ارزشیابی اثربخشی طرح توانبخشی مبتنی بر اجتماع در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان بیرجند

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گرگان، استان گرگان

2 دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

چکیده

این تحقیق با هدف ارزشیابی اثربخشی طرح توانبخشی مبتنی بر اجتماع، در توانمندسازی زنان روستایی دارای معلولیت شهرستان بیرجند خراسان جنوبی انجام گرفت. این مطالعه توصیفی به روش پیمایشی انجام شد. جامعۀ آماری تحقیق (591 نفر) دربرگیرندۀ تمام زنان روستایی دارای معلولیت تحت پوشش برنامۀ توانبخشی مبتنی بر اجتماع، در شهرستان بیرجند بود. طبق فرمول کوکران، حجم نمونه 204 نفر تعیین شد. گزینش نمونه‌ها به روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای انجام شد. روایی صوری و محتوایی ابزار تحقیق (پرسشنامۀ محقق‌ساخته) بر اساس نظر گروهی از خبرگان تأمین و پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ بین 72/0 تا 98/0 تأیید شد. طبق یافته‌های تحقیق، 13 درصد پاسخگویان اثربخشی طرح را خیلی زیاد، 5/10 درصد در حد زیاد، 12 درصد در حد متوسط، 41 درصد در حد کم و 5/23 درصد در حد خیلی کم ارزیابی کرده‌اند. نتایج آزمون‌های مقایسه نشان داد پاسخگویانی که در کلاس‌های آموزشی شرکت کرده‌اند، پاسخگویانی که در گروه معلولیت شنوایی و گویایی قرار دارند و پاسخگویانی که از تجهیزات توانمندسازی سمعک استفاده می‌کنند، اثربخشی طرح را بیشتر ارزیابی کرده‌­اند. تحلیل عاملی عوامل مؤثر بر اثربخشی توانبخشی مبتنی بر اجتماع به استخراج سه عامل تأثیرگذار با عنوان رویکرد نیازمحور توانبخشی مبتنی بر اجتماع، حمایت اجتماعی از توانبخشی مبتنی بر اجتماع، انسجام و همکاری نهادی در اجرای برنامۀ توانبخشی مبتنی بر اجتماع منجر شد. در مجموع این سه عامل 33/78 درصد از کل واریانس عوامل مؤثر بر اثربخشی برنامۀ توانبخشی مبتنی بر اجتماع را تبیین کردند. ضریب همبستگی نشان داد ارزیابی پاسخگویان از اثربخشی برنامۀ توانبخشی مبتنی بر اجتماع با رضایت از زندگی، برخورداری از مهارت، تحصیلات، رویکرد نیازمحور و همکاری و انسجام نهادی برنامه و میزان درآمد و حمایت اجتماعی از برنامه به عنوان متغیرهای مستقل مثبت و معنادار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness Evaluation of Community-based Rehabilitation Program in Empowerment of Rural Women in Birjand Counry

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sharif Sharifzadeh 1
  • Hossein Khandan 2
  • Gholamhossein Abdollahzadeh 1
1 Associate Professor, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan University, Gorgan, Iran
2 Dept. of Agricultural Extension and Education, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
چکیده [English]

This research was aimed to evaluate the effectiveness of the CBR in empowerment of rural women with disabilities in Birjand County, South Khorasan Province. This descriptive research was done using survey method. The statistical population of this research included all rural women with disabilities which covered by CBR in Birjand County (N=591). According to Cochran formula, sample size was determined (n=204). The respondent was selected by multi-stage sampling technique. Content and formal validity of the researcher-made questionnaire as research tool was approved by an expert panel. Its reliability was confirmed by calculated Cronbach’s alpha coefficient (between 0.72 and 0.98). According to research findings, 18.10% of the respondents have assessed the effectiveness of the CBR very high and high. Also, 5.10, 12, 41 and 5/23% of the respondents have assessed the effectiveness of the CBR, moderate, low and very low, respectively. Results of compare means tests revealed a significant difference between respondents in terms of effectiveness assessment of the CBR: the respondents who have received training services, the respondents who used hearing aids, and the respondents with hearing and speech disabilities assessed the CBR more effective. Factor analysis of the influencing factors on effectiveness of the CBR was led to extract three factors, including: need-based approach of CBR, social supporting of CBR and institutional coordination and cohesion. These factors explained 78/33 percent of total variance of influencing factors on effectiveness of the CBR. Pearson’s correlation coefficient revealed a significant positive correlation between assessment of CBR effectiveness and life satisfaction, skills, education, need-based approach of CBR, institutional coordination and cohesion of the CBR, income and social support to the CBR as independent variables.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Disabled Rural Women
  • Community-based Rehabilitation
  • Empowerment
  • Effectiveness Evaluation
  • Birjand County

مراجع

 آملی، ا. (1392). توانبخشی مبتنی بر جامعه. فصلنامه پیک توانا، شماره 4، ص: 22-24.
افکار، ا. نصیری‌پور، ا. طبیبی، س. ج. کمالی، م. فرمان‌بر، ر. و کاظم‌نژاد لیلی، ا. (1393). مقایسه توانایی معلولان قبل و بعد از اجرای برنامۀ توانبخشی مبتنی بر جامعه. مجله پرستاری و مامایی جامع‌نگر، سال 24، شماره 74، صص: 65-81.
 ایروانی، م. حاتمی زاده، ن. فتوحی، ا. و حسین زاده، س. (1390). مقایسه اثر دو روش جدید و رایج (آموزش در خانواده برنامۀ توانبخشی مبتنی بر جامعه) بر آگاهی، مهارت و نگرش کارکنان محلی توانبخشی. مجله توانبخشی، دوره 12، شماره 3، صص: 44-52.
ایوبی آواز کریم، هاشمی امید، کرمی سامان، رصافیانی مهدی، حاتمی رقیه (1397). مقایسه سلامت عمومی و افسردگی افراد تحت پوشش برنامۀ توانبخشی مبتنی بر جامعه (CBR) با افراد غیر تحت پوشش. فصلنامه علمی پژوهشی توانبخشی. ۱۹ (۱): ۵۴-۶۳
بختیاری، م. صالحی، م. زایری، ف. یاوری، پ. دل‌پیشه، ع. مباشری، ف. و کریملو، م. (1391). مقایسه کیفیت زندگی معلولان جسمی- حرکتی با افراد سالم با استفاده از پرسشنامه WHOQOL 100. مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، دوره 8، شماره 2، صص: 65-72.
حاتمی­زاده،‌ ن. امین­زاده، ا. میرخانی، م. و کاظم­نژاد، ا. (1383). بررسی میزان موفقیت ارائه خدمت (آموزش در خانواده) طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه به خانواده‌های افراد مبتلا به معلولیت جسمی و حرکتی. مجله توانبخشی، دوره 5، شماره 3، صص: 37-44.
خانجانی، م. س. حاتمی زاده، ن. حسینی، م. ع. رهگذر، م. و ارجمند، م. (1388). بررسی تأثیر نحوه مراقبت از کودکان مغزی بر کیفیت زندگی مراقبین خانوادگی. ماهنامه پژوهشی توانبخشی، دوره 10، شماره 3، صص: 15-32.
خدایاریان، م. واعظی، ع.ا. جلال‌پور، ص. جلال‌پور، ط. و حاجی حسینی، ح. (1393). بررسی کیفیت زندگی معلولان ضایعات نخاعی شهر یزد. مجله علوم مراقبتی نظامی، سال اول، شماره 2، صص: 88-98.
داورمنش، ع. و براتی سده، ف. (1385). مقدمه‌ای بر اصول توانبخشی معلولان. تهران: نشر رشد. 
رضایی لویه، ح. ا. دالوندی، ا. حسینی، م. ع. و رهگذر، م. (1388). تأثیر آموزش خود مراقبتی بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی. ماهنامه پژوهشی توانبخشی، دوره 10، شماره 2، صص: 38-46.
ستاری، ب. امیدوار، خ. و یعقوبی و. (1383). سنجش نگرش خانواده‌های روستایی دارای معلول به معلولان در مناطق اجرا شده و نشده طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه. گزارش طرح تحقیقاتی سازمان بهزیستی استان اردبیل. صص 29-39.
سلامتی، پ. ابوالحسنی، ف. شریعتی، ب. و کمالی، م. (1385). آموزش در خانواده، راهبرد اصلی توانبخشی مبتنی بر جامعه در ایران. مجله توانبخشی، دوره 7، شماره 3، صص: 20-25.
شاهنده، ه. وامقی، ر. حاتمی‌زاده، ن و کاظم‌نژاد، ا. (1383). کیفیت زندگی افراد مبتلا به ضایعات نخاعی. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی. سال 3، شماره 3. صص: 1-9.
شریفیان ثانی، م. سجادی، ح. طلوعی، ف. و کاظم‌نژاد، ا. (1385). دختران و زنان دچار معلولیت جسمی- حرکتی: نیازها و مشکلات. مجله توانبخشی، دوره 7، شماره 2، صص: 41-48.
شیانی، م. و زارع، ح. (1391) بررسی تأثیر برنامه‌های توانبخشی مبتنی بر جامعه بر میزان کیفیت زندگی سالمندان کهریزک: یک مطالعه مورد-شاهدی. فصلنامه اخلاق زیستی، سال 2، شماره 5، صص: 2-25.
صفری‌شالی، ر. (1387). عوامل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با میزان مشارکت زنان روستایی در امور و مسائل خانوادگی و اجتماعی. مجله زن در توسعۀ و سیاست، دوره 6، شماره 1، صص: 137-159.
عظیمی، ر. محمدی، ف. حسینی، م. ع. و فرضی، م. (1392). تأثیر توانبخشی مبتنی بر منزل بر کیفیت زندگی بیماران سکته مغزی و فشار مراقبتی مراقبین خانوادگی آنان. فصلنامه مراقبت مبتنی بر شواهد. دوره 3، شماره 6، صص: 77-85.
فرامرزی، سالار، همایی رضا، ایزدی راضیه (۱۳۹۰). اثربخشی آموزش گروهی شناختی- رفتاری مهار تهای زندگی بر سلامت روانی زنان دارای همسر معلول. رفاه اجتماعی: ۱۱ (۴۰): ۲۱۷-۲۳۵
فروزان، س. و بیگلریان، ا. (1382) زنان سرپرست خانوار: فرصت‌ها و چالش‌ها، فصلنامه پژوهش زنان، دوره 1، شماره 5، صص: 36-42.
قاسمی برقی، ر. حسن‌زاده، غ. جوادی، م. اسدی، م. بیات، ب. ساعی‌پور، ن. و چوبینه، ح. (1390). بررسی نظرات معلولان وخانواده‌ آن‌ها در خصوص معلولیت در شهر‌های قزوین و کرج. مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره 5، شماره 2، صص: 71-77.
کرباسی، س. م. دواتگران، ک. (1390). کنوانسیون بین‌المللی حقوق معلولان و قانون جامع حمایت از حقوق معلولان. انتشارات اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بهزیستی کشور. ص: 143.
کمالی، م. (1383). بررسی توانبخشی مبتنی بر جامعه در ایران. پروژه تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی تهران.
محمدی‌مقدم، م. مبارکی، ح. کمالی، م. و اسماعیلی، ع. (1391). بررسی تأثیر برنامۀ توانبخشی مبتنی بر جامعه بر کیفیت زندگی افراد با افت شنوایی شدید و عمیق 15-65 ساله شهرستان سبزوار. مجلهعلمیپژوهشیتوان‌بخشینوین، دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران. دوره 9، شماره 2، صص: 16-24.
میرخندان، س. ا. (1384). مقدمه‌ای بر توانبخشی معلولان. مجله پژوهش اجتماعی، سال 1، شماره 3، صص: 87-106.
نادری‌پرتو، م. (1390). گزارش دهیاری‌ها از اجرای طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه در روستا‌ها (CBR). مجله دهیاری، شماره 25، صص: 74-75.
نصیری پور، ا.ا. افکار، ا. طبیبی، ج. کمالی، م. و فرمانبر، ر. (1391). سنجش مؤلفه‌های توانبخشی مبتنی بر جامعه (CBR): تحلیل عاملی. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، دوره 21، شماره 84، صص: 56-64.
نقدی، ف. مقدم‌شاد، م. (1393). امید، شادکامی و رضایت از زندگی در افراد معلول. مجله مطالعات ناتوانی، دوره 4، شماره 7، صص: 8-13.
وحیدزاده، ع. شفیعی، ا. عباسی، ر. اسدی، ع. (1391). توانبخشی مبتنی بر جامعه با تأکید بر پروژه کرمان (منطقه دشت زحمتکشان). فصلنامه پژوهشگران فرهنگ، سال 10، شماره 29، صص: 150-188.
وزیری‌نژاد، ر. اسماعیلی، ع. شاهی مریدی، د. صادقی، ا. و رحیم‌نیا، ع. (1387). روند پانزده ساله بروز معلولیت مادرزادی در جمعیت روستایی شهرستان رفسنجان. مجله پژوهش در پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی، دوره 32، شماره 1، صص: 67-73.
Anderson, C.J. Krajci, K.A. and Vogel, L.C. (2002). Life Satisfaction in Audits with Pediatric Onset Spinal Cord Injuries. Journal Spinal Cord Med. 25(3).pp: 184-190.
Chen HYu, L. C. & T-Lung, H. (2011). A Study of Factors Affecting Moving – Forward Behavior among People With Spinal Cord Injury. Rehabilitation Nursing. 36 (3). pp: 7-91.
Crotty, G. and Doody, O. (2016). Transcultural care and individuals with an intellectual disability. Journal of Intellectual Disabilities, 20 (4):386-396.
Dijkers, M. A, (2007). Meta-Analysis of the Effect of Disablement Components. Adapted Physical Activity Quarterly. 15 (3). Pp: 829-840.
Graham, S. K. Cameron, I. D. & Dickson, H. G. (2008). Analysis of Draft Australian Rehabilitation Service Standards: Comparison With International Standards. Australia and New Zealand Health Policy Journal.5(2), pp: 5-15.
Ling Ta, T. LayWah, L. and Suet Leng, K. (2011). Employability of People with Disabilities in the Northern States of Peninsular Malaysia: Employers’ Perspective. Disability, CBR and Inclusive Development journal. 22(1).pp: 74- 80.
Lewis A.N. & Lewis P.H. (2011) Community-Based Rehabilitation. In: Kreutzer J.S. DeLuca J. Caplan B. (eds) Encyclopedia of Clinical Neuropsychology. Springer, New York, NY
Powell J, Heslin J,& Greenwood R (2002). Community based rehabilitation after severe traumatic brain injury: a randomised controlled trial. J Neurol Neurosurg Psychiatry ;72:193-202.
Silver, J. Ljungberg, I. Libin, A. and Groah, S. (2012). Barriers for Individuals With Spinal Cord Injury Returning to the Community: a Preliminary Classification. Disability and Health Journal. 5. pp: 190-196.
Tate, D. G. Kalpakjian, C. Z. and Forchheimer, M. B. (2002). Quality of Life Issues in Individuals With Spinal Cord Injury. Arch Phys Med Rehabil. 83 (2). pp:18-25.
Wang, S. Hua, X. Pann, N. & Xu SL. (2006). Community-Based rehabilitation of three villages in Anji Country of Zhe Jiang Province. Chinese Journal of Clinical Rehabilitation; 10. Pp: 4-6.
Wijesuriya, N. Tran, Y. Middleton, J. and Craig, A. (2012). Impact of Fatigue on the Health-Related Quality of Life in Persons With Spinal Cord Injury. Arch Phys Med Rehabil. 93. Pp: 319-324.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار