رویکرد دولت‌مدار به بازآفرینی شهری و اعیانی‌سازی وابسته: تحلیل عملکرد ذینفعان کلیدی در نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر در مشهد

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. خراسان رضوی. ایران

2 دانشیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. خراسان رضوی. ایران.

3 استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. خراسان رضوی. ایران

چکیده

اعیانی‌سازی فرایندی مشتمل بر ارتقای دارایی‌های تنزل‌یافته یا فرسودۀ شهری توسط طبقه متوسط یا عاملان ثروتمند است. این فرایند به شکل نیرومندی درون جغرافیای شهری سرمایه‌داری جریان دارد و بازتاب‌دهندۀ تعارض گروه‎های ذینفع شهری است. هدف نوشتار حاضر ارائۀ تصویر و تحلیلی داده­بنیاد از شرایط و فرایندهای حاکم بر تجربۀ اعیانی‌سازی در یکی از نمونه‌های بحث‌برانگیز آن در ایران یعنی بافت پیرامونی حرم مطهر در شهر مشهد ‎است. بر این اساس با 26 مشارکت‌کننده که به صورت هدفمند از میان مطلعین این فرایند انتخاب شده‌اند، مصاحبه عمیق به عمل آمده است. با منطق نظریۀ داده‌بنیاد، متن داده‌ها (مصاحبه‌ها) بازاندیشی شده و معانی حاصل از تجربۀ اعیانی‌سازی بافت فرسودۀ پیرامون حرم مطهر شامل شش محور زیر بازیابی و صورت‎بندی شده است: شرایط زمینه‌ای اعیانی‎سازی نظیر کالایی‌شدن فزایندۀ فضای شهری، مداخلات دلخواهانۀ بخش دولتی در مسکن و زمین شهری؛ شرایط علی از قبیل انحصار شبه‌دولتی در روند خصوصی‌سازی، کمبود بودجۀ عمومی و محدودیت قدرت مانور دولت؛ شرایط مداخله‌ای مانند پیچیدگی فزایندۀ کسب ‌وکارهای کلان‌شهری، الگوی جذب و نگهداشت سرمایه‌گذاری خارجی؛ شرایط راهبردی از جمله برهم‌خوردگی قواعد بازار آزاد از سوی ذینفعان دولتی و شبه‌دولتی، جستجوی منفعت از قِبَل عرضه و تقاضای رانت و شرایط پیامدی اعیانی‎سازی همچون رانده‌شدگی ذینفعان متقدم از فرایند بازآفرینی شهر و تضعیف بنیان‌های اقتصادی اجتماعی ساختارهای مردم‌سالارانه. حاصل انتزاع نهایی از معناکاوی متن (مصاحبه‌ها) این است که تجربۀ اعیانی‎سازی بافت فرسوده حرم رضوی، نوعی «رویکرد دولت‌مدار به بازآفرینی شهری و اعیانی‌سازی وابسته» است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The government-oriented approach to urban regeneration and dependent gentrification: performance analysis of key stakeholders in the renovation of the fabric surrounding the Holy Shrine in Mashhad

نویسندگان [English]

  • Azam Abachi 1
  • Ali Yousofi 2
  • Mehdi Kermani 3
1 PhD Student of Faculty of Literature and Humanities Ferdowsi University of Mashhad
2 Associate Professor Faculty of Literature and Humanities Ferdowsi University of Mashhad
3 Assistant Professor; Faculty of Literature and Human Sciences Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

Gentrification is defined as the promotion of degraded or old assets of the middle or high class of the society. This process operates in a powerful manner within the urban geography of capitalism and represents the conflict between various urban stakeholder groups. The purpose of this study was to provide an analysis of the conditions and processes governing the gentrification process in one of its controversial examples in Iran, i.e.  the old fabric surrounding the Holy Shrine in Mashhad. Based on this, a series of deep interviews with 26 participants who were knowledgeable in this issue was conducted. Through grounded theory, the data (interviews) were analyzed. The factors underlying the gentrification process of the decayed urban fabric surrounding the Shrine were explored as follows : Underlying conditions such as the increasing commodification of the urban atmosphere, arbitrary governmental interventions in housing...; Causative conditions such as pseudo-governmental monopoly in the process of privatization, the lack of public funding and the constraints on governments, ...; interventional conditions such as the increasing complexity of metropolitan entrepreneurship; the pattern of attracting and retaining foreign investment,...; Strategic conditions, including the violation of free marketing rules by governmental and pseudo-governmental stakeholders, gaining profit through supplying and demanding rents..., and the consequences of gentrification such as the rejection of early urban stakeholders and the undermining of the socio-economic foundations of democratic structures. To sum up, the gentrification process of the old fabric of the Razavi Shrine is a kind of "government-oriented approach to urban regeneration with a dependent gentrification nature"

کلیدواژه‌ها [English]

  • dependent gentrification
  • urban regeneration
  • urban stakeholders

مراجع

اجزاء شکوهی، محمد، رهنما، محمدرحیم، پورعماد، مژگان، خاکپور، براتعلی (1394)مطالعه محور شیرازی به عنوان یک مفصل شهری در دسترسی به بخش مرکزی مشهد، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال ششم، شماره بیست و سوم،133-154.
احمدی زبرجد، شایسته (1395) طرح جامع سه‌بعدی توسعه میان‌افزا در بخشی از محله پامنارکاشان با هدف کاهش اثرت نامطلوب تجدید حیات مبتنی بر مسکن به شیوه اعیانی‌سازی در بافت تاریخی کاشان، رساله برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده معماری و شهرسازی.
بحرینی، حسین، ایزدی، محمد سعید، مفیدی، مهرانوش (1393) رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار)، فصلنامه مطالعات شهری، شماره نهم، 17-30.
براتی، جواد، رسول‌زاده، مریم (1397) رتبه‌بندی پروژه‌های سرمایه‌گذاری ساخت‌وساز شهر مشهد و بررسی مشکلات آنان به ویژه بافت فرسوده اطراف حرم مطهر (به کمک روش خاکستری)، مطالعات اقتصادیِ کاربردی ایران، سال هفتم، شماره 62،29-50.
رنجبر، هادی، حقدوست، علی‌اکبر، صلصالی، مهوش، خوشدل، علیرضا، سلیمانی، محمدعلی، بهرامی، نسیم (1391) نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی: راهنمایی برای شروع، دانشگاه علوم پزشکی ارتش، سال دهم، شماره 3، 238 – 250.
ساسن، سسکیا (1393) جهانشهر‎ها نیویورک لندن توکیو، ترجمه مهدی داوودی، تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
سرخیلی، الناز؛ رفیعیان، مجتبی و تقوایی، علی‌اکبر (1395)، بررسی الگوی مدیریت ذینفعان و ذینفوذان در ابرپروژه های شهر مشهد، جغرافیا و توسعه، شماره 45، 141-157.
سوندرز، پیتر (1393) نظریه اجتماعی و مسئله شهری، ترجمه: محمود شارع‌پور، تهران: تیسا.
شهرداری مشهد (1396)، گزیده شاخص‌های جمعیتی شهر مشهد، معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی، کد گزارش: 085-0304-S96.
فرهادیان، امیر، ناجی میدانی، علی‌اکبر، هاروتیانیان، هاروتیان (1394) مدل‌سازی روابط بین شاخص‌های شناسایی بافت‌های فرسوده شهری و شاخص‌های توسعه پایدار در اطراف امام رضا (ع)، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، دوره (5)، شماره (15)،33-48.
گرین، بورنز و شایر، گلاستر (1395) شهر خلاق، ترجمه محمود عبدالله‌زاده، نهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
 
 
Bernt, M. (2012). The ‘double movements’ of neighborhood change: Gentrification and public policy in Harlem and Prenzlauer Berg. Urban Studies, 49(14), pp. 3045–3062.
Boussaa, Djamel (2017). Urban Regeneration and the Search for Identity in Historic Cities. Sustainability, 10, 48.
Crookes, Lee (2011). The making of space and the losing of place: a critical geography of gentrification-by-bulldozer in the north of England. PhD Thesis: University of Sheffield.
Davidson, M. and Lees, L (2005). New-build gentrification and London's riverside renaissance. Environment and Planning A, 37: 1165-1190.
Davidson, Mark (2012). The impossibility of gentrification and social mixing, in: G. Bridge, T. Butler & L. Lees Mixed Communities. Gentrification by Stealth?, pp. 233–250.
García-Hernández, María, Calle-Vaquero,Manuel de la and Yubero Cultural, Claudia (2017). Heritage and Urban Tourism: Historic City Centres under Pressure, Sustainability.
Harris, A. (2008). From London to Mumbai and back again: Gentrification and public policy in comparative perspective'. Urban Studies, 45(12): 2407-2428.
Hwang, Jackelyn I-hwei (2015). Gentrification, Race, and Immigration in the Changing American City. Doctoral dissertation, Harvard University. Graduate School of Arts & Sciences.
Kallin Hamish Louis (2015). Gentrification and the state of uneven development on Edinburgh's periphery. Edinburgh Research Archive.
Keddie, Jamie (2014). A Negotiating urban change in gentrifying London:Experiences of long-term residents and early gentrifiers in Bermondsey. London, London School of Economics and Political Science.
Kim, Kirl (2006). Housing Redevelopment and Neighborhood Change as a Gentrification Process in Seoul, Korea: A Case Study of the Wolgok-4 Dong Redevelopment District. Florida State University Libraries.
Koerber,Amy, McMichael,Lonie (2008). Qualitative Sampling Methods A Primer for Technical Communicators. Journal of Business and Technical Communication, Volume 22 Number 4,454-473.
Smith, Neil (2002). New Globalism, New Urbanism: Gentrification as Global Urban Strategy, Antipode. A radical jurnal of geography Volume34, Issue3, Pages 427-450
Teddlie,Charles, Yu,Fen (2007). Mixed Methods Sampling A Typology With Examples, Journal of Mixed. Methods Research, Volume 1,N 1,77-100.
Willig, Carla; (2013). Introducing Qualitative Research in Psychology. McGraw-Hill International, Third Edition, and Berkshire.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار