بررسی نقش عوامل اجتماعی و جمعیتی در تغییرات الگوی مصرف خانوارهای شهری و روستایی ایران

نوع مقاله : پژوهشی : پژوهش دانشگاهی از گرنت (نام دانشگاه، معاونت یا مؤسسه پژوهشی دانشگاهی

نویسندگان

1 دکتری جمعیت‌شناسی، پژوهشکده آمار

2 استاد گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران

3 استادیار گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران

4 دانشیار دانشگاه الزهرا (سلام‌ا... علیها).

چکیده

تغییر الگوی مصرف خانوار در ایران یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که از تغییرات اجتماعی و جمعیتی بسیار تأثیر پذیرفته است. توجه به مسئلۀ تخصیص منابع محدود کشور و مدیریت جمعیتی الگوی مصرف خانوارهای کشور سبب شده است تا بررسی تغییرات الگوی مصرف و عوامل مؤثر بر آن از اهمیت بالایی برخوردار باشد. هدف اصلی این مقاله، بررسی تأثیر پویایی جمعیت بر تغییرات الگوی مصرف خانوارهای روستایی و شهری بوده است. به منظور نیل به اهداف این مقاله از روش تحلیل ثانویه، با تکیه بر اطلاعات هزینه و درآمد خانوارهای شهری و روستایی طی دورۀ 1392-1363 استفاده شده است. همچنین در بررسی نقش تغییرات جمعیت در تغییرات الگوی مصرف، مدل شبه­پانل در قالب مدل چندسطحی تقاطعی برای انجام مدلی زمان­مند به کار برده شده است. نتایج مطالعه نشان داد که الگوی مقطعی مصرف خانوار و روند تغییرات الگوی مصرف خانوار با متغیرهای سن سرپرست خانوار، وضعیت رفاهی خانوار، ترتیبات زندگی خانوار و خاستگاه سکونتی رابطۀ معنا‌داری دارد. همچنین، نتایج مدل شبه­پانل نشان داد که الگوی مصرف خانوار در دوره­ها و نسل­های موالید تفاوت معنا‌داری دارد. خانوارهای تک­نفره و خانواده­های زن­و­شوهریِ بدون فرزند در مقایسه با خانواده­های گسترده در سهم هزینه­های خوراک، تحصیل و آموزش و ارتباطات تأثیر معکوس و در مقابل در سهم هزینه­های مسکن و بهداشت و درمان تأثیر مستقیم و مثبتی دارند. با افزایش سن سرپرست خانوار سهم هزینه­های خوراک، تحصیل و آموزش و ارتباطات کاهش و سهم هزینه­های مسکن و بهداشت و درمان خانوار افزایش می­یابد. وضعیت رفاهی خانوار در میزان تخصیص هزینه­ای خانوار به مقوله­های خوراک و بهداشت و درمان تأثیر کاهشی و بر مسکن، ارتباطات و تحصیل و آموزش تأثیر افزایشی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The study of effect of social and demographic factors on consumption pattern in rural and urban areas of Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shiri 1
  • Mahmoud Ghazi Tabatabaei 2
  • Rasoul Sadeghi 3
  • Hossein Raghfar 4
1 Demographics PhD, Institute of Statistics.
2 Department of Demography, University of Tehran.
3 Assistant Professor, Department of Demography, University of Tehran
4 Associate Professor, University of Al-Zahra
چکیده [English]

Change in household consumption pattern is one of the most important issues that have been greatly influenced by social and demographic changes in Iran. Allocation of limited resources in Iran and Demographic Management of household consumption pattern are important and necessary issues that provides the contexts for investigation on changes in consumption pattern and its socio-demographic determinants. The main purpose of this paper is the Study of the impact of social and demographic changes on household consumption pattern in rural and urban areas of Iran.  In order to achieve the purpose, we have used Secondary analysis method with Household’s Income and expenditure data during the period of 1984-2013. Also, we have used cross-classification multilevel model for handling of Pseudo Panel model in order to investigating the effect of social and demographic changes on Consumption Pattern Change. The results showed that the cross-sectional consumption pattern and dynamics of consumption pattern had significant relationship with head of household age, household welfare Index, household living arrangements and residential origin. Also, results based on Pseudo Panel Model showed that the household consumption pattern is significantly different in periods and birth cohorts. Single-person households and one-couple family without children Compared with extended family had positive effect on share of food, education and communication consumption and negative effect on share of housing and health consumption. Age of head of household had a positive effect on the share of food, education and communication consumption and a negative effect on the share of housing and health consumption. Household welfare situation has negative effect on share of food and health consumption and positive effect on housing, communication and education consumption.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consumption Pattern
  • Cross-Classification Multilevel Model
  • Life Cycle Consumption
  • Demographic Cycle
  • Living Arrangement
  • Pseudo Panel Model

مراجع

برانسون، ویلیام (1383). نظریه و سیاست‌های اقتصاد کلان. ترجمه: عباس شاکری، تهران: نی.
راغفر، حسین و میترا باباپور (1393). تجزیه و تحلیل رفتار بین نسلی هزینۀ مصرفی خانوارهای شهری با استفاده از داده‌های شبه­تابلویی. فصلنامۀ مطالعات اقتصادی کاربردی ایران. دورۀ 3، شمارۀ 10.
رضائی قهرودی، زهرا (1390). تحلیل الگوی مصرف در چرخۀ خانوار. انتشارات پژوهشکدۀ آمار ایران.
صادقی، رسول (1393). روند تغییرات جمعیت ایران: گذشته، حال و آینده. پژوهشکدۀ آمار، چاپ اول. گرنفل، مایکل (1389). مفاهیم کلیدی بوردیو. ترجمه: محمد مهدی لبیبی، نشر افکار.
مرکز آمار ایران (1388). اطلاعات حساب­های ملی ایران.
 
Attfield CLF, Cannon E (2003). The impact of age distribution variables on the long run consumption function. Discussion paper 03/546, University of Bristol.
Banks, J. Blundell, R. & Stanner, S. (1998, September). Is there a retirement-saving puzzle? TheAmerican Economic Review, 88 (4), 769–788.
Bloom, D. Canning, D. Sevilla, J (2003).“The Demographic Dividend: A New Perspective on the Economic Consequences of Population Change”, RAND.
Ebru C., and Melek A. (2012). A Microeconometric analysis of household consumption expenditure determinants for both rural and urban Areas in Turkey. American International Journal of Contemporary Research. 2, 27-34.
Erlandsen, S & Nymoen, N (2008). “Consumption and Population Age Structure”, Springer, Journal of Population Economics, Vol. 21, No. 3, pp. 505-520.
Chatterjee, G., S. and Bhattacharya, N. (1969).“Rural-Urban Differentials in Consumer Prices in India", Economic and Political Weekly, (4)20, 850-853.
Halvorsen, E. (2003). A cohort analysis of household saving in Norway. Discussion Paper No. 354.
Jo. M. Martins& Farhat Yusuf& David A. Swanson (2012). Consumer Demographics and Behavior: Markets are People, springer.
Lefèbvre.M, (2006). Population Ageing and Consumption Demand in Belgium, Research Center on Public and Population Economics, Belgium.
Marku, M& Salehi Esfanani, D (2010). “Cohort Analysis of Consumption and Earnings in Iran: 1984-2002”. Economic Research Forum.
Miniaci, R., Monfardini, C., &Weber, G. (2003). Is there a retirement consumption puzzle in Italy? Mimeo.
Modigliani, F. (1986). Life cycle, individual thrift, and the wealth of nations. The American Economic Review, 76 (3), 297–313.
Modigliani, F., & Brumberg, R. (1954). Utility analysis and the consumption function: An interpretation of cross-section data. In K. K. Kurihara (Ed.), Post Keynesian economics (pp. 390–397).
Nefedov, S. A. (2003). A Theory of Demographic Cycles and the Social Evolution of Ancient and Medieval Oriental Societies. Oriens 3: 5-22.
Nefedov, S. A. (2004). A Model of Demographic Cycles in Traditional Societies: The Case of Ancient China. Social Evolution & History 3(1): 69–80.
Rentz.O & Reynolds.F (1991). Forecasting the Effects of an Aging Population on Product Consumption: An Age-Period-Cohort Framework, Journal of Marketing Research, Vol. 28.
Rentz.O & Reynolds.F& Stout, R (1983). “Analyzing Changing Consumption Patterns with Cohort Analysis”, Journal of Marketing Research, American Marketing Association, Vol. 20, No., pp. 12-20.
Mason, A. (2003). Population Change and Economic Development: What have We Learnt from the East Asia Experience? Applied Population and Policy 1: 3-14.
Senesi, P. (2003). “Population Dynamics and Life-Cycle Consumption”. Journal of Population Economics, Vol. 16, No. 2 (May, 2003), pp. 389-394, Springer.
Sethi.N and Pradhan.H. K. (2012). The Patterns of Consumption Expenditure in Rural households of Western ODISHA of India: An Engel Ratio Analysis, International Journal of Sustainable Development.
Shoven, J. (2011). “Demography and the Economy”. National Bureau of Economic Research, 861.
Yusuf. F. & Brooks. G. (2010). Demographics and Consumption Patterns in Urban China, Population Research and Policy Review, Springer.
Warde, A. (1994). Consumption, identity-formation and uncertainty. Sociology, 22 (4), 877–897 Oslo: Statistics Norway.
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 7، شماره 1
خرداد 1394
صفحه 1-28

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار