توسعه نابرابر و مهاجرت بین شهری در ایران

نویسندگان

1 گروه جمعیت‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، محقق موسسه تحقیقات جمعیت کشور و مرکز پژوهش‌های سلامت مبتنی بر مشارکت جامعه، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران

2 گروه جمعیت‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مهاجرت از شهرهای کوچک به کلان‌شهرها، که نشان‌دهندۀ عدم تعادل و توسعۀ نابرابر در نظام سکونتگاهی است، یکی از مسائل اجتماعی فراروی کشور است. هدف این مقاله شناخت میزان تمایل به مهاجرت بین‌شهری در ایران و بررسی تأثیر عوامل مختلف جمعیتی-اجتماعی بر آن است.
از تحلیل ثانویۀ داده‌های پیمایش ملی وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعۀ ایران در سال 1395 استفاده شد. نمونۀ مورد بررسی شامل 78,900 نفر افراد 18 سال به بالای ساکن در 426 شهر (مراکز شهرستان‌های کشور) است.
نتایج مطالعه نشان داد حدود 35 درصد پاسخگویان تمایل به مهاجرت بین‌شهری دارند و به‌عنوان مهاجران بالقوۀ شهری محسوب می‌شوند. همچنین نتایج مشخص کرد افرادی که تمایل به مهاجرت بین‌شهری دارند، اغلب زن، مجرد، جوان، با تحصیلات دانشگاهی، شاغل و از اقلیت‌های قومی هستند. علاوه‌براین، نتایج آزمون رگرسیون لجستیک نشان داد عوامل جمعیتی (شامل جنس، سن، وضعیت تأهل، تحصیلات، وضعیت فعالیت، و قومیت) و عوامل اجتماعی (شامل وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانوار، احساس محرومیت نسبی، رضایت اجتماعی و احساس امنیت) به‌طور معناداری بر تمایل به مهاجرت بین‌شهری تأثیر می‌گذارند.
از این‌رو، شناخت دلایل و انگیزه‌های مهاجرت‌های بین‌شهری در مدیریت و سیاست‌گذاری مهاجرت داخلی و توسعۀ پایدار شهری کلیدی و کمک‌کننده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Unequal Development and Inter-City Migration in Iran

نویسندگان [English]

  • Rasoul Sadeghi 1
  • Hoda Sadat Hosseini Milani 2
1 Department of Demography, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, & National Institute of Population Research & Community Based Participatory Research Center, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
2 Department of Development Studies, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Migration from small cities to metropolises, which indicates an imbalance and unequal development in the settlement systems, is one of the key issues that Iran faces. The objective of this article is to identify the extent of interest in inter-city migration in Iran and to examine the impact of socio-demographic factors.
The data from the National Survey of the Social, Cultural, and Moral Situation of the Iranian Society in 2015-2016 is employed in a secondary analysis. The sample size consists of 78,900 individuals who are 18 years of age or older and reside in 426 cities.
The results revealed that 35 percent of the respondents have a propensity to migrate between cities and are classified as potential urban migrants. Additionally, the findings indicated that individuals from ethnic minorities, who are never married, female, youthful, university-educated, and employed, have high propensity to migrate between cities. Moreover, the results of logistic regression demonstrated that the propensity for inter-city migration is significantly influenced by demographic factors (including gender, age, marital status, education level, employment, and ethnicity) and social factors (such as household socio-economic status, feeling of relative deprivation, social satisfaction, and perceived security).
Therefore, understanding the reasons and motivations behind inter-city migration will be beneficial for sustainable development and the management and policy-making of internal migration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inter-City Migration
  • Tendency to Migration
  • Feeling of Deprivation
  • Social Satisfaction
  • Social Security

مراجع

امیرپناهی، محمد، مالمیر، مهدی و شکریانی، محسن (1395). وضعیت‌سنجی امید اجتماعی در ایران: تحلیل ثانویۀ پیمایش وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی. پژوهشنامۀ مددکاری اجتماعی، 3(9)، 79-106. https://doi.org/10.22054/rjsw.2016.9257
امینی، عباس و برومند، تهمینه (1394). تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر جمعیت‌گریزی در مناطق روستایی (مطالعۀ موردی: پادنای سفلی، سمیرم). جامعه‌شناسی کاربردی، 26(1)، 137-154. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20085745.1394.26.1.8.2
بلیکی، نورمن (1384). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشرنی.
حبیب‌پور گتابی، کرم (1401). ارزیابی وضعیت بهزیستی ذهنی در بین جوانان ایرانی. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، 23(86)، 9-53. https://doi.org/10.32598/refahj.22.86.622.2
حزباوی، عزیز (1386). بررسی پدیدۀ مهاجرت جوانان در شهر اهواز. گزارش پژوهشی، معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی خوزستان.
رستمعلی‌زاده، ولی‌اله و قاسمی اردهایی، علی (1396). عوامل اجتماعی مؤثر بر تمایل به مهاجرت جوانان روستایی با تأکید بر نقش تعلق به مکان. نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 12(24)، 43-67. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.1735000.1396.12.24.2.3
زنجانی، حبیب‌اله (1380). مهاجرت. تهران: سمت.
زنگی‌آبادی، علی، رحیمی، علیرضا و مسیبی، سمانه (1392). تحلیل تطبیقی شاخص‌های اشتغال شهری شهرستان‌های ایران. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 24(1)، 109-128. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20085362.1392.24.1.9.4
شهپری‌ثانی، داود و محمودیان، حسین (1397). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر تمایل به مهاجرت افراد از شهر آبادان با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره. نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 13(2)، 89-118.
شیخ‌بیگلو، رضا، تقوایی، مسعود و وارثی، حمیدرضا (1391). تحلیل فضایی محرومیت و نابرابری‌های توسعه در شهرستان‌های ایران. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، 12(46)، 189-214. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-974-fa.html
صادقی، رسول و شکریانی، محسن (1395). تحلیل نوسانات فضایی تأثیر توسعه بر مهاجرت داخلی‌ بین‌شهرستانی در ایران. توسعۀ محلی (روستایی-شهری)، 8(2)، 227-252. https://doi.org/10.22059/jrd.2016.63067
صادقی، رسول و سیدحسینی، سیده متین (1396). میزان تمایل به مهاجرت بین‌المللی و عوامل تعیین‌کنندۀ آن در شهر تهران. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 18(43)، 1-22.
طاهرخانی، مهدی (1380). تحلیلی بر عوامل مؤثر در مهاجرت‌های روستا/شهری. تحقیقات جغرافیایی، 16(3)، 67-93.
عزیزی‌مهر، خیام (1402). ارزش‌های حاکم بر خانوادۀ ایرانی و تغییرات آن. فصلنامۀ مطالعات جنسیت و خانواده، 11(2)، 163-194.
قاسمی اردهایی، علی (1387). جریان‌های مهاجرت‌های داخلی و ویژگی‌های مهاجران به تفکیک استان، گزارش پژوهشی، پژوهشکدۀ آمار.
قاسمی اردهایی، علی (1392). شبکه‌های اجتماعی و جابه‌جایی جمعیت: مطالعۀ جریان‌های مهاجرت از استان آذربایجان شرقی به شهرستان‌های منتخب استان تهران. رسالۀ دکتری، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
قویدل، صالح، رازقی، حسین و سیدعلیپور، سید خلیل (1386). بررسی روند و علل مهاجرت به کلان‌شهر تهران با تأکید بر شهرستان فیروزکوه. فصلنامۀ علوم اقتصادی، 1، 165-194.
کاظمی‌پور، شهلا (1383). آثار و پیامدهای اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی مهاجرت جوانان. دومین همایش انجمن جمعیت‌شناسی، شیراز.
مرکز آمار ایران (1398). بررسی ویژگی‌های مهاجران و غیرمهاجران در دورۀ زمانی 1390-1395. دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری.
مشفق، محمود (1401). مهاجرت‌های داخلی و امنیت اجتماعی: مطالعۀ رابطۀ الگوهای مهاجرت‌های داخلی و ضریب ناامنی محیط اجتماعی در ایران. پژوهش مسائل اجتماعی ایران، 2(3)، 67-96.
ویکس، جان (1395). جمعیت: مقدمه‌ای بر مفاهیم و موضوعات. ترجمۀ الهه میرزایی. تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
 
