دیالکتیک مرز و توسعه: تحلیل جامعه‌شناختی دشواری‌های توسعۀ پایدار در مناطق مرزی غرب کشور

نویسنده

استادیار جامعه‌شناسی، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فرهنگیان کردستان، سنندج، ایران.

چکیده

مقاله حاضرتلاشی است کیفی برای تحلیل جامعه‌شناختی عوامل زمینه‌ساز، علی و مداخله‌گر برسازنده و نیز راهبردها و پیامدهای خواسته و ناخواسته مرتبط با پدیده و دال مرکزی مقاله یعنی "توسعۀ ناپایدار و بدقوارۀ مناطق مرزی غرب کشور". روش مقاله کیفی بوده و از فن مصاحبۀ فردی و گروهی با مرزنشینان به عنوان کنشگران اصلی، نخبگان و برخی کارگزاران محلی توسعه، برای گردآوری داده‌ها استفاده شده، برای تحلیل داده‌ها نیز، از روش نظریۀ زمینه‌ای استفاده شده است. یافته­ها نشان می­دهدکه عوامل برسازندۀ پدیدۀ "ناپایداری و بدقوارگی" توسعه در مناطق مرزی غرب کشور را می‌توان "ناپایداری معیشت مرزنشینان" د انست. کولبری و مسائل مرتبط با آن، تنها بخشی از نمود ظاهری معیشت ناپایدار مرزنشینان است. این امر در موارد دیگری نیز خود را نشان می­دهد: نرخ ترک تحصیل فرزندان، مهاجرت درون و برون‌استانی، شیوع نمونه هایی از مبادلات و معاملات تجاری ریسکی در جامعه مورد مطالعه پیامدهای مختلف شرایط ناپایدار توسعه در مناطق مرزی مورد مطالعه، مقوم یکدیگر بوده‌اند، چنانچه ناپایداری معیشت، ارتباط مستقیمی با گسترش فقر، افزایش نرخ بیکاری و اشتغال کاذب دارد و در همان حال علت، معلول و مقوم پدیدۀ توسعۀ ناپایدار و بدقواره است. مقولۀ هسته پژوهش با توجه به دیگر مقولات، تحت عنوان "توسعۀ ناپایدار و بدقواره" در مناطق مرزی غرب کشور صورت‌بندی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dialectics between Border and Development (Sociological Analysis of the Problems of Sustainable Development in the Western Border Regions of the Country)

نویسنده [English]

  • Rashid Ahmadrash
Assistant Professor of Sociology, Faculty Member of Social Sciences Department, Farhangian University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

This article is a qualitative research for the sociological analysis of the contextual, causual and interventional conditions, as well as the unwanted and unwanted consequences and strategies of the phenomenon and central core of the article, namely, "unsustainable development of the border regions of the western country." The methodology of the paper which has been used for collecting data from individual and group interviews with the border dwellers as main actors, elites and some local development agents was qualitative. For data analysis, the grounded theory method has been used. The findings show that the consequences of various factors such as the formation of the field, the initial causative factors, interfering factors and some of the strategies that make up the phenomenon of "instability and degradation" of development in the western border regions of the country can be referred to as "instable Livelihoods of the Boundaries. Coolbari and related issues are only part of the seemingly unsustainable livelihood of the Boundaries. Examples include the rate of school dropout, internal and external migration, the prevalence of forms of exchange and risk trading transactions for example; distribution and sale or assistance in the transit of narcotic drugs, changing norms related to the family system, raising divorce rates And social damages, which are manifestly contradictory to the system and normative patterns of the most traditional society - marginalization in the cities and provincial centers, and so on. In fact, the various consequences of the unstable conditions of development in the studied border regions are mutually exclusive. For example, the unsustainability of livelihoods has a direct relation with the spread of poverty, rising unemployment, and false employment, and at the same time it is the cause and effect of the phenomenon of unsustainable development. The core of the research is formulated in relation to other issues under the title "unsustainabl and out- shaped development" in the western border regions of the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Border
  • Informal Trade
  • Life Experiences of Border Habitat
  • Unsustainable Development
ابراهیم‌پور، صدیقه (1389). رتبه‌بندی استان‌های ایران بر اساس شاخص‌های توسعۀ انسانی در سال‌های 1375 و 1385، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد، علوم اجتماعی، گروه جامعه‌شناسی.
احمدرش، رشید (1391). تحلیل جامعه‌شناختی پیامدهای ورود عناصر مدرن به کردستان، تز دکترای جامعه‌شناسی توسعه دانشگاه تهران به راهنمایی: دکتر مصطفی ازکیا و دکتر موسی عنبری، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
ارزیابی مبادلات مرزی در اقتصاد کشور (1380). وزارت بازرگانی، معاونت بازرگانی خارجی.
ازکیا، مصطفی؛ ایمانی جاجرمی، حسین؛ فرضی زاده میاندهی، زهرا (1384). روش‌های کاربردی تحقیق: کاربرد نظریه بنیانی. نشر کیهان.
ازکیا، مصطفی(1365). جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی روستایی. تهران، اطلاعات.
ازکیا، مصطفی (1377). جامعه‌شناسی توسعه. تهران، کلمه.
اسلامی، سیف‌الله (1391). تعیین و محاسبه درجه توسعه‌یافتگی استان‌های کشور طی دو مقطع (1385-1375). مجله اقتصادی بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره 1، صص 68-41
افتخاری، اصغر (1381). ساختار و تأویل امنیت. فصل­نامه مطالعات راهبردی. سال پنجم، شماره 1. صص 23- 37.
 افتخاری، رکن الدین و همکاران (1387). ارزیابی اثرات اقتصادی بازارچه­های مرزی بازتاب‌های توسعه مناطق مرزی، مطالعه موردی: بازارچه مرزی شیخ صالح شهرستان ثلاث باباجانی (استان کرمانشاه). ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره 2.صص 43- 52.
امانپور، سعید؛ سوران منوچهری؛ مهنار اکبری و زهرا عباسی (1394). تحلیلی بر تأثیرات حذف قاچاق کالا بر تغییرات سطح کیفیت زندگی روستاییان (مطالعه موردی: روستاهای مرزی شهرستان مریوان)، فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، دوره 24، شماره 96 صص،17-29.
امین‌زاده، فتاح (1390). صد سال تاریخ اقتصاد بانه، نشر آنا.
آیین‌نامه اجرایی بازارچه­های مرزی (1371). اداره کل مقررات صادرات و واردات وزارت بازرگانی کشور.
باینگانی، بهمن (1393). مطالعه جامعه‌شناختی تغییرات اقتصادی و پیامدهای فرهنگی در مناطق کردنشین (اتنوگرافی انتقادی بازار مرزی بانه). دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، رشته جامعه‌شناسی، پایان‌نامه برای دریافت درجه دکتری.
 تودارو، مایکل (1378). توسعۀ اقتصادی در جهان سوم. تهران: انتشارات سازمان برنامه‌ و بودجه.
چلبی، مسعود (1375). جامعه‌شناسی نظم. تهران: نشر نی.
خاکپور، براتعلی و مسعود داوری (1394). سنجش میزان توسعه اقتصادی استان‌های کشور و شناخت جایگـاه خراسـان رضوی با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای. فصلنامه علمی- پژوهشی خراسان بزرگ، سال پنجم، شماره 16
دلپسند، کامل و همکاران (1397). بررسی جامعه‌شناختی زیست جهانی اجتماعی کولبران مرزی. مجموعه مقالات همایش ملی جامعه‌شناسی مرز: سیاست‌های توسعه و حیات اجتماعی مرزنشینان. دانشگاه کردستان، صص، 56-61.
دل‌پسند، کامیل (1396) توسعه محلی و کارگزاران تغییر. رساله دکترای جامعه‌شناسی توسعه دانشگاه تهران، به راهنمایی دکتر تقی ازاد ارمکی.
دنیای اقتصاد، (1396). شماره دهم اسفند.
ذکائی، محمد سعید (1386). جامعه‌شناسی جوانان ایران. تهران، انتشارات آگاه. چاپ اول
ذکایی، محمد سعید و آرام نوری (1394). زندگی در مناطق مرزی: مطالعه پدیدار شناختی مرزنشینان شهر نوسود. جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره 4، صص 151-11
ذکایی، محمد سعید و نوری، آرام (1394). زندگی در مناطق مرزی، مطالعه پدیدار شناختی مرزنشینان شهر نوسود. جامعهپژوهی فرهنگی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره چهارم، زمستان، صص 151-119.
 ذکی، پاشالو؛ یاشار، احمد (1393). «بررسی کاربرد بازارچه‌های مرزی آذربایجان غربی». همایش ملی مرزنشینی، توسعۀ پایدار و فرصت‌های سرمایه‌گذاری. پارس‌آباد مغان.
زرقانی، سید هادی (1391). تحلیلی سیاسی فضایی بازارچه‌های مرزی در اقتصاد ایران (نمونه موردی بازارچه مرزی باشماق مریوان). فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره شانزدهم، شماره یک، صص 23-2.
شرافت، سجاد و یاری، مجید (1391). نقش بازارچه­های مرزی در توسعه روستایی مناطق مرزی (مورد مطالعه: بازارچه مرزی مهران). همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت: چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
ضرابی، اصغر و احمد شاهیوندی (1389). تحلیلی بر پراکندگی شاخص‌های توسعۀ اقتصادی در استان‌های ایران، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره 21، شماره 2، صص 32-17.
ضرابی، اصغر و احمد شاهیوندی (1389). تحلیلی بر پراکندگی شاخص‌های توسعۀ اقتصادی در استان‌های ایران، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره 21، شماره 2، صص 32-17.
طالب، مهدی و عنبری موسی (1385). دلایل ناکامی نظام برنامه­ریزی توسعه در ایران عصر پهلوی دوم. نامه علوم اجتماعی، شماره پیاپی 27،43-47.
طحاری مهرجردی، محمد حسین و همکاران (1390). رتبه‌بندی استان‌های کشور جمهوری اسلامی ایران از لحاظ دسترسی به شاخص‌های بخش بهداشت و درمان. نشریه مدیریت اطلاعات سلامت، دوره 9، شماره 3، صص 369-356.
طحاری مهرجردی، محمد حسین و همکاران (1390). رتبه‌بندی استان‌های کشور جمهوری اسلامی ایران از لحاظ دسترسی به شاخص‌های بخش بهداشت و درمان. نشریه مدیریت اطلاعات سلامت، دوره 9، شماره 3، صص 369-356.
عندلیب علیرضا (1380). نظریه‌های پایه و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
 عندلیب، علیرضا و مطوف، شریف (1388). توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران. باغ نظر، شماره 12.
فلیک، اوه (1392). درآمدی بر روش تحقیق کیفی. تهران، نشر نی
فیض‏آبادی، یاسر و فاطمه ملکی (1394). بررسی و مقایسه توسعه‏یافتگی مناطق روستایی استان‏های ایران، فصلنامه پژوهش‏های رشد و توسعه اقتصاد روستایی و کشاورزی، دوره اول، شماره اول، صص 82-71.
گل وردی، عیسی (1390). محدودیت‌ها و فرصت‌های توسعۀ اجتماعی- فرهنگی نواحی مرزی، فصلنامه رفاه و سیاست‌گذاری، سال دوم، شماره سوم، صص، 34-43.
محمودی، علی (1381). بررسی موانع و مشکلات بازارچه­های مرزی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، شماره 13 و 10.
مراتب، مریم (1384). نگاهی به منطقه آزاد ارس. استانداری آذربایجان غربی.
مردوخی، بایزید (1395). مروری بر علل و عوامل درونی توسعه‌نیافتگی مناطق کردنشین ایران؛ http://bayezmardukh.com
 
مرکز آمار ایران، اطلاعات سرشماری 1395 و 1390، بخش اقتصادی- اجتماعی، سایت مرکز آمار ایران
موسوی، میرنجف (1388). تحلیل کارکرد مرز برساختار فضایی شهرهای مرزی استان آذربایجان غربی. پایان‌نامه دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
هدایت، عثمان (1397). تجربه کولبران مرزنشین و سیاست‌های گمرکی، مورد مطالعه، کولبران شهرستان مریوان. مجموعه مقالات همایش ملی جامعه‌شناسی مرز: سیاست‌های توسعه و حیات اجتماعی مرزنشینان. دانشگاه کردستان.
وبلن، تورستاین (1383). نظریه طبقه مرفه. ترجمه: فرهنگ ارشاد، تهران، نشر نی.
یزدانی، محمد حسن و فرامرز منتظر (1396). بررسی شاخص‌های بهداشتی و درمانی استان‌ها و مناطق ده‌گانه کشور ایران. مجله بهداشت و توسعه، سال ششم، شماره 4.
 
 
 
Asente, CW (2012). Unraveling the health- related challenges of women in the informal economy: accounts of women in cross- border trading in Accra, Ghana, Geojournal.
Chandoevwit, worawan, (2004). Thailand’s cross border economy, a case study of sakaeoand chiangrai; Thailand development resources institute.
Darlington, Y. and Scott, D. (2002). Qualitative Research in Practice Stories from the Field. Singapore, South Wind Productions.
Hadder, H. (2003). Urbanisation and Regional Development, Maruzen, Planning: Mixing data,experts and Gis p, 3.
Hassmanns, R. (2004).Measuring the informal economy: From employment in the informal, sector to informal employment. ILO Geneva, Working paper (53).
Jones, Phillip N.; Wild, Trevor (1994). “Opening the Frontier: Recent Spatial Impacts in the Former Inner- German Border Zone”. Regional Studies, Vol. 28, No. 3: 259-273.
Kratke,S. (1998) Regional integration or fragmentation? The German-Polish border region in a new Euorope, regional studies, Vol, 33.7.
Leeboupao, Leeber, Phonesaly Souksavath, Phetsamone Sone, Souphith Darachanthara, Vanthana Norintha (2004). Lao PDR Cross Border Economy, Case Study In Dansavanh, Savannakhet, and Houaysai/ Tonpheung, Lao PDR, National Economic Research Institute. 44-59
Moseley, Malcolm j, (2002). local rural development principles and practice. university of Gloucestershire.
Pál, Ágnes, (2011). New results of cross border cooperation: The impact of border zones location on spatial feature of SZEGED’S trade. The Department of Social Geography and Regional Development Planning Humanitarian Policy Group Overseas Development Institute 111 Westminster Bridge Road London of the University of Debrecen & Institute for Euroregional Studies.
Phangaphanga, Clement. (2007). Integrating Rural Development and Export Trade. Government of Malawi, Ministry of Industry, Trade and Private Sector Development.
Pugliese patriza (2001). organic farming and sustainable rural development, a manifested and promising governance in sociological rural. European society for rural sociology. vol. 41.
Schneider, Friedrich (2005). Shadow Economies Around the World: What Do We Really Know? European Journal of Political Economy, Vol. 21
Streeten, Elsevier (1997). The special Problems of Small countries. World Development,
Stryjakwics, T. (2008). The changing role of border zones in the transferring economic of East- central Europe: The case of Poland, Geogoiurnal, vol, 44, No.3.
Woodhan, Joma than, M. (1993). Ornament and Industry Design. In Industrial Design reflection of acentury. edited by Jocely de Moblet, Flammarim. Apci, Paris.