دنیای زنان در پرتو فضاهای جنسیتی شهری مدرن

نوع مقاله : پژوهشی : پژوهش دانشگاهی از گرنت (نام دانشگاه، معاونت یا مؤسسه پژوهشی دانشگاهی

نویسنده

استادیار رشتۀ جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

امروزه در جامعۀ ایران وضعیت زنان ارتباط نزدیکی با تحولات و پیشرفت‌های مدرن دارد. یکی از زمینه‌های تغییر در دنیای زنان، توسعۀ فضاهای شهری زنانه‌ای است که در شهرهای مختلف به ویژه تهران ایجاد شده است. مطالعۀ حاضر درصدد بررسی تحولاتی است که تحت تأثیر فضاهایی جنسیتی شهری مدرن در قالب مجموعۀ شهربانو صورت گرفته است. این تحولات در قالب تغییر در فرصت‌های اجتماعی (بهبود فرصت‌های فراغتی و توانمندسازی زنان)، هنجارهای اجتماعی (مدرن‌شدن نقش خانگی و تغییر نگرش جنسیتی) و فضاهای اجتماعی (بازنمایی هویت جنسیتی و شکل‌گیری پاتوق‌های زنانه) قابل مطالعه است. پژوهش حاضر به روش پیمایش انجام گرفته و جامعۀ آماری آن را کلیۀ زنان استفاده‌کننده از مجموعه‌های شهربانو در چهار منطقۀ شهرداری تهران در سال 1391 تشکیل می‌دهد. حجم نمونه مطابق فرمول کوکران برابر با 237 نفر و شیوۀ نمونه‌گیری چندمرحله‌ای است. از شیوۀ اعتباریابی صوری و سازه و همچنین آزمون آلفای کرونباخ برای محاسبۀ پایایی استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد آثار تحول در ارزش‌ها و هنجارهای جنسی و جنسیتی زنان در جامعۀ ایران در قالب دو مفهوم تغییر در «فیزیک زنان» و «فکر زنان» قابل تحلیل است که به نوبۀ خود موجب تغییر در «دنیای سنتی» و گرایششان به «دنیای مدرن» شده است. از منظر جامعه‌شناختی این تغییر را می‌توان تغییر از جایگاه «اجتماع» به «جامعه» از نوع تونیسی دانست؛ مؤلفه‌های این تغییر عبارتند از: شکل‌گیری نوعی «فردگرایی مدرن» در بین زنان، افزایش کسب مهارت و آگاهی مدرن در بین زنان و گسترش مشارکت اجتماعی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Women World in the Light of Spaces of Modern Urban Gender

نویسنده [English]

  • Ahmad Ghiasvand
Assistant Professor of Sociology, University of Allameh Tabatabai
چکیده [English]

The status of women in Iranian society is closely related to modern developments. One of the aspects of change in the world of women is urban spaces of Female in city Tehran. This study examines the impact of urban spaces, Shahrbanou complex, on the world of women.These developments explain the changes in social opportunities (to improve leisure opportunities and empower  of women), social norms (modernization of home duties and changing gender attitudes) and social spaces (representation of gender identity and formation of the Female Meeting place). This study was conducted to survey. The study population included all women using Shahrbanou complexes of Tehran(four districts)  in 1390.The sample size was estimated based on the sample of 237 people. Sampling was used for multi-stage sampling. Results show changes in women's sexual and gender values and norms in terms of two concept of "women's bodies" and " women's mind” which in turn has caused a change in the "traditional world" in tend to "modern world". This development in terms of sociological (To interpret Tönnies) is understandable moving from the "community" to "society". The components of the changes include: the formation of modern individualism among women, increasing skills and modern awareness among women and the development of social participation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Community and Society
  • the World of Women
  • Gender Spaces of Modern
  • Shahrbanou Complex
  • the Role of Women
آبوت، پاملا والاس کلر (1383). جامعه‌شناسی زنان. ترجمه: منیژه نجم عراقی. نشر نی.
آزاد ارمکی، تقی (1384). پاتوق و مدرنیته ایرانی. انتشارت لوح فکر.
افروغ، عماد (1377). فضا و جامعه؛ فضا و نابرابری اجتماعی، ارائه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و
افشانی، سید علی‌رضا، عباس عسگری ندوشن و سمیه فاضل نجف‌آبادی، «بازتولید نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی». مجله پژوهش زنان، دوره 7 شماره 1.
برمن، مارشال (1382) تجربه مدرنیته: هر آنچه سخت و استوار است دود می‌شود و به هوا می‌رود. مراد فرهادپور، تهران، طرح نو.
برناد، جسی (1384). دنیای زنان. ترجمه: شهرزاد ذوفن، نشر اختران.
پرتوی، پروین (1394). چارچوب نظری و مفهومی زنان و فضاهای عمومی شهری، زنان و زندگی شهری؛ کتاب چهارم: زنان و فضاهای عمومی شهری. ناشر: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
ترلیندن، اولا (1392). شهر و جنسیت، گفتمان بین‌المللی درباره جنسیت، شهرسازی و معماری. ترجمه: مینوش صدقیان، نشر کلاغ.
تمدن، رؤیا (1387). زنان و فضاهای شهری. مجله جستارهای شهرسازی، شماره 24-25.
جنکینز، ریچارد (1381). هویت اجتماعی. ترجمه: تورج یاراحمدی. نشر و پژوهش شیرازه.
چپ من، دیوید (1384). آفرینشمحلاتومکان‌هادرمحیطانسانساخت. ترجمه: شهرزاد فریادی و منوچهر طیبیان، انتشارات دانشگاه تهران: تهران.
چرمایف، سرگئی ایوان (1376). عرصه‌هایزندگیخصوصیوجمعی. ترجمه: منوچهر مزینی، دانشگاه تهران.
ریتزر، جورج (1382). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه: محسن ثلاثی، تهران، نشر نی.
شکوهی، مهشـید (1391). طراحـی شـبکة دسترسـی و تـأمین امنیـت زنـان در شبکه فضاهای عمومی شهر. مقاله‌های اولین همایش علمی و پژوهشی زنان و زندگی شـهری، تهران، ص 11 ـ 54.
علیرضانژاد، سهیلا؛ سرایی، حسن (1386). زن در عرصه عمومی: مطالعه در مورد فضاهای عمومی در دسترس زنان شهری و تغییرات آن. مجله علوم اجتماعی، شماره 30 (123-149).
غیاثوند، احمد (1391). بررسی ارزیابی تأثیر اجتماعی پروژه مجموعه شهربانو. طرح پژوهشی، شهرداری منطقۀ 7 تهران، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی.
گرت، استفانی (1380). جامعه‌شناسی جنسیت. ترجمه: بقایی. نشردیگر.
گیدنز، آنتونی (1382). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر مدرنیته. ترجمه: ناصر موفقیان. نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1386). جامعه‌شناسی. حسن چاوشیان. نشر نی.
مدنی‌پور، علی (1379). طراحی فضاهای شهری، نگرشی بر فرآیندهای اجتماعی- مکانی. ترجمه: فرهاد مرتضایی. انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
منینگ، فلیپ (1380). ایروینگ گافمن و جامعه‌شناسی نوین. ترجمه: ثریا کامکار. ناشر: مترجم.
میشل، آندره (1381). پیکار با تبعیض جنسی. ترجمه: محمد پوینده. نشر چشمه.
هولمز، ماری (1394). جنسیت در زندگی رومزه. ترجمه: محمد مهدی لبیبی. نشر افکار.
 پایدار فروزنده (1385). ارزیابی ملاحظات جنسیتی در برنامه‌ریزی و ایجاد شهرهای جدید. مجموعه مقالات هویت شهرهای جدید، تهران، شرکت عمران شهرهای جدید.
گلی، علی و دیگران (1392). ارزیابی نگرش جنسیتی در طراحی فضاهای شهری مطالعة موردی: پاربانوان شمس تبریز. نشریه زن در توسعه و سیاست. شماره 2.
 
 
Jenkins, R (1996). Social Identity. Londen: Rouledge, p: 15.
Kimmel, Michael (1999). The Gender Society. Oxford University Press.
Tajfel, H. (1982). Social Identity and Inteegroup Relations. Combridge: Cambridge University Press.
Afshar, H. (1997). Women and work in Iran. Political Studies, 45 (4): 755–67.
Boulder, CO: Lynne Rienner Publishers. Woollacott, A. (2006). Gender and Empire. Basingstoke: Palgrave.
Brown, W. (1995). States of Injury: Power and Freedom in Later Modernity. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Davis, A.Y. (1983). Women, Race and Class. New York: Vintage Books.
Scott, Catherine V. (1995). Gender and Development: Rethinking Modernization and Dependency Theory. Women and Change in the Developing World.
Dortmund, & others (1994-95). EUROPEAN CHARTER FOR WOMEN IN THE CITY, Moving towards a Gender-Conscious Cit. A Common Platform for Discussion at European Level Parity in Democracy will Improve Living Conditions for All.
Foucault, M. (1988). Technologies of the self’, in H. Gutmans and P. Hutton (eds). Technologies of the Self: A Seminar with Michel Foucault. London: Tavistock.
Foucault, M. (1990/1976). The History of Sexuality: Vol. 1. An Introduction. Transl. Robert Hurley. London: Penguin.
Garfinkel, H. (1967). Passing and the managed achievement of sex status in an intersexed person’ and ‘Appendix’, in Studies in Ethnomethodology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Garfinkel, Harold. (1967). Studies in Ethnomethodology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Goffman, E. (1979). Gender Advertisements. Basingstoke: Macmillan.
Holmes, M. (1999). The Representation of Feminists as Political Actors. Unpublished PhD Thesis, University of Auckland.
Holmes, M. (2000a). Second-wave feminism and the politics of relationships. Women’s Studies International Forum, 23 (2): 235–46.
Holmes, M. (2004). Feeling beyond rules: politicising the sociology of emotion and anger in feminist politics. European Journal of Social Theory, 7 (2): 209–27
Ikegami, Eiko (2000). A sociological Theory of publics: Identity and culture as emergent properties in networks. Social research. Winter.
Kabeer, N (2003). Gender Mainstream in Poverty Eradication and the Millennium Development Goals: A Handbook for Policy Markers and Other Stakeholders. London: Common Wealth Secretariat.
Kimmel, Michael. (1997). The Gender Society. Oxford: Oxford University Press.
Landes, Joan B. (1998). Feminism, the Public and Private. New York: Oxford University Press.
Parsons, Talcott. (1951). The Social System. New York: Free PressBeer. William R 1983. Hourehusbandr: Men and Housework in American Families. New York: Praeger.