Amini, A., & Boroomand, T. (2015). Sociological explanation of factors influencing population decline in rural areas (Case study: Padena Sefli, Samiram). Applied Sociology, 26(1), 137-154. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20085745.1394.26.1.8.2 (In Persian)
Amirpanahi, M., Malmir, M., & Shakariani, M. (2016). Societal hope survey in Iran: secondary analysis of the social, cultural, and ethical status survey. Social Work Research Journal, 3(9), 79-106. https://doi.org/10.22054/rjsw.2016.9257 (In Persian)
Azizi Mehr, K. (2023). Values Governing Iranian Family and Their Changes, Gender and Family Studies Quarterly, 11(2), 163-194. (In Persian)
Blalock, N. (2005). Designing Social Research. Translated by: H. Chavoshian. Tehran: Ney. (In Persian)
Brown, D. L. (2002). Migration and community: Social networks in a multilevel world. Rural Sociology, 67(1), 1–23. https://doi /10.1111/j.1549-0831.2002.tb00091.x
Castles, S., & Miller, M. (2003). The Age of Migration: International Population Movements in the Modern World (3rd Ed.). MacMillan, London.
De Haas, H. (2009). International migration and regional development in Morocco: A review. Journal of ethnic and migration studies, 35(10), 1571-1593. https://doi.org/10.1080/13691830903165808
Lee, E. S. (1966). A theory of migration. Demography, 3(1), 47-57.
Gao, P., Qi, W., Liu, S., Wang, X., & Pan, Z. (2025). Understanding the City Networks: An Analysis from China’s Inter-city Population Migration. Applied Spatial Analysis and Policy, 18(1), 37. https://doi.org/10.1007/s12061-024-09621-7
Ghassemi Ardahaei, A. (2008). Internal Migration Trends and Characteristics of Migrants by Province, Research Report. Statistical Research Institute. (In Persian)
Ghassemi Ardahaei, A. (2013). Social networks and population mobility: Study of migration flows from east azerbaijan province to selected counties in Tehran province. PhD Thesis, Faculty of Social Sciences, University of Tehran. (In Persian)
Ghavidel, S., Razeghi, H., & Seyedalipour, S. K. (2007). Study of trends and causes of migration to Tehran metropolitan area with emphasis on firuzkuh county. Journal of Economic Sciences, 1, 165-194. (In Persian)
Habibpour Gatabi, K. (2022). Evaluation of mental well-being status among Iranian youth. Social Welfare Quarterly, 22(86), 53-9. https://doi.org/10.32598/refahj.22.86.622.2 (In Persian)
Hazbavi, A. (2007). Study of Youth Migration Phenomenon in Ahvaz City, Research Report, Research Deputy of Khuzestan University Jihad. (In Persian)
Hipfl, B., Bister, A., & Strohmaier, P. (2003). Youth identities along the eastern border of the European Union. Journal of Ethnic and Migration Studies, 29(5), 835-848. https://doi.org/10.1080/1369183032000149596
Iqbal, Z., Ayyubi, M. S., Anwar, A., & Tahir, H. (2024). Determinants of Intercity Migration in Pakistan: A Dynamic Panel Data Approach. CARC Research in Social Sciences, 3(2), 214–223. https://doi.org/10.58329/criss.v3i2.125
Kazemipour, Sh. (2004). Social, economic, and cultural effects and consequences of youth migration. Second Conference of the Population Association, Shiraz. (In Persian)
Long, J., Faught, S., & Johnson, C. (2012). Roles of community satisfaction and community attachment in the out-migration of rural residents. Journal of Management and Marketing Research, 11, 1.
Moshfegh, M. (2022). Internal migrations and social security: study of the relationship between patterns of internal migration and social environment insecurity coefficient in Iran. Iranian Social Issues Research, 2(3), 67-96. (In Persian)
Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., & Pellegrino, A. (1999). Worlds in motion: understanding international migration at the end of the millennium: understanding international migration at the end of the millennium. Clarendon Press.
Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A., & Taylor, J. E. (1993). Theories of international migration: A review and appraisal. Population and Development Review, 431-466. http://dx.doi.org/10.2307/2938462
Milasi, S. (2020). What drives youth’s intention to migrate abroad? Evidence from international survey data. IZA journal of Development and Migration, 11(1), 1-30.
Otrachshenko, V., & Popova, O. (2012). Life (dis) satisfaction and the Decision to Migrate: Evidence from Central and Eastern Europe.
Rebhun, U., & Raveh, A. (2006). The spatial distribution of quality of life in the United States and interstate migration, 1965–1970 and 1985–1990. Social Indicators Research, 78(1), 137-178. https://doi.org/10.1007/s11205-005-8185-5
Rostamalizadeh, V., & Ghasemi Ardahaei, A. (2017). Social Factors Influencing Rural Youth Migration Tendency with Emphasis on Place Attachment. Iranian Population Studies Journal, 12(24), 43-67. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.1735000.1396.12.24.2.3 (In Persian)
Sadeghi, R., Abbasi-Shavazi, M. J., & Shahbazin, S. (2020). Internal Migration in Iran. In: Bell, M., Bernard, A., Charles-Edwards, E., Zhu, Y. (eds) Internal Migration in the Countries of Asia. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-44010-7_15
Sadeghi, R., & Seyyedhosseini, S. M. (2017). Level of International Migration Desire and Determining Factors in Tehran City, Strategic Studies of Sports and Youth, 43, 1-22. (In Persian)
Sadeghi, R., & Shokriani, M. (2016). Spatial Fluctuations Analysis of Development Impact on Internal Inter-City Migration in Iran, Local Development (Rural-Urban), 8(2), 227-252. https://doi.org/10.22059/jrd.2016.63067 (In Persian)
Shahpari Thani, D., & Mahmoudian, H. (2018). Identification and prioritization of factors affecting the migration tendency of people from Abadan city using multi-criteria decision-making techniques. Iranian Population Studies Journal, 13(2), 89-118. (In Persian)
Sheikh Beiglou, R., Taqvaee, M., & Varesi, H. (2012). Spatial Analysis of Deprivation and Development Inequalities in Iranian Counties. Social Welfare Quarterly, 12(46), 189-214. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-974-fa.html (In Persian)
Sjaastad, L. A. (1962). The costs and returns of human migration. Journal of political Economy, 70(5, Part 2), 80-93.
Statistical Center of Iran (2019). Characteristics of Migrants and Non-Migrants in the Period 2011-2016, Population, Labor, and Census Office. (In Persian)
Taherkhani, M. (2001). Analysis of Factors Influencing Rural/Urban Migrations. Geographical Research, 16(3), 67-93. (In Persian)
Todaro, P. M. (1976). Internal migration in developing countries. Geneva: International Labor Office.
Weeks, J. R. (2016). Population: An Introduction to Concepts and Issues,
Translated by: E. Mirzaei. Tehran: Institute for Comprehensive and Specialized Population Studies Publications. (In Persian)
Zangiabadi, A., Rahimi, A., & Mossayebi, S. (2013). Comparative Analysis of Urban Employment Indicators in Iranian Cities, Geography and Environmental Planning, 24(1), 109-128. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20085362.1392.24.1.9.4 (In Persian)
Zanjani, H. (2001). Migration. Tehran: Samt. (In Persian)
Li, Z., Li, C., Gibson, J., & Deng, X. (2024). Two decades of inter-city migration in China: The role of economic, natural and social amenities (No. 24/05).
 
 
توسعه محلی (روستائی-شهری)
دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 32
بهار و تابستان 1404
تیر 1404
صفحه 183-202

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار