سبک زندگی. قبسات. دوره 20، شماره 75: 173-187.
حائری‌مازندرانی، محمدرضا (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت: بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری. چاپ اول.
حبیبی، سیدمحسن (1381). چگونگی الگوپذیری و تجدد سازمان استخوان‌بندی محله. هنرهای زیبا. شماره 13: 32-39.
ربانی‌خوراسگانی، علی؛ صدیق‌اورعی، غلامرضا و خنده‌رو، مهدی (1388). بررسی همبستگی اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در سطح محله. علوم اجتماعی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد). دوره6، شماره 2: 119-149.
سیاف‌زاده، علیرضا؛ میره‌ای، محمد و نوده‌فراهانی، مرتضی (1391). نقش کیفیت منظر شهری در ایجاد حیات اجتماعی و هویت مکانی شهروندان (مطالعه موردی: بزرگراه نواب). مطالعات شهر ایرانی اسلامی. شماره 11 :29-39.
سیف‌الهی‌فخر، سپیده؛ لاریمیان، تایماز و معززی، مهرطهران (1392). تعیین شاخص‌های مؤثر در خلق مکان‌های امن پیاده‌مدار جهت ارتقای تعاملات اجتماعی (نمونه موردی: خیابان بهار آزادی محله خاک‌سفید تهران). انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. شماره 5: 85-95.
شریفی، احمدحسین (1391). سبک زندگی به‌عنوان شاخصی برای سطح ایمان. معرفت فرهنگی اجتماعی. سال سوم، شماره3: 62-49.
عبداللهی، مجید؛ صرافی، مظفر و توکلی‌نیا، جمیله (1389). بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محله‌های شهری ایران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. شماره72 : 83-102.
فاضلی، محمد (1382). مصرف و سبک زندگی. قم: صبح صادق، چاپ اول.
قنبران، عبدالحمید و جعفری، مرضیه (1393). بررسی عوامل مؤثر در ارتقای تعاملات اجتماعی در میان ساکنان محلۀ مسکونی، نمونه موردی: محلۀ درکه- تهران. معماری و شهرسازی ایران. شماره7 : 57-64.
کاویانی، محمد (1391). سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کرمی، اسلام و محمدحسینی، پریسا (1397). بررسی تأثیر اجتماع‌پذیری فضاهای عمومی بر پایداری اجتماعی مجتمع‌های مسکونی (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکن مهر اردبیل). مطالعات شهری. شماره 26: 43-56.
گیدنز، آنتونی (1382). تجدد و تشخیص جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان. تهران: نشر نی، چاپ دوم.
گیدنز، آنتونی (1391). تجدد و تشخیص جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ناصر موفقیان، تهران: نشر نی، چاپ هفتم.
گیدنز، آنتونی (1387). جامعه‌شناسی. منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، چاپ بیست و دوم.
مهدوی‌کنی، محمدرضا (1376). نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی. تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
نواداد، لیلا (1393). تعاملات اجتماعی در فضای شهری. کنگره بین‌المللی پایداری در معماری و شهرسازی-شهر مصدر: 3-7.
وبر، ماکس (1387). دین، قدرت، جامعه. احمد تدین، تهران: انتشارات هرمس، چاپ سوم.
Bourdieu, P (1984). Distinction, Cambridge, Mass. Harvard university press.
Brunso, K. and Grunert, G. (2004). Closing the Gap between Values and Behavior a means End Theory of Life Style. Journal of Business Research . Vol. 57, pp: 665-670.
Daneshpour , S and Charkhchian, M. (2007). Public spaces and factors affecting collective welfare. Bagh-e-Nazar Journal, 4th time, no.7 . pp: 19-28. (in persian).
Evanse ,D and Jackson, T. (2007). Towards a Sociology of Sustainable Lifestyles. University of Surrey.
Fransman, R and Timmere, A. (2017). Psychological and social factors underlying pro-environmental behaviour of residents after building retrofits in the City-zen priject. Energy procedia. No.122. pp: 1051-1056.  
Fuchino ,Y and Mizoue,T and Tokui,N and Ide,R and Fujino,Y and Yoshimura,T.(2003). Heaith-related lifestyle and mental health among inhabitants of a city in Japan. Nippon-Koshu-Eisei-Zasshi, no.50. pp: 303-313.
Loov, T and Miegel, F. (1990). The notion of lifestyle: Some theoretical consideration. The Nordicom Review of Nordic Mass Communication Research, No.1 . pp: 21-31.
Mahmoud, A, M. (2018). The impact of built environment on human behaviors. Environmental Science and Sustainable Development.
Motalebi, Gh. (1998). A Theory of Meaning in Architecture and Urban Design: An Ecological Approach, Unpublished PhD dissertation, Faculty of the Built Environment, The University of New South Wales, Sydney.
Peterson, R.A. (1983). Patterns of cultural choice .American Behavioral Scientist. Vol.26. No.4. pp:422-438.
Rapoport, A. (1969). House Form and Culture (Foundations of Cultural Georaphy Series). New Jersey: Prentice-Hall.
Stebbins, R. (1997). Lifestyle as a generic concept in ethnographic research .Quality & Quantity. No.31. pp:347-360.
Veal, A.J. (1993). The concept of lifestyle: A review. Leisure Studies. Vol.12. pp: 233-252.
Zablocki, B and Kanter, R, M. (1976). The differentiation of lifestyles .American Sociological Review. pp:269_298